Nagradzanie pracowników: szef nie ma pełnej swobody

Zgodnie z art. 105 kodeksu pracy, pracownikom, którzy przez wzorowe wypełnianie swoich obowiązków, przejawianie inicjatywy w pracy i podnoszenie jej wydajności oraz jakości przyczyniają się szczególnie do wykonywania zadań zakładu, mogą być przyznawane nagrody i wyróżnienia.

Szczególne wyniki

Nagroda związana jest z oceną – niekoniecznie sformalizowaną – pracy pracownika, jej wyników, zaangażowania itp. Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z 27 stycznia 2016 r. (III AUa 1185/15) wskazał, że nagroda, jako pieniężne lub rzeczowe nieobowiązkowe świadczenie przyznawane pracownikowi przez pracodawcę (art. 105 k.p.), zawiera element ocenny, nie jest uwarunkowana zobiektywizowanymi, dającymi się zweryfikować przesłankami, nie występuje przy tym świadczeniu konstrukcja roszczeniowa. Przy czym – według art. 94 pkt 9 k.p. – pracodawca ma obowiązek stosować obiektywne i sprawiedliwe kryteria oceny zatrudnionych oraz wyników ich pracy. Ten zapis może być pomocny przy tworzeniu ewentualnych roszczeń przez pracowników. Jednak w przypadku nieprzyznania nagrody mogą się one opierać na przepisach o równym traktowaniu w zatrudnieniu.

Powód różnicowania

Równe traktowanie w zatrudnieniu oznacza niedyskryminowanie zatrudnionych osób w jakikolwiek sposób – bezpośrednio lub pośrednio – z określonych przyczyn. Zakaz dyskryminacji w zatrudnieniu to jedna z podstawowych zasad prawa pracy (art. 113 k.p.).

Pracownicy powinni być równo traktowani w zakresie:

- nawiązania i rozwiązania stosunku pracy,

- warunków zatrudnienia,

- awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych

w szczególności bez względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, a także bez względu na zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony albo w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy (art. 183a § 1 k.p.).

Rozwinięciem i uszczegółowieniem tego ogólnego zakazu dyskryminacji jest m.in. wskazana w art. 183c k.p. zasada jednakowego wynagrodzenia pracowników.

W uznaniu wkładu...

Nagroda jest pieniężnym lub rzeczowym świadczeniem przyznawanym pracownikowi przez pracodawcę według swego uznania. Należy zwrócić uwagę, że nagroda pieniężna nie została ujęta w dziale trzecim kodeksu pracy: „Wynagrodzenie za pracę i inne świadczenia", ale w dziale czwartym: „Obowiązki pracodawcy i pracownika". Umiejscowienie przepisów o nagrodzie w kodeksie pracy nakazuje traktować ją jako szczególne uprawnienie pracodawcy wyróżnienia niektórych osób, poza uzgodnionym w umowie o pracę i roszczeniowym wynagrodzeniem za pracę.

Wykładnia systemowa nie pozwala więc na stosowanie do nagrody przepisów dotyczących ochrony wynagrodzenia za pracę (art. 84 k.p. i następne). Kodeks pracy nie zawiera również przepisu, który nakazywałby expressis verbis stosować do nagrody przepisy dotyczące wynagrodzenia za pracę (wyrok SA w Warszawie z 30 października 2014 r., III APa 33/13).

...wszystkich zasłużonych

Do nagrody należy jednak stosować reguły jednakowego wynagrodzenia za jednakową pracę lub pracę o jednakowej wartości (art. 183c § 1 k.p.).

Sąd Najwyższy w wyroku z 21 stycznia 2011 r. (II PK 169/10) orzekł, że pracownik, któremu nagrody nie przyznano, może jej skutecznie dochodzić, jeżeli wykaże naruszenie przez pracodawcę zasad równego traktowania w zatrudnieniu, czyli naruszenie przez pracodawcę art. 94 pkt 9, art. 112 i art. 113 oraz art. 183a-183c k.p. Uznanie co do przyznania nagrody jest ograniczone przez spoczywający na pracodawcy obowiązek stosowania obiektywnych i sprawiedliwych kryteriów oceny pracowników i wyników ich pracy (art. 94 pkt 9 k.p.) oraz przestrzegania podstawowych zasad prawa pracy, tj.:

- równego traktowania pracowników z tytułu jednakowego wypełniania takich samych obowiązków (art. 112 k.p.) oraz

- zakazu dyskryminacji (art. 113 k.p. i art. 183a-183e k.p.).

Nagroda jest wynagrodzeniem w rozumieniu art. 183c k.p. Zatem także do nagrody jako świadczenia przyznawanego pracownikowi na podstawie uznania pracodawcy mają zastosowanie reguły jednakowego wynagrodzenia za jednakową pracę lub za pracę jednakowej wartości (art. 183c § 1 k.p.).

Warto uzasadnić

Najbezpieczniejszym dla pracodawcy rozwiązaniem jest wskazywanie konkretnych powodów przyznania nagrody danej osobie, z pominięciem innych pracowników lub przyznania jej w zupełnie „innej" wysokości.