Działający w firmie związek zawodowy wystąpił do pracodawcy z żądaniem zmiany zasad wydatkowania środków z funduszu socjalnego. Wskazał, że wszystkie świadczenia powinny być przyznawane na podstawie kryterium socjalnego i wyznaczył pracodawcy 7 dni na odpowiedź. Pracodawca uznał, że nie widzi potrzeby stosowania kryterium socjalnego w odniesieniu do wszystkich świadczeń z funduszu. Związek wskazał, że w obliczu nieuwzględnienia żądań nastąpiło wszczęcie sporu zbiorowego. Czy związek ma rację i czy wszystkie świadczenia powinny być wydatkowane przy uwzględnieniu kryterium socjalnego? Czy związek zawodowy może wszcząć spór zbiorowy na tle socjalnym?
Kwestie związane ze świadczeniami socjalnymi dla pracowników reguluje ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. Wyznacza ona dwie podstawowe zasady dotyczące gospodarowania środkami funduszu.
Po pierwsze, środki należy w szczególności przeznaczać na finansowanie działalności socjalnej, takiej jak wypoczynek pracowników i ich rodzin, pomoc materialna w formie zapomóg, paczek na święta i pożyczek oraz działalność kulturalno-oświatowa i sportowo-rekreacyjna. Po drugie, przyznawanie świadczeń oraz ich wysokość musi być uzależniona od sytuacji socjalnej pracowników, a więc ich sytuacji rodzinnej, materialnej i życiowej.
Kryterium nie zawsze konieczne
Tylko w niektórych przypadkach można przyznać świadczenie bez uwzględnienia kryterium socjalnego. Wynika to z charakteru takich świadczeń, których czasami nie sposób różnicować na podstawie kryteriów socjalnych. Chodzi przede wszystkim o finansowanie imprez i wyjazdów integracyjnych oraz wspólnych wyjść do kina lub teatru. W niektórych przypadkach, choć jest to kwestia wciąż dyskusyjna, dopuszcza się możliwość finansowania na zasadzie równości szczepionek czy badań profilaktycznych.
Jeśli w opisanej sprawie pracodawca finansował na zasadzie równości świadczenia o takim charakterze, to związek nie miał podstaw do wszczęcia sporu zbiorowego. Działanie pracodawcy było bowiem prawidłowe. Sytuacja jest inna, gdy z pominięciem kryterium socjalnego przyznano świadczenia takie jak np. paczki świąteczne czy karty sportowe.