Odszkodowania pracownicze zwolnione z PIT

4 października 2014 r. na mocy ustawy z 29 sierpnia 2014 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw (DzU poz. 1328) zmieniony został m.in. art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT >patrz tabela. Zgodnie z art. 14 nowelizacji przepis w tym brzmieniu ma zastosowanie do dochodów uzyskanych od 1 stycznia 2014 r.

Przypomnijmy, że przepis ten został zmieniony w związku z postanowieniem Trybunału Konstytucyjnego z 29 marca 2013 r. (S2/13). Trybunał stwierdził istnienie luki prawnej oraz potrzebę podjęcia inicjatywy ustawodawczej w kwestii uzupełnienia art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT o inne – obok wymienionych w tym przepisie ustaw oraz przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw – normatywne źródła prawa pracy, na podstawie których możliwe jest zasądzenie odszkodowania.

Czy wątpliwości pozostaną

Należy zdecydowanie pozytywnie ocenić inicjatywę ustawodawcy w zakresie rozszerzenia katalogu źródeł zwolnienia odszkodowania otrzymywanego przez pracownika. W praktyce bardzo często zdarza się bowiem, że uprawnienia do odszkodowań w określonej wysokości wynikają np. z układów zbiorowych pracy. Postanowienia tego rodzaju często zamieszczane są także w porozumieniach i regulaminach tworzonych przy okazji tzw. zwolnień grupowych na postawie ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (DzU nr 90, poz. 844 ze zm.). Przepisy w nowym brzmieniu będą zapewne istotną wskazówką dla partnerów społecznych w zakresie odpowiedniego formułowania postanowień tego typu porozumień, regulaminów i układów.

Zdania organów są podzielone

Trzeba jednak przypomnieć, że stanowiska organów podatkowych zajmowane na podstawie dotychczas obowiązujących przepisów w zakresie stosowania zwolnienia odszkodowań z podatku dochodowego nie są jednolite. Dzieje się tak w szczególności w odniesieniu do odszkodowań wynikających z ugód sądowych. Przykładem może być interpretacja Izby Skarbowej w Łodzi z 3 września 2014 r. (IPTPB2/ /415-357/14-2/AK), w której organ podatkowy stwierdził m.in., że odszkodowanie za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę, wypłacone na podstawie ugody sądowej, korzysta ze zwolnienia od podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT. Podobne opinie znajdujemy w interpretacjach Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 10 czerwca 2014 r. (ITPB2/415- -273/14/MK) oraz Izby Skarbowej w Katowicach z 18 czerwca 2013 r. (IBPBII/I/415-289/13/ASz).

Po nowelizacji w dalszym ciągu zwolnieniu z podatku nie podlegają odszkodowania wynikające z zawartych ugód innych niż ugody sądowe

Z kolei w interpretacji z 19 sierpnia 2014 r. (ITPB1/415-607/14/AD) Izba Skarbowa w Bydgoszczy uznała m.in., że kwota wypłacona pracownikowi wynika jedynie z ustaleń pomiędzy stronami ugody, w związku z czym ma jedynie charakter umowny. Podobnie wypowiedziała się Izba Skarbowa w Katowicach w interpretacji z 16 czerwca 2014 r. (IBPBII/1/ 415- -223/14/MK).

Interpretacje te zostały oczywiście wydane w konkretnych, indywidualnych sytuacjach. Jednak często w bardzo zbliżonych stanach faktycznych stanowiska organów są całkowicie odmienne. Podobne wątpliwości mogą się pojawić w związku z wypłatą przez płatników odszkodowań wynikających z tzw. wewnątrzzakładowych źródeł prawa pracy.

Ugoda pozasądowa w dalszym ciągu się nie opłaca

Niezależnie od tego, jaki akt jest podstawą przyznania pracownikowi odszkodowania, w dalszym ciągu zwolnieniu z podatku nie podlegają odszkodowania wynikające z zawartych ugód innych niż ugody sądowe (art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. g ustawy o PIT). To oznacza, że jeżeli pracownik zawrze z pracodawcą ugodę pozasądową i na jej podstawie pracodawca zobowiąże się do wypłaty kwoty, której wartość lub zasady ustalania będą wynikały z przepisów ustawy, układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych regulaminów bądź statutów, to pracownik i tak nie uniknie podatku.

Przykład

Pracownik zatrudniony był na podstawie umowy o pracę na czas określony. Strony stosunku pracy nie przewidziały możliwości wypowiedzenia takiej umowy przez którąkolwiek z nich. Pracodawca wypowiedział pracownikowi umowę. Takie działanie pracodawcy narusza przepisy prawa. Pracownik mógłby więc domagać się odszkodowania. W przypadku zasądzenia takiego odszkodowania przez sąd lub też w przypadku zawarcia ugody sądowej powinno ono podlegać zwolnieniu z podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT. Jeśli natomiast strony zawrą ugodę pozasądową, to pracodawca naliczy i odprowadzi od wypłacanej kwoty zaliczkę na podatek dochodowy.

Jakie źródło przychodu

Artykuł 31 ustawy o PIT nakłada na pracodawcę obowiązek pełnienia funkcji płatnika w odniesieniu do świadczeń zaliczanych do źródła przychodu, jakim jest stosunek pracy. W praktyce u niektórych pracodawców w dalszym ciągu wątpliwości budzi to, czy wypłata na podstawie zawartej ugody na rzecz byłego już pracownika oznacza obowiązek poboru zaliczki na podatek dochodowy. Zdarza się, że pracownicy otrzymują po zakończeniu roku podatkowego od byłych pracodawców informację PIT-8C lub PIT-11 z kwotą odszkodowania wykazaną w rubryce przeznaczonej dla przychodów z innych źródeł. Taka praktyka jest nieprawidłowa. Aktualne stanowiska organów podatkowych i judykatury wskazują jednoznacznie, że o zakwalifikowaniu świadczenia jako przychodu ze stosunku pracy decyduje to, czy określone świadczenie może otrzymać wyłącznie pracownik lub były pracownik, czy także inna osoba niezwiązana tego rodzaju stosunkiem prawnym. Istotne jest zatem to, czy istnieje związek prawny lub faktyczny danego świadczenia ze stosunkiem pracy (tak np. wyrok NSA z 21 sierpnia 2012 r., II FSK 86/2011).

Przykład

Pracownik zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony otrzymał od pracodawcy wypowiedzenie umowy o pracę. Pracownik uważał, że przyczyna wskazana w wypowiedzeniu jest nierzeczywista. Wniósł odwołanie do sądu pracy. Na etapie postępowania strony sporu zawarły ugodę, na mocy której pracodawca miał wypłacić pracownikowi odszkodowanie w wysokości dwukrotności miesięcznych poborów. Wynikające z ugody odszkodowanie należy zaliczyć do przychodów ze stosunku pracy.

Autorka jest radcą prawnym, doradcą podatkowym w DORADCA Zespół Doradców Finansowo-Księgowych sp. z o.o. w Lublinie

Tak było

a) określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,

b) odpraw pieniężnych wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,

c) odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym,

d) odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji,

e) odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą,

f) odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1, lub na zasadach, o których mowa w art. 30c,

g) odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe;

Tak jest

Wolne od podatku są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, oraz otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn. DzU z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.), z wyjątkiem:

a) określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,

b) odpraw pieniężnych wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,

c) odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym,

d) odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji,

e) odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą,