Nowa ordynacja podatkowa otwarta na nowe technologie

Komunikacja elektroniczna zapewni sprawną obsługę podatników, przyspieszy załatwianie spraw oraz zmniejszy koszty administracji – pisze ekspert.

Publikacja: 16.09.2015 08:55

Nowa ordynacja podatkowa otwarta na nowe technologie

Zgodnie z założeniami nowej ordynacji podatkowej opracowanej przez Komisję Kodyfikacyjną Ogólnego Prawa Podatkowego (KKOPP) skodyfikowane przepisy ogólnego prawa podatkowego mają służyć realizacji dwóch podstawowych celów: ochronie praw podatnika oraz zwiększeniu skuteczności i efektywności wymiaru i poboru podatków. Ich realizacji sprzyjać powinno zastosowanie, w relacjach pomiędzy organami podatkowymi a podatnikami (a także innymi podmiotami