Na podatki nie mogą wpływać argumenty ekonomiczne

Argumenty natury ekonomicznej mogą mieć wpływ na wykładnię przepisów podatkowych, w tym dotyczących kosztów uzyskania przychodów.

Publikacja: 27.04.2016 02:00

Na podatki nie mogą wpływać argumenty ekonomiczne

Foto: 123RF

O interpretację w zakresie CIT wystąpił bank. Chodziło o koszty uzyskania przychodów z tytułu odpisania wierzytelności kredytowej jako nieściągalnej w niespłaconej części.

Bank zapytał, czy jeżeli udokumentuje w stosunku do kredytobiorców, którzy będą ponosić odpowiedzialność solidarną i nie zostaną z niej zwolnieni, nieściągalność pozostałej, niespłaconej części wierzytelności kredytowej, to będzie mógł rozpoznać ją jako koszt uzyskania przychodów w części odpisanej jako nieściągalna.

Zdaniem banku udokumentowanie nieściągalności wierzytelności kredytowej w sposób określony w art. 16 ust. 2 ustawy o CIT powinno polegać na posiadaniu jednego z dokumentów wymienionych w tym przepisie wobec każdego z dłużników solidarnych, w stosunku do których ma możliwość jej dochodzenia. Podkreślał, że wymóg odpowiedniego udokumentowania nieściągalności wierzytelności ma na celu zapewnienie, aby do kosztów nie były zaliczane wierzytelności kredytowe, co do których istnieje szansa, że zostaną w przyszłości zaspokojone. Gdy dłużnik nie jest w stanie spłacić całej wierzytelności, bank w celu uzyskania spłaty przynajmniej jej części podejmuje decyzję o zawarciu porozumienia. Na jego podstawie zwalnia kredytobiorcę z odpowiedzialności solidarnej w zamian za zapłatę części zadłużenia. Takie działanie jest racjonalne i uzasadnione zarówno z punktu widzenia banku, jak i Skarbu Państwa.

Fiskus nie potwierdził stanowiska banku. Tłumaczył, że swoboda wyboru sposobu dochodzenia roszczeń względem dłużników solidarnych, wynikająca z kodeksu cywilnego, nie ma odzwierciedlenia w przepisach o CIT. W art. 16 ust. 2 ustawy o CIT nie przewidziano odmiennej przesłanki udokumentowania nieściągalności wierzytelności kredytowej, której można dochodzić od kilku dłużników odpowiedzialnych solidarnie. Dla wierzytelności z umowy kredytowej zawartej z kilkoma kredytobiorcami odpowiedzialnymi solidarnie za całą kwotę zadłużenia wiążący jest wykaz kredytobiorców (solidarnych dłużników) sporządzony w dniu podpisania umowy kredytu. Bank będzie miał prawo ujęcia w kosztach podatkowych niespłaconej części wierzytelności kredytowej odpisanej jako nieściągalna, jeśli udokumentowanie nieściągalności wierzytelności w stosunku do wszystkich kredytobiorców solidarnie odpowiadających za całą wartość wierzytelności będzie odpowiadać warunkom określonym w ww. przepisie.

Zdaniem urzędników, jeśli bank zwolni z odpowiedzialności za całość nieuregulowanego zobowiązania kredytowego jednego lub kilku dłużników w zamian za zapłatę części zadłużenia, wymagane udokumentowanie nieściągalności niespłaconej części wierzytelności tylko w stosunku do pozostałych, tj. niezwolnionych z odpowiedzialności solidarnej, kredytobiorców nie uprawnia banku do ujęcia nieściągalnej części wierzytelności w kosztach.

W ocenie fiskusa argument o racjonalności ekonomicznej działań banku pozostaje bez znaczenia, ponieważ żaden przepis ustawy o CIT nie uzależnia od niego możliwości obciążenia kosztów podatkowych nieściągalnymi wierzytelnościami.

Bank zaskarżył interpretację, ale WSA w Warszawie przyznał rację fiskusowi. Skargę kasacyjną banku uwzględnił dopiero Naczelny Sąd Administracyjny.

