Czy twórca gry komputerowej ma prawo do 50-proc. kosztów podatkowych

1 stycznia 2018 r. weszła w życie nowelizacja ustawy o PIT, na mocy której limit kosztów uzyskania przychodów dla twórców podwyższono z dotychczasowych 42 764 zł do 85 528 zł. Jednocześnie, do art. 22 ustawy o PIT dodano ust. 9b, zgodnie z którym preferencyjne zasady rozliczania kosztów znajdą zastosowanie do przychodów uzyskiwanych z następujących działalności:

1) twórczej w zakresie architektury, architektury wnętrz, architektury krajobrazu, urbanistyki, literatury pięknej, sztuk plastycznych, muzyki, fotografiki, twórczości audiowizualnej, programów komputerowych, choreografii, lutnictwa artystycznego, sztuki ludowej oraz dziennikarstwa;

2) badawczo-rozwojowej oraz naukowo-dydaktycznej;

3) artystycznej w dziedzinie sztuki aktorskiej i estradowej, reżyserii teatralnej i estradowej, sztuki tanecznej i cyrkowej oraz w dziedzinie dyrygentury, wokalistyki, instrumentalistyki, kostiumografii, scenografii;

4) w dziedzinie produkcji audiowizualnej reżyserów, scenarzystów, operatorów obrazu i dźwięku, montażystów, kaskaderów;

5) publicystycznej.

Wprowadzona zmiana w praktyce wzbudziła wiele wątpliwości, gdyż nie wyjaśniła, czym dokładnie jest działalność twórcza i co wchodzi w jej zakres. Wątpliwości co do tego czy można rozliczać koszty na preferencyjnych warunkach, pojawiają się zwłaszcza w branży producentów gier komputerowych.

Nieoczywisty charakter prawny

Gry komputerowe nie zostały wprost wymienione w ustawie z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (dalej: prawo autorskie) jako utwory podlegające ochronie prawno-autorskiej. Kwalifikacji prawnej gier komputerowych jako przedmiotu ochrony prawa autorskiego nie ułatwia również stopień złożoności współczesnych gier, których częściami składowymi są między innymi: silnik gry stanowiący samodzielny program komputerowy, szata graficzna, ścieżka dźwiękowa oraz muzyczna. Nierzadko również gry mają rozbudowany scenariusz i zawierają liczne animacje oraz dubbingowane dialogi. Podstawowym pytaniem pozostaje zatem czym jest gra komputerowa według prawa autorskiego.

W pierwszym rzędzie grę komputerową można postrzegać jako sumę niezależnych utworów, tworzących grę jako funkcjonalną całość. Co do zasady takie elementy jak program komputerowy, animacje, grafiki, ścieżka muzyczna czy dźwiękowa mogą stanowić samodzielne utwory w rozumieniu prawa autorskiego i co za tym idzie podlegać niezależnej ochronie prawno-autorskiej. Takie podejście nie oddaje jednak zbiorowego charakteru prac nad stworzeniem gry komputerowej oraz tego, że efekt tych prac – gra komputerowa – stanowi spójną całość.

Również postrzeganie gier komputerowych wyłącznie przez pryzmat silnika gry będącego programem komputerowym, wydaje się nie oddawać istoty tego rodzaju utworów.

Biorąc pod uwagę, że prawo autorskie nie zawiera definicji legalnej programu komputerowego, konieczne jest odwołanie się do definicji funkcjonującej w doktrynie, zgodnie z którą „program komputerowy" to „zestaw instrukcji przeznaczonych do wykonywania bezpośrednio lub pośrednio w komputerze w celu osiągnięcia określonego rezultatu". Gra komputerowa poza częścią programistyczną, składa się także z innych, nie mniej istotnych, elementów, co powoduje, że zasadne jest przyjęcie, iż jako całość jest utworem wykraczającym poza definicję oprogramowania komputerowego.

Utwór audiowizualny...

Również pojęcie utworu audiowizualnego nie zostało zdefiniowane w polskim systemie prawnym. Wypracowana przez doktrynę i orzecznictwo definicja jest zbieżna z definicjami stosowanymi przez ustawodawstwo Francji czy Stanów Zjednoczonych. Określa ona utwór audiowizualny jako serię powiązanych ze sobą, udźwiękowionych lub nieudźwiękowionych obrazów przeznaczonych do odtwarzania, niezależnie od nośnika, na którym go ustalono.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 24 maja 2006 r. (K 5/05) stwierdził, że utworem audiowizualnym jest utwór (a więc przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze) wyrażony za pomocą serii następujących po sobie obrazów, z dźwiękiem lub bez dźwięku, utrwalony na nośniku umożliwiającym wielokrotne odtwarzanie, wywołujący wrażenie ruchu. Z kolei zdaniem Sądu Apelacyjnego w Gdańsku (wyrok z 20 listopada 2012 r. (I ACa 176/10) „utworem audiowizualnym jest nie tylko »klasyczny« film fabularny, lecz także »sfilmowany« spektakl teatralny, film dokumentalny czy reklama telewizyjna. Charakterystyczny dla istoty tego pojęcia jest czynnik ruchu, utrwalonego przy pomocy stosownych urządzeń technicznych, a także element współpracy licznych podmiotów w procesie powstawania takiego utworu.".

