Jak rozliczyć przeniesienie udziałów w celu ich umorzenia

Nabycie przez spółkę udziałów z zamiarem ich umorzenia to jednocześnie zbycie ich przez wspólnika. Umowa taka powinna być zawarta w formie aktu notarialnego, a skutki podatkowe rozliczone przez każdą ze stron.

Publikacja: 21.03.2018 05:00

Jak rozliczyć przeniesienie udziałów w celu ich umorzenia

Foto: 123RF

Umorzenie udziałów zostało uregulowane w art. 199 kodeksu spółek handlowych (k.s.h.). Przewiduje on, że udział może być umorzony jedynie po wpisie spółki do rejestru i tylko w przypadku, gdy umowa spółki tak stanowi. Umorzenie udziału wymaga uchwały zgromadzenia wspólników, która powinna określać w szczególności podstawę prawną umorzenia i wysokość wynagrodzenia przysługującego wspólnikowi za umorzony udział.

Trzy metody

Kodeks spółek handlowych przewiduje trzy metody umorzenia udziałów:

- umorzenie dobrowolne – polegające na nabyciu przez spółkę od wspólnika własnych udziałów celem ich umorzenia i następnym umorzeniu tych udziałów,

- umorzenie przymusowe – przesłanki i tryb przymusowego umorzenia określa umowa spółki (w przypadku umorzenia przymusowego nie dochodzi do zbycia udziałów przez udziałowca na rzecz spółki),

- umorzenie automatyczne – udział ulega umorzeniu w razie ziszczenia się określonego zdarzenia, bez powzięcia uchwały zgromadzenia wspólników; stosuje się wówczas przepisy o umorzeniu przymusowym.

Rozpoznanie przychodu

Od stycznia 2018 roku ustawa o CIT dzieli przychody na dwie kategorie. Jedną są kapitały pieniężne, drugą – przychody z działalności (wszystkie przychody nieuznawane za przychody kapitałowe).

Artykuł 10 ust. 1 pkt 1 ustawy o CIT przewiduje, że dochodem (przychodem) z udziału w zyskach osób prawnych jest dochód (przychód) faktycznie uzyskany z tego udziału, w tym m.in. dochód z umorzenia udziałów (akcji). Dochód z umorzenia udziałów jest więc dochodem z kapitałów pieniężnych.

Przy ustalaniu przychodu z tytułu zbycia udziałów w celu ich umorzenia za wynagrodzeniem (umorzenie dobrowolne) należy uwzględnić unormowania zawarte w art. 12 ust. 4 pkt 3 ustawy o CIT. Na jego podstawie do przychodów nie zalicza się zwróconych udziałów lub wkładów w spółdzielni, umorzenia udziałów (akcji) w spółce, w tym kwot otrzymanych z odpłatnego zbycia udziałów (akcji) na rzecz takiej spółki w celu umorzenia tych udziałów (akcji) – w części stanowiącej koszt ich nabycia bądź objęcia.

Jeżeli więc podatnik dokonuje zbycia na rzecz spółki udziałów, bądź akcji, celem ich umorzenia i za zbywane udziały lub akcje uzyskuje wynagrodzenie w wysokości wyższej niż poniesione przez niego wydatki na nabycie bądź objęcie tych udziałów, to do przychodów tego podatnika zalicza się tylko nadwyżka uzyskanego wynagrodzenia ponad wydatki na nabycie bądź objęcie tych udziałów (akcji).

Jeżeli wynagrodzenie z tego tytułu jest jednak niższe niż wydatki poniesione na nabycie (objęcie) udziałów (akcji) lub równe tym wydatkom, to podatnik nie wykaże z tego tytułu przychodu podatkowego. Nie ma też prawa do uznania kwoty wydatków za koszt uzyskania przychodów. Umorzenie udziałów (niezależnie od wysokości wynagrodzenia umorzeniowego) nie może bowiem spowodować powstania straty podatkowej.

Umorzenie udziałów nie generuje natomiast przychodu po stronie spółki, której udziały są umarzane. Umorzenie jest dla niej obojętne podatkowo. Taka sytuacja wystąpi niezależnie od tego, czy umorzenie udziałów odbyło się nieodpłatnie czy za wynagrodzeniem. Takie stanowisko potwierdzają organy podatkowe w wydawanych interpretacjach (np. interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 12 sierpnia 2016 r., IBPB-1-1/4510-174/ 16-1/WRz; interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 7 lipca 2016 r., ILPB3/4510-1-210/16-2/JG).

Co z kosztami

W sytuacji uzyskania przychodu ze źródła, jakim jest umorzenie dobrowolne udziałów, nie ustala się kosztów uzyskania przychodów, lecz wyłącza się z przychodów wartość odpowiadającą kosztowi nabycia bądź objęcia udziałów (akcji). W konsekwencji, wydatki na nabycie (objęcie) udziałów w momencie ich zbycia w celu umorzenia pomniejszają przychód z tej transakcji. Do przychodów zaliczona będzie tylko nadwyżka wynagrodzenia uzyskanego z tytułu zbycia udziałów celem ich umorzenia nad kosztami poniesionymi na ich objęcie (nabycie).

Z art. 16 ust. 1 pkt 8 ustawy o CIT wynika, że nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków na objęcie lub nabycie udziałów albo wkładów w spółdzielni, udziałów (akcji) oraz papierów wartościowych, a także wydatków na nabycie tytułów uczestnictwa w funduszach kapitałowych. Wydatki takie są jednak kosztem uzyskania przychodu z odpłatnego zbycia tych udziałów (akcji). Skoro koszty nabycia pozostają w związku przyczynowo-skutkowym z przychodem, który jest wyłączony z przychodów podatkowych, to należy uznać, że koszty te nie spełniają warunku określonego w ogólnej definicji kosztu uzyskania przychodów przyjętej w art. 15 ust. 1 ustawy o CIT (por. interpretację Izby Skarbowej w Katowicach z 13 lutego 2017 r., 2461-IBPB-1-3.4510. 22.2017.1.JKT). Jeżeli zatem wynagrodzenie uzyskane z odpłatnego zbycia udziałów celem ich umorzenia będzie niższe od poniesionych wydatków na nabycie tych udziałów, wówczas podatnik nie będzie miał możliwości zaliczenia do kosztów uzyskania przychodu nadwyżki wydatków na nabycie tych udziałów nad otrzymanymi kwotami. W takim przypadku podatnik nie wykaże w ogóle przychodu podatkowego i jednocześnie nie będzie miał prawa do uznania kwoty wydatków za koszt uzyskania przychodów.

Regulacje dla osób fizycznych

W przypadku udziałowców zbywających udziały, a będących osobami fizycznymi, trzeba sięgnąć do ustawy o PIT. Przewiduje ona, że zbycie udziałów w celu ich umorzenia powoduje powstanie u wspólnika dochodów (przychodów) z udziału w zyskach osób prawnych. Dochodem z umorzenia udziałów w spółkach mających osobowość prawną jest nadwyżka przychodu otrzymanego w związku z umorzeniem nad kosztami uzyskania przychodu. Jeżeli nabycie nastąpiło w drodze spadku lub darowizny, koszty ustala się do wysokości wartości z dnia nabycia spadku lub darowizny. Od powstałego w ten sposób dochodu (przychodu) z tytułu udziału w zyskach osób prawnych pobiera się zryczałtowany podatek dochodowy (19 proc. dochodu). Na płatniku, którym jest w tym przypadku spółka, spoczywa obowiązek poboru podatku. Spółka jako płatnik zobowiązana jest zatem naliczyć i pobrać 19-proc. zryczałtowany podatek dochodowy od dokonanych wypłat lub stawianych do dyspozycji podatnika pieniędzy. Na płatniku (spółce) ciąży obowiązek zapłaty podatku w terminie do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym pobrano daninę.

Bez PCC

Umowa zbycia udziałów w celu ich umorzenia jako szczególny rodzaj umowy, niewymienionej w art. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, nie podlega opodatkowaniu tym podatkiem. A zatem zawarcie umowy mającej za przedmiot nabycie udziałów za wynagrodzeniem w celu ich umorzenia nie będzie skutkowało powstaniem obowiązku podatkowego w zakresie podatku od czynności cywilnoprawnych.

Umorzenie udziałów zostało uregulowane w art. 199 kodeksu spółek handlowych (k.s.h.). Przewiduje on, że udział może być umorzony jedynie po wpisie spółki do rejestru i tylko w przypadku, gdy umowa spółki tak stanowi. Umorzenie udziału wymaga uchwały zgromadzenia wspólników, która powinna określać w szczególności podstawę prawną umorzenia i wysokość wynagrodzenia przysługującego wspólnikowi za umorzony udział.

Trzy metody

Pozostało 94% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Nieruchomości
Trybunał: nabyli działkę bez zgody ministra, umowa nieważna
Materiał Promocyjny
Wykup samochodu z leasingu – co warto wiedzieć?
Praca, Emerytury i renty
Czy każdy górnik może mieć górniczą emeryturę? Ważny wyrok SN
Prawo karne
Kłopoty żony Macieja Wąsika. "To represje"
Sądy i trybunały
Czy frankowicze doczekają się uchwały Sądu Najwyższego?
Materiał Promocyjny
Jak kupić oszczędnościowe obligacje skarbowe? Sposobów jest kilka
Sądy i trybunały
Łukasz Piebiak wraca do sądu. Afera hejterska nadal nierozliczona