Czy odszkodowanie z ugody z pracownikiem jest zwolnione z podatku dochodowego?

- Spółka rozwiązała z pracownikiem umowę o pracę z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia. Jako przyczynę wypowiedzenia umowy o pracę pracodawca wskazał zmiany organizacyjne w firmie, polegające na ograniczeniu obszaru działalności, tj. likwidacja stanowiska. Pracownik nie zgadzał się z tym i złożył pozew o zasądzenie odszkodowania. Równolegle z postępowaniem przed sądem prowadzone były rozmowy ugodowe. Strony wypracowały treść ugody, którą chcą zawrzeć w przyszłości przed sądem. Pracodawca ma zapłacić pracownikowi tytułem odszkodowania w związku z rozwiązaniem umowy o pracę za wypowiedzeniem kwotę w łącznej wysokości brutto 18 000 zł. Kwota ta została ustalona w ramach wzajemnych ustępstw, z uwzględnieniem podstawy prawnej zgłoszonych przez powoda (pracownika) roszczeń, tj. art. 45 w zw. z art. 471 kodeksu pracy. Kwota ustalona do wypłaty pracownikowi tytułem odszkodowania jest odrębnym rodzajem odszkodowania i nie można go klasyfikować jako ściśle odszkodowania za poniesioną szkodę. Nie jest to również odszkodowanie za utracone korzyści.

Czy spółka, wypłacając byłemu pracownikowi to odszkodowanie, będzie miała obowiązek obliczenia i pobrania zaliczki na PIT? – pyta czytelnik.

Przychodami są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń (zob. art. 11 ust. 1 ustawy o PIT).

Czytaj też:

Odszkodowanie z ugody sądowej nie korzysta ze zwolnienia z PIT

Odszkodowania pracownicze zwolnione z PIT

Odszkodowanie dla prezesa z PIT

Za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych (art. 12 ust. 1 ustawy o PIT). Użyty tu zwrot „w szczególności" oznacza, że wymienione kategorie przychodów zostały wskazane jedynie przykładowo. Przychodem ze stosunku pracy i stosunków pokrewnych są więc wszelkiego rodzaju wypłaty i świadczenia skutkujące u podatnika powstaniem przysporzenia majątkowego, mające swoje źródło w łączącym pracownika z pracodawcą stosunku pracy lub stosunku pokrewnym. Przychodem takim będzie więc 18 000 zł, wynikające z planowanej ugody sądowej.

Pracodawca obliczy i wpłaci do urzędu

Osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, czyli zakłady pracy, są obowiązane jako płatnicy obliczać i pobierać w ciągu roku zaliczki na podatek dochodowy od osób, które uzyskują od nich przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej lub spółdzielczego stosunku pracy, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego wypłacane przez zakłady pracy, a w spółdzielniach pracy – wypłaty z tytułu udziału w nadwyżce bilansowej (art. 31 ustawy o PIT).

To na pewno przychód

Omawiane odszkodowanie będzie przychodem pracownika. Niektóre z odszkodowań wymienione w art. 21 ust. 1 ustawy o PIT korzystają ze zwolnienia od podatku. Czy ten przywilej będzie miał zastosowanie w omawianym przypadku?

Tytuły do zwolnienia

Stosownie do art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT, wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, oraz otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 kodeksu pracy, z wyjątkiem:

a) określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,

b) odpraw pieniężnych wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,

c) odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym,

d) odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji,

e) odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą,

f) odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1, lub na zasadach, o których mowa w art. 30c ustawy o PIT,

g) odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe.

Uwaga! Zwolnienie to nie obejmuje wszystkich odszkodowań, a tylko te, których wysokość lub zasady ustalania zostały określone wprost w stosownych przepisach prawa, z wyjątkiem enumeratywnie wymienionych kategorii odszkodowań.

Z kolei, na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o PIT, wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia, otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej, do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

a) otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,

b) dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Uwaga! Zakres zwolnienia, wynikający z tego przepisu, obejmuje tylko odszkodowania za tzw. szkodę rzeczywistą, czyli poniesione straty, a nie dotyczy utraconych korzyści.

Jak klasyfikować

Podstawowym warunkiem zwolnienia świadczenia od opodatkowania, na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 i 3b ustawy o PIT, jest jego odszkodowawczy charakter. W praktyce, szkoda może:

- obejmować stratę polegającą na ubytku w majątku – wskutek doznania tej straty poszkodowany staje się uboższy niż był dotychczas, lub

- dotyczyć utraconych korzyści, jakich poszkodowany mógłby się spodziewać, gdyby mu szkody nie wyrządzono – wówczas poszkodowany nie staje się bogatszy, jakkolwiek mógł liczyć na wzbogacenie się.