Opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych podlegają m.in. umowy spółki i ich zmiany. W praktyce zagadnieniem sprawiającym podatnikom duże kłopoty jest kwestia opodatkowania przekształcenia spółki kapitałowej w spółkę komandytową (lub komandytowo-akcyjną), które pomimo że w kodeksie spółek handlowych (dalej: k.s.h.) są zakwalifikowane do spółek osobowych, to posiadają pewne cechy spółek kapitałowych.
Co mówią przepisy krajowe...
Zgodnie z art. 2 pkt 6 lit. b ustawy z 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (dalej: ustawa o PCC) podatkowi od czynności cywilnoprawnych nie podlegają m.in. umowy spółki i ich zmiany związane z przekształceniem spółki kapitałowej w inną spółkę kapitałową.
Dla zastosowania tego wyłączenia istotne znaczenie ma definicja spółki kapitałowej. Krąg podmiotów, które są uznawane za spółkę kapitałową według ustawy o PCC jest praktycznie analogiczny jak w regulacjach prawa handlowego. Zgodnie bowiem z art. 1a pkt 2 ustawy o PCC spółką kapitałową jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna lub spółka europejska. Pozostałe rodzaje spółek, czyli spółka cywilna, jawna, partnerska, komandytowa i komandytowo-akcyjna według ustawy o PCC są spółkami osobowymi. Gdy się zastosuje wykładnię językową przepisów ustawy, nie budzi wątpliwości, że tylko przekształcenia dokonywane w kręgu tak określonych spółek kapitałowych (spółki z o.o., spółki akcyjnej lub spółki europejskiej) nie będą podlegały opodatkowaniu. Natomiast przekształcenie spółki kapitałowej w spółkę osobową będzie powodowało powstanie obowiązku podatkowego.
...a co unijne
W praktyce jednak pojawiły się poważne wątpliwości, czy wskazane przepisy ustawy o PCC są zgodne z prawem Unii Europejskiej, a konkretnie z dyrektywą Rady 2008/7/WE z 12 lutego 2008 r. dotycząca podatków pośrednich od gromadzenia kapitału (dalej: dyrektywa). Według tej dyrektywy (art. 2 ust. 1) pojęcie spółek kapitałowych jest dosyć szerokie i obejmuje:
a) każdą spółkę, która przyjmuje jedną z form wyszczególnionych w załączniku I (w tym zakresie jako spółki prawa polskiego zostały wskazane spółka z o.o. i spółka akcyjna);