Wypłata odprawy pośmiertnej spadkobiercom bez dodatkowych warunków

Zgodnie z art. 63

1

§ 2 kodeksu pracy prawa majątkowe ze stosunku pracy przechodzą po śmierci pracownika, w równych częściach, na małżonka oraz inne osoby spełniające warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (osoby uprawnione). Dopiero w razie braku takich osób, prawa te wchodzą do spadku.

Zatem co do zasady nie obowiązują tu zasady dziedziczenia. W pierwszej kolejności trzeba ustalić, czy są osoby uprawnione do odebrania wynagrodzenia czy ekwiwalentu za urlop niewykorzystany przez zmarłego. Dopiero kiedy takich osób brak, można sięgnąć do przepisów spadkowych, tj. art. 922 i nast. kodeksu cywilnego.

Małżonek i dzieci

W przypadku małżonka sprawa jest prosta. Nie musi on spełniać żadnych dodatkowych warunków, aby przejąć prawa majątkowe po zmarłym. Nie nabędzie ich jednak, gdy przed śmiercią pozostawał z małżonkiem w separacji.

Innym członkom rodziny prawa majątkowe po zmarłym pracowniku przysługują, jeśli spełniają warunki wymagane do przyznania po nim renty rodzinnej. W tym zakresie art. 63

1

k.p. odwołuje się do przepisów ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. DzU z 2017 r., poz. 1373 ze zm.; dalej: ustawa emerytalna).

Do grona uprawnionych, zgodnie z art. 67 tej ustawy, należą (oprócz małżonka):

- dzieci własne pracownika,

- dzieci drugiego małżonka,

- dzieci przysposobione,

- przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka,

- rodzice, za których uważa się także ojczyma, macochę oraz osoby przysposabiające.

Jednak sama przynależność do grona tych osób nie oznacza jeszcze spełnienia warunków wymaganych do przyznania renty rodzinnej, a w konsekwencji do przyjęcia, że prawa majątkowe ze stosunku pracy przechodzą na te osoby. Przesłanki, od jakich zależy prawo do renty rodzinnej, są określone w art. 68-71 ustawy emerytalnej. Na przykład w odniesieniu do rodziców, prawo do renty rodzinnej przysługuje w przypadku, gdy ubezpieczony bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania i osoby te osiągnęły wiek 50 lat (art. 71 ustawy emerytalnej).

Wystarczą uprawnienia

Z art. 63

1

§ 2 k.p. wynika, że w celu ustalenia praw majątkowych ze stosunku pracy, członkowie rodziny zmarłego nie muszą pobierać po nim renty rodzinnej, lecz wykazać, że spełniają warunki do jej otrzymania. Przepisy nie wskazują, na kim spoczywa obowiązek udowodnienia spełnienia warunków do nabycia prawa do renty rodzinnej po zmarłym pracowniku. Powinna tu mieć zastosowanie zasada wynikająca z art. 6 k.c. (w zw. z art. 300 k.p.), iż ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z tego faktu wywodzi skutki prawne.

Na uprawnione osoby przechodzą prawa majątkowe ze stosunku pracy obejmujące świadczenia, do których zmarły pracownik nabył prawo najpóźniej w dacie śmierci. Dotyczy to zarówno ostatniego niewypłaconego mu wynagrodzenia, jak również należności z tytułu podróży służbowych czy ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy. Od wypłaconego rodzinie wynagrodzenia i ekwiwalentu nie potrąca się składek ZUS, ale konieczne jest odprowadzenie zaliczki na podatek dochodowy.

Jeśli nie ma żadnego członka rodziny, który nabywa prawa majątkowe po zmarłym pracowniku, niepobrane przez niego świadczenia podlegają zwykłym zasadom dziedziczenia.

Mniej komplikacji

Inaczej jest w przypadku odprawy pośmiertnej. Zgodnie z art. 93 § 1 k.p. w razie śmierci pracownika w czasie trwania stosunku pracy lub w czasie pobierania po jego rozwiązaniu zasiłku z tytułu niezdolności do pracy wskutek choroby, rodzinie przysługuje od pracodawcy odprawa pośmiertna. Przepisy k.p. regulują również krąg osób, które są uprawnione do otrzymania tego świadczenia. Odprawa przysługuje następującym członkom rodziny zmarłego pracownika:

1) małżonkowi,

2) innym członkom rodziny spełniającym warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Odprawę pośmiertną dzieli się w równych częściach pomiędzy wszystkich uprawnionych członków rodziny. Jeżeli po zmarłym pracowniku pozostał tylko jeden członek rodziny uprawniony do odprawy, to przysługuje mu połowa jej wysokości.

Gdy pracownik był zatrudniony:

- krócej niż 10 lat – wysokość odprawy odpowiada jednomiesięcznemu wynagrodzeniu,

- powyżej 10 lat – jest to równowartość trzech pensji,