Na początek informacja
Emeryt / rencista ma obowiązek poinformować ZUS, że będzie dodatkowo zarabiał. Gdy wie o tym już przy składaniu wniosku o świadczenie, może to w nim zaznaczyć. Jeśli podejmie pracę później, może skorzystać z formularza ZUS EROP.
Dodatkowo co roku – do końca lutego – świadczeniobiorca musi dostarczyć do ZUS zaświadczenie o wysokości przychodu osiągniętego w ubiegłym roku. Na tej podstawie Zakład ustala, czy wypłacił świadczenie w prawidłowej wysokości. Obowiązek dostarczenia takiego zaświadczenia dotyczy również płatnika. Wystarczy jednak, że złoży je jeden z nich.
W interesie świadczeniobiorcy jest wywiązanie się z tego obowiązku. Jeśli informuje o swoich przychodach i ich wysokości, ZUS może zażądać zwrotu nienależnych świadczeń za ostatni rok. Przy braku takich informacji, świadczenia, które nie przysługiwały, trzeba oddać za 3 lata wstecz.
Ustawowe granice
Limitem zarobków, jakie można osiągać bez ryzyka obniżenia emerytury / renty, jest równowartość 70 proc. przeciętnego wynagrodzenia. Gdy przychód przekracza tę granicę, ale mieści się w kolejnej – 130 proc. przeciętnej płacy – ZUS zmniejsza świadczenie do wypłaty. Co do zasady zmniejszenie jest równe kwocie przekroczenia niższego progu. Obowiązują jednak maksymalne kwoty zmniejszenia. Od 1 marca 2018 r. wynoszą one:
- 582,38 zł – dla emerytury, renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy,
- 436,82 zł – dla renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy,
- 495,06 zł – dla renty rodzinnej dla jednej osoby.
Przekroczenie wyższego progu oznacza natomiast zawieszenie emerytury / renty.
Wskazane limity zmieniają się co 3 miesiące, począwszy od ostatniego miesiąca każdego kwartału.
Taki sposób postępowania ZUS stosuje na bieżąco. Ostatecznie rozlicza jednak świadczenie dopiero po zakończeniu roku.
Dwa warianty
ZUS może rozliczyć świadczenie w wariancie rocznym lub miesięcznym. To ubezpieczony decyduje, który z nich zastosować. Wystarczy jednak, że wskaże, aby wybrać ten, który będzie dla niego korzystniejszy.
ZUS wybiera wariant korzystniejszy również wtedy, gdy świadczeniobiorca w ogóle nie określi, jakiego sposobu rozliczenia sobie życzy.
Zakład może to jednak zrobić pod warunkiem, że otrzyma zaświadczenie, z którego będzie wynikała wysokość osiągniętego przychodu w podziale na poszczególne miesiące ubiegłego roku.
Jeżeli ZUS rozliczy świadczenie wyłącznie w wariancie rocznym – ponieważ takie otrzymał zaświadczenie – emeryt / rencista ma prawo dostarczyć zaświadczenie z uwzględnieniem miesięcznych zarobków w ciągu 30 dni od otrzymania decyzji o pierwszym rozliczeniu. Po tym czasie decyzja się uprawomocni.
Graniczne kwoty przychodu dla 2018 r. wynoszą odpowiednio:
- 37 851,70 zł – co stanowi sumę kwot przychodu odpowiadających 70 proc. przeciętnych miesięcznych wynagrodzeń w 2018 r.,
- 70 295,30 zł – to suma kwot przychodu odpowiadających 130 proc. przeciętnych miesięcznych wynagrodzeń w 2018 r.
Inne świadczenia
Te same zasady zmniejszania i zawieszania dotyczą również emerytur pomostowych. Obowiązuje tu jednak jeden wyjątek – świadczenie jest zawieszane zawsze, gdy pobierająca je osoba podejmie pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wskazaną w ustawie o emeryturach pomostowych. Nie ma wówczas znaczenia wysokość osiąganych zarobków.
Podobnie jest w przypadku nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego. Tu również obowiązują zasady zmniejszania i zawieszania dotyczące emerytur – ale pod warunkiem, że były nauczyciel nie osiąga zarobków z tytułu pracy w placówce takiej jak:
- publiczne lub niepubliczne przedszkole,
- szkoła publiczna lub niepubliczna o uprawnieniach szkoły publicznej,
- publiczna lub niepubliczna placówka kształcenia ustawicznego i placówka, o której mowa w art. 2 pkt 5 i 7 ustawy o systemie oświaty.
Świadczenie kompensacyjne jest wówczas zawieszane bez względu na wysokość uzyskiwanego przychodu i niezależnie od charakteru pracy – a więc także w przypadku pracy innej niż nauczycielska.