Zwrócił on uwagę na odwołanie się banku do argumentów natury ekonomicznej (gospodarczej) oraz niekorzystnych dla systemu podatkowego skutków interpretacji. Zgodził się, że gdyby zakwestionować prawo banku do zaliczenia w koszty części wierzytelności o udokumentowanej nieściągalności tylko wobec niezwolnionych z odpowiedzialności solidarnej kredytobiorców, to korzystne dla niego byłoby zrezygnowanie z działań restrukturyzacyjnych i prowadzenie egzekucji zmierzającej do niewypłacalności dłużnika. Efekt takiego działania miałby niekorzystne skutki gospodarcze wobec upadłości podmiotu i mógłby nieść (w przypadku złej kondycji finansowej pozostałych zobowiązanych solidarnie do spłaty kredytu) niekorzystne konsekwencje fiskalne spowodowane zmniejszeniem dochodu banku.

NSA nie zgodził się, że argumenty natury ekonomicznej nie mogą mieć wpływu na wykładnię przepisów dotyczących kosztów uzyskania przychodów. Podkreślił, że w procesie wykładni przepisów prawa podatkowego, także tych dotyczących kosztów, orzecznictwo sądowe postuluje stosowanie wykładni gospodarczej (ekonomicznej).

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 6 kwietnia 2016 r. (II FSK 455/14).

Komentarz eksperta

Marcin Zarzycki, doradca podatkowy, partner w kancelarii LTC AQUILA Zarzycki Niebudek Adwokaci i Doradcy Podatkowi

Komentowany wyrok nie rozstrzyga w sposób ostateczny, czy jeśli mamy do czynienia z kilkoma dłużnikami solidarnymi i część z nich zostanie zwolniona z odpowiedzialności solidarnej, to wierzyciel będzie uprawniony do zaliczenia do kosztów podatkowych swoich wierzytelności wobec pozostałych dłużników, w stosunku do których spełnione zostały przesłanki nieściągalności wskazane w art. 16 ust. 2 ustawy o CIT.

Niemniej NSA wskazał wyraźnie, że wykładnia przepisów podatkowych powinna być dokonywana nie tylko w sposób ścisły, tj. odnoszący się do ich literalnego brzmienia, lecz uwzględniać także aspekty natury ekonomicznej. NSA podkreślił, że dla oceny skutków podatkowych, w tym w szczególności w zakresie oceny, czy podatnik ma możliwość zaliczenia danego wydatku do kosztów podatkowych, konieczne jest uwzględnienie szerszej perspektywy, m.in. w zakresie oceny działań podatnika pod kątem ich uzasadnienia gospodarczego (ekonomicznego) oraz skutków fiskalnych.

Komentowany wyrok przełamuje dotychczasową negatywną linię orzeczniczą i interpretacyjną. Wyraźnie rozdzielała one regulacje podatkowe od aspektów ekonomicznych, wskazując jednocześnie, że prawo podatkowe nie jest zawieszone w próżni i nie może być interpretowane w oderwaniu od regulacji wynikających z innych dziedzin prawa (np. cywilnego, które w odniesieniu do przedmiotowej sprawy nie zabrania zwalniania części dłużników z odpowiedzialności solidarnej) oraz argumentów natury ekonomicznej.

Biorąc pod uwagę argumentację NSA, należy stwierdzić, że w opisanej sytuacji wierzyciel powinien mieć możliwość zaliczenia wierzytelności nieściągalnych przysługujących mu w stosunku do części dłużników solidarnych do kosztów podatkowych. Zwolnienie części dłużników z odpowiedzialności solidarnej nie jest niezgodne z prawem. Poza tym działanie takie nie jest sprzeczne z art. 16 ust. 2 ustawy o CIT, a wierzyciel działa racjonalnie i w sposób uzasadniony ekonomicznie.

O interpretację w zakresie CIT wystąpił bank. Chodziło o koszty uzyskania przychodów z tytułu odpisania wierzytelności kredytowej jako nieściągalnej w niespłaconej części.

Bank zapytał, czy jeżeli udokumentuje w stosunku do kredytobiorców, którzy będą ponosić odpowiedzialność solidarną i nie zostaną z niej zwolnieni, nieściągalność pozostałej, niespłaconej części wierzytelności kredytowej, to będzie mógł rozpoznać ją jako koszt uzyskania przychodów w części odpisanej jako nieściągalna.

Pozostało 92% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Praca, Emerytury i renty
Płaca minimalna jeszcze wyższa. Minister pracy zapowiada rewolucję
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Sądy i trybunały
Trybunał Konstytucyjny na drodze do naprawy. Pakiet Bodnara oceniają prawnicy
Mundurowi
Kwalifikacja wojskowa 2024. Kobiety i 60-latkowie staną przed komisjami