Czy odprawa emerytalna przysługuje przy dyscyplinarce

Dotąd przeważał pogląd, że osoba wyrzucana z pracy w trybie natychmiastowym z jej winy nie ma prawa do odprawy emerytalnej, bo zwolnienie nie jest związane z przejściem na świadczenie. Sąd Najwyższy przełamał to rygorystyczne stanowisko.

Publikacja: 13.09.2018 06:40

Czy odprawa emerytalna przysługuje przy dyscyplinarce

Foto: Fotolia.com

Wypłata pracownikowi odprawy emerytalnej lub rentowej budzi w praktyce dużo wątpliwości, które często muszą rozstrzygać sądy pracy. Dotyczy to zwłaszcza określenia związku między ustaniem zatrudnienia i nabyciem prawa do tych świadczeń oraz określenia, czy ma tu znaczenie sposób rozwiązania umowy o pracę.

Miesięczna pensja

Odprawa pieniężna – w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia – przysługuje pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na to świadczenie. Przy czym osoba, która otrzymała odprawę, nie może ponownie nabyć do niej prawa (art. 921 kodeksu pracy).

Czytaj także: Zwolnienie dyscyplinarne a odprawa

Odprawa emerytalna / rentowa ma charakter świadczenia socjalnego, związanego z przejściem pracownika na rentę lub emeryturę. Celem jej wypłaty jest ułatwienie pracownikowi przystosowania się do nowych warunków życiowych.

Kodeks pracy gwarantuje odprawę w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia. Przepisy branżowe, a w szczególności pragmatyki służbowe, układy zbiorowe lub regulaminy wynagrodzeń obowiązujące w danych zakładach pracy, mogą jednak przewidywać jej wyższą stawkę.

Szeroki związek

W praktyce wątpliwości budzi ustalenie, kiedy zachodzi związek między ustaniem zatrudnienia a przejściem na rentę lub emeryturę, który uzasadnia wypłatę odprawy. Orzecznictwo sądowe ujmuje ten związek bardzo szeroko. Potwierdzał to Sąd Najwyższy w wyroku z 1 kwietnia 2015 r. w sprawie II PK 136/14. Przypomniał wówczas, że nabycie prawa do jednego z tych świadczeń nie musi stanowić przyczyny rozwiązania stosunku pracy.

Związek między rozwiązaniem stosunku pracy a nabyciem prawa do emerytury lub renty może mieć charakter przyczynowy, czasowy, czasowo-przyczynowy. Czasem wystarczy też związek funkcjonalny >patrz ramka.

Od razu po rozwiązaniu umowy...

W odniesieniu do odprawy emerytalnej ukształtował się dominujący pogląd, że warunkiem istnienia związku między rozwiązaniem stosunku pracy a przejściem na emeryturę jest spełnianie przez pracownika warunków nabycia prawa do tego świadczenia w momencie rozwiązywania umowy o pracę. Jeśli bowiem w dacie zakończenia zatrudnienia pracownik nie osiągnął wieku emerytalnego albo nie spełniał innych przesłanek nabycia świadczenia, to późniejsze ich spełnienie i wystąpienie o przyznanie emerytury nie pozostaje w związku z wcześniejszym rozwiązaniem umowy. Dotyczy to przypadków, gdy były pracownik między ustaniem zatrudnienia a nabyciem uprawnień emerytalnych:

- był bezrobotny (wyrok SN z 4 lutego 2011 r., II PK 142/10),

- pobierał świadczenie przedemerytalne (wyrok SN z 4 lutego 2006 r., II PK 14/06),

- pobierał zasiłek chorobowy (wyrok SN z 4 lutego 2004 r., I PK 694/03, oraz z 6 października 2004 r., I PK 694/03).

... niekoniecznie przy rencie

Z odprawą rentową sytuacja wygląda inaczej. Przysługuje ona także wówczas, gdy pracownik nie uzyskał renty z dniem zakończenia stosunku pracy, ale po upływie okresu pobierania zasiłku chorobowego nabytego z tytułu niezdolności do pracy rozpoczętej jeszcze w czasie zatrudnienia, a zakończonej po rozwiązaniu umowy o pracę. Tak podkreślał SN m.in. w wyroku z 25 maja 2016 r. (II PK 130/15).

Jeśli więc pracownik rozpoczął korzystać ze zwolnienia lekarskiego jeszcze przed dniem rozwiązania stosunku pracy i był niezdolny do pracy aż do dnia przyznania mu renty z tytułu niezdolności do pracy, to istnieje związek funkcjonalny między ustaniem stosunku pracy a nabyciem uprawnień rentowych z ubezpieczenia społecznego i przejściem na świadczenie. Uzasadnia to przyznanie mu prawa do odprawy rentowej.

Pracownik nabywa zatem prawo do odprawy także wtedy, gdy złożył wniosek o rentę w czasie nieprzerwanego pobierania zasiłku chorobowego po ustaniu stosunku pracy, a prawo do niej uzyskał bezpośrednio po wyczerpaniu okresu zasiłkowego. W takiej sytuacji prawo do odprawy przysługuje nie z datą rozwiązania stosunku pracy, ale w dacie, od której pracownik otrzymał świadczenie. Ta ostatnia jest datą przejścia na rentę i zarazem terminem wymagalności odprawy (por. uzasadnienie wyroku SN z 13 stycznia 2011 r., III PK 18/10).

Zwolnienie z dnia na dzień...

Poważne wątpliwości budzi możliwość uzyskania przez pracownika prawa do odprawy w przypadku, gdy do rozwiązania umowy doszło bez wypowiedzenia z jego winy.

W orzecznictwie przeważało stanowisko, że pracownik nie powinien wówczas uzyskać odprawy. W postanowieniu z 2 grudnia 2011 r. (III PK 48/11) SN wskazał, że jeśli pracodawca rozwiązuje z pracownikiem umowę o pracę bez wypowiedzenia z jego winy z powodu ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych, stosunek pracy nie ustaje w związku z przejściem pracownika na emeryturę lub rentę, choćby spełniał on warunki do nabycia takiego świadczenia. Podobny pogląd SN wyraził również w wyroku z 26 listopada 2013 r. (II PK 60/13).

Wydawać by się więc mogło, że stanowisko SN jest już w tym zakresie ustalone.

... nie przekreśla zależności

Jednak na gruncie ustawy dotyczącej pracowników samorządowych SN zdecydowanie wyraził odmienny pogląd. W uchwale 7 sędziów z 28 czerwca 2017 r. (III PZP 1/17) stwierdził, że rozwiązanie stosunku pracy na podstawie art. 52 § 1 pkt 1 k.p. nie wyklucza prawa pracownika samorządowego do jednorazowej odprawy emerytalnej przewidzianej w art. 36 ust. 2 w związku z art. 38 ust. 3 i 5 ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych.

Oznacza to istotną zmianę stanowiska Sądu Najwyższego. Zmiana ta budzi wątpliwości. Jednak z uwagi na to, że żaden przepis nie przewiduje wyłączenia prawa do odprawy emerytalnej z powodu ciężkiego naruszenia obowiązków pracowniczych, zmiana stanowiska SN wydaje się słuszna.

Orzeczenie SN powinien brać pod uwagę każdy pracodawca, do którego pracownicy mogą się zgłosić po odprawę. Pogląd ten można bowiem, moim zdaniem, przenieść na ogólne uprawnienie do tego świadczenia wynikające z kodeksu pracy. Uzasadnia to zbliżona regulacja prawna.

Zaakceptowanie tego poglądu oznacza konieczność wypłaty odprawy także pracownikom zwolnionym dyscyplinarnie, przechodzącym następnie na emeryturę lub rentę. Jedynie w wyjątkowych – rażących – okolicznościach pracodawca może się bronić przed żądaniem pracownika, powołując się na art. 8 k.p. i przewidziane tam zasady współżycia społecznego.

Autor jest sędzią Sądu Okręgowego w Kielcach

Definicje powiązań

ZWIĄZEK PRZYCZYNOWY – rozwiązanie stosunku pracy następuje dlatego, że pracownikowi przysługuje prawo do świadczenia

ZWIĄZEK CZASOWY – rozwiązanie stosunku pracy zbiega się w czasie z nabyciem prawa do świadczenia, niezależnie od przyczyny rozwiązania stosunku pracy

ZWIĄZEK CZASOWO-PRZYCZYNOWY – przyczyną rozwiązania stosunku pracy jest nabycie prawa do emerytury lub renty i rozwiązanie następuje w chwili przyznania świadczenia

ZWIĄZEK FUNKCJONALNY – gdy rozwiązanie stosunku pracy następuje przed spełnieniem warunków uprawniających do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, ale nabycie prawa do jednego z tych świadczeń i jego przyznanie po ustaniu zatrudnienia jest konsekwencją sytuacji bezpośrednio poprzedzającej rozwiązanie stosunku pracy.

Wypłata pracownikowi odprawy emerytalnej lub rentowej budzi w praktyce dużo wątpliwości, które często muszą rozstrzygać sądy pracy. Dotyczy to zwłaszcza określenia związku między ustaniem zatrudnienia i nabyciem prawa do tych świadczeń oraz określenia, czy ma tu znaczenie sposób rozwiązania umowy o pracę.

Miesięczna pensja

Pozostało 95% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe