Zerwanie kontraktu, który blokuje zyski, z korzyścią w CIT - wyrok NSA

We wniosku o interpretację spółka zapytała o prawo do zaliczenia w koszty podatkowe odstępnego, wypłaconego na rzecz dzierżawcy, w związku z rozwiązaniem umowy dzierżawy terenu wykorzystywanego na prowadzenie parkingu wokół portu lotniczego. Podkreśliła, że możliwość rozwiązania umowy przewidziana była w umowie, ale jedynie w ściśle określonych przypadkach – gdyby jedna ze stron nie wywiązywała się ze swoich obowiązków. Wynagrodzenie za wydzierżawienie terenu określone było procentowo.

Czytaj także: Kiedy kara umowna może być kosztem podatkowym w CIT

Umowa była zawarta kilkanaście lat temu a wielokrotnie modyfikowane zasady rozliczeń nadal odbiegają od stosowanych przez spółkę obecnie z innymi kontrahentami. W jej ocenie istnieją możliwości zwiększenia przychodów w związku z użytkowaniem parkingów wokół portu, jednak wobec braku zgody przez dzierżawcę na zmianę zasad rozliczeń, zwiększenie nie jest możliwe bez rozwiązania umowy. Od ponad dwóch lat spółka prowadzi intensywny program inwestycyjny związany z rozbudową i modernizacją infrastruktury parkingowej, również na terenie dzierżawionym przez dzierżawcę. Zmiany dotyczą głównie zasad organizacji ruchu, systemu pobierania opłat. W efekcie, parkingi położone na terenie dzierżawcy, przed rozwiązaniem umowy, były rozliczane poprzez dwa niezależne systemy poboru opłat. Fakt ten wpływał niekorzystnie na komfort obsługi pasażerów korzystających z portu.

Z tych przyczyn podatniczka zdecydowała o rozwiązaniu umowy z dzierżawcą za porozumieniem stron. Zobowiązała się, że wypłaci odstępne dzierżawcy i chciała rozliczyć je w koszty. Sama uważała to za dopuszczalne, bo rozwiązanie umowy i wypłata odstępnego były ukierunkowane na zabezpieczenie źródła przychodu, jakim jest prowadzona działalność gospodarcza, polegająca na administrowaniu portem.

Innego zdania był jednak fiskus. Co prawda zgodził się ze spółką, że w jej przypadku nie ma zastosowania wyłączenie z art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT. Niemniej uznał, że wydatek poniesiony na rzecz dzierżawcy w związku z zawarciem porozumienia i rozwiązaniem umowy nie został poniesiony w celu zachowania oraz zabezpieczenia źródła przychodów.

Spór trafił na wokandę, a rację spółce najpierw przyznał sąd pierwszej instancji, a ostatecznie także Naczelny Sąd Administracyjny.

Oddalając skargę kasacyjną fiskusa, NSA odniósł się do orzecznictwa w sprawie odszkodowań, kar umownych i innych wydatków, wynikających z odstąpienia przez podatnika od umowy. Wynika z niego, że wykazują one związek z przychodami wówczas, gdy podatnik ma na uwadze możliwość osiągnięcia, choćby nawet potencjalnie, jakiegoś przychodu, czy to z określonej innej transakcji, czy na skutek redukcji kosztów pośrednich, czyli ogólnych, dotyczących całej działalności. Istotne jest więc, aby kwalifikując dany wydatek jako koszt podatkowy uwzględniać również kwestię logicznego ciągu zdarzeń, determinujących określone i konkretne działania podatnika, począwszy od momentu zawarcia wszystkich umów, składających się na określone zdarzenie gospodarcze.

W ocenie sądu należy zatem oceniać racjonalność określonego działania dla osiągnięcia przychodu. Podkreślił, że tam, gdzie występują koszty pośrednio związane z przychodami oraz dotyczące całokształtu działalności podatnika, można w przypadku zapłaty odszkodowań powiązać je z zabezpieczeniem źródła przychodu. W spornej sprawie decyzja o rozwiązaniu umowy podyktowana była względami ekonomicznymi – zwiększeniem przychodów w związku z użytkowaniem parkingów wokół lotniska. Kontynuowanie umowy byłoby dla spółki niekorzystne – nie uzyskiwałaby ona bowiem takich dochodów, jakie mogłaby uzyskać, gdyby dzierżawca rozliczał się w sposób wypracowany z innym. Uwzględniając obiektywne kryteria oceny NSA uznał, że działania polegające na rozwiązaniu umowy i wypłacie odstępnego były w pełni racjonalne.

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 7 lutego 2019 r.

Sygnatura akt: II FSK 318/17

Grzegorz Niebudek adwokat, doradca podatkowy, partner zarządzający LTCA

Omawiany wyrok potwierdza, że NSA rozumie zasady prowadzenia działalności gospodarczej lepiej niż organy podatkowe. Dziwi natomiast upór fiskusa, bowiem wyrok potwierdza ugruntowaną i stabilną linię orzeczniczą NSA. Organy podatkowe muszą zrozumieć, że ugodowe rozwiązanie umowy i zapłata kontrahentowi uzgodnionej kwoty odstępnego mogą zostać uznane za działanie racjonalne z ekonomicznego punktu widzenia, a co za tym idzie, taki wydatek może stanowić koszt podatkowy. Prowadzenie biznesu to nie tylko pasmo sukcesów i nie każda zawarta umowa okazuje się opłacalna. Jeśli zatem kontrakt nie generuje zakładanych zysków, rozsądnie działający przedsiębiorca powinien go rozwiązać, nawet jeśli wiąże się to z poniesieniem dodatkowych kosztów. Zapłata odstępnego od umowy nierzadko jest właśnie działaniem rynkowym, racjonalnym, opartym na ekonomicznych analizach i kalkulacjach, w konsekwencji zmierzającym do uzyskania możliwie największej efektywności ekonomicznej. Podatnicy decydują się płacić odstępne, odszkodowania czy kary umowne, żeby rozwiązać umowy i ten sposób poczynić oszczędności, zmniejszyć koszty i wydatki, czy też wyeliminować nieopłacalne przedsięwzięcia. To zaś przekłada się na zachowanie albo zabezpieczenie innych źródeł przychodów, o których mowa w ustawie o CIT. Wydaje się to oczywiste dla każdego przedsiębiorcy. Pojawia się pytanie, dlaczego podatnicy muszą prowadzić wieloletnie spory w tego typu sprawach. Czas najwyższy, żeby fiskus zaczął rozumieć jak działa biznes i zaakceptował linię orzeczniczą NSA, a nie prowadził bezsensownych i wieloletnich sporów za pieniądze podatników.

Przychody NSA Orzecznictwo Sądów i Trybunałów

Pozostało 91% artykułu

2 / 3

artykułów

Czytaj dalej. Subskrybuj