Koszty akwizycji to jeden z podstawowych i głównych rodzajów kosztów w działalności ubezpieczeniowej. W przeważającej części są to prowizje pośredników ubezpieczeniowych. Rachunkowo, zgodnie ze szczegółowymi zasadami rachunkowości zakładów ubezpieczeń, koszty akwizycji są rozliczane w czasie na zasadach analogicznych do tworzenia rezerwy składki poprzez tzw. DAC (ang. deferred acquisition costs). W wyniku rozliczeń księgowych w kosztach okresu rozpoznawana jest tylko ta część kosztów prowizji, która dotyczy tego okresu. Pozostała aktywuje się w przyszłych okresach rozliczeniowych proporcjonalnie do wykazywania w trakcie całego okresu odpowiedzialności ubezpieczyciela przychodu ze składki zarobionej. Takie rozliczenie realizuje bilansową zasadę współmierności przychodów i kosztów.
Czytaj także: CIT: przychód z tytułu prowizji jest należny w chwili wykonania usług
Składka przypisana a składka zarobiona
Pojęcie składki zarobionej (tj. przypisu składki należnej za cały okres odpowiedzialności, skorygowanego o zmianę stanu rezerwy składki) jest wyłącznie pojęciem rachunkowym, które nie funkcjonuje w ustawie o CIT. Przypis składki podlega opodatkowaniu jako przychód należny powstający na podstawie art. 12 ust. 3 i 3a ustawy o CIT – w ubezpieczeniach majątkowych jest to jednorazowy przychód w momencie wystawienia polisy. Zmiana stanu rezerwy składki, która realizuje się przez cały okres odpowiedzialności i de facto rozlicza w czasie przypis, także podlega opodatkowaniu na podstawie art. 12 ust. 1 pkt 5 ustawy o CIT (zmniejszenia rezerwy techniczno-ubezpieczeniowej).
Według zasad ogólnych Zmiana stanu DAC sama w sobie nie może stanowić kategorii podatkowej rozpoznawanej na podstawie szczegółowych przepisów dotyczących rezerw techniczno-ubezpieczeniowych tworzonych przez ubezpieczycieli. Pomimo, że mechanizm DAC funkcjonuje tak samo jak rezerwa składek będąca jednym z rodzajów rezerw techniczno-ubezpieczeniowych, to katalog tych rezerw określony w rozporządzeniu ministra finansów w sprawie szczególnych zasad rachunkowości zakładów ubezpieczeń jest zamknięty i nie wymienia DAC.
Analizując potrącalność kosztów akwizycji, należy więc stosować ogólne zasady rozliczania kosztów uzyskania przychodów. Nie budzi wątpliwości, że koszty prowizji pośredników są kosztami bezpośrednio związanymi z przychodami ubezpieczyciela z polis ubezpieczeniowych. Zgodnie z art. 15 ust. 4 ustawy o CIT koszty bezpośrednie są potrącalne w roku podatkowym, w którym osiągnięte zostały odpowiadające im przychody.