W doktrynie podkreśla się, że „Charakter audiowizualny mają materiały:

1) będące obrazami,

2) w których obrazy są wyrażone jako sekwencja,

3) w których obrazy sprawiają w czasie odtwarzania wrażenie ruchu,

4) udźwiękowione lub nieudźwiękowione,

5) utrwalone na dowolnym nośniku.

Analiza ww. elementów definicji utworu audiowizualnego pozwala przyjąć, że gry komputerowe wykazują daleko idące analogie z utworami audiowizualnymi, mimo że dla gier charakterystyczny jest „nielinearny układ sekwencji tych obrazów, interaktywność z użytkownikiem, inny sposób tworzenia gier i wreszcie statyczność obrazów w niektórych grach".

Przemawia za tym również fakt, że sam ustawodawca w art. 1 ust. 2 pkt 9 prawa autorskiego wskazał, iż utwór audiowizualny może mieć różne postaci, w tym (a nie wyłącznie) filmu.

...i jego współtwórcy

W przypadku zakwalifikowania gry komputerowej w całości lub w części jako utworu audiowizualnego, w celu ustalenia zakresu podmiotowego współtwórców gier, którzy mogliby korzystać z preferencyjnych zasad rozliczania kosztów podatkowych, niezbędne jest uwzględnienie brzmienia art. 69 prawa autorskiego. Przepis ten stanowi, że „współtwórcami utworu indywidualnego są osoby, które wniosły wkład twórczy w jego powstanie, a w szczególności: reżyser, operator obrazu, twórca adaptacji utworu literackiego, twórca stworzonych dla utworu audiowizualnego utworów muzycznych lub słowno-muzycznych oraz twórca scenariusza". W doktrynie podkreśla się, że przesłankami uznania danego wkładu w utwór audiowizualny, jako wkładu twórczego, są:

1) charakter twórczy wkładu, co jest warunkiem zakwalifikowania tych działań jako utworu w rozumieniu art. 1 ust. 1 prawa autorskiego. Utworem w rozumieniu tej ustawy może być z kolei dzieło o indywidualnym i oryginalnym charakterze, które zostało utrwalone na jakimkolwiek nośniku i którego rezultat jest postrzegalny;

2) wpływ wkładu na kształt utworu audiowizualnego jako całości;

3) możność ustalenia pochodzenia wkładu od konkretnej osoby oraz

4) powstanie wkładu w porozumieniu z innymi twórcami.

Oprócz działalności wprost wymienionych w art. 22 ust. 9b ustawy o PIT, za wkład twórczy w utwór audiowizualny powinna być również uznawana działalność scenarzystów, animatorów, twórców muzyki, jeżeli ich wkład spełnia przesłanki uznania go za utwór w rozumieniu art. 1 ust. 1 prawa autorskiego. Tym samym, osoby wykonujące taką działalność powinny korzystać z preferencyjnych kosztów uzyskania przychodu określonych w art. 22 ust. 9 pkt 3 ustawy o PIT.

podstawa prawna: art. 22 ust. 9 pkt 3 i ust. 9b ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. DzU z 2018 r. poz. 200 ze zm.)

podstawa prawna: art. 1 ust. 1 i ust. 2 pkt 9, art. 69 oraz art. 74 ust. 2 ustawy z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jedn. DzU z 2017 r. poz. 880 ze zm.)

Zdaniem autorek

Interfejsy są objęte ochroną prawa autorskiego - Monika Susałko, radca prawny w BSJP Brockhuis Jurczak Prusak Sroka Nilsson

Przepisy prawa autorskiego obejmują ochroną analogiczną do ochrony oprogramowania komputerowego jego formy wyrażenia, w tym tzw. interfejsy, które są zdefiniowane w motywie 10 Dyrektywy PE i Rady 2009/24/WE z 23 kwietnia 2009 r. w sprawie ochrony prawnej programów komputerowych jako logiczne i – tam gdzie to właściwe – fizyczne wzajemne połączenia i wzajemne oddziaływanie, pozwalające wszystkim elementom oprogramowania i sprzętu komputerowego funkcjonować z innym oprogramowaniem, sprzętem komputerowym i użytkownikami we wszelkich formach działania, do jakich programy komputerowe są przeznaczone.

Interfejsy są określone w art. 74 ust. 2 prawa autorskiego jako „łącze". Można je dzielić na interfejsy fizyczne, programistyczne oraz „interfejsy użytkownika" stanowiące przestrzeń interakcji człowieka z maszyną, w tym interfejsy graficzne, które wyświetlane są na ekranie monitora („Prawno-autorska ochrona programów komputerowych z uwzględnieniem problematyki prezentacji ekranowych i gier komputerowych", Sebastian Wiśniewski, Praca magisterska wykonana pod kierunkiem prof. dr hab. Ryszarda Markiewicza w Katedrze Prawa Autorskiego Instytutu Prawa Własności Intelektualnej UJ, s. 37 i nast.). W doktrynie podkreśla się, że „interfejs umożliwia osobie korzystającej z programu komputerowego nawiązanie interaktywnego kontaktu z komputerem oraz poznanie możliwości programu komputerowego. Ta interaktywność, nazywana również interakcyjnością, oznacza zarówno możliwość bezpośredniego kontaktu uczestników komunikacji, jak też komunikację człowieka z maszyną przez odpowiednie oprogramowanie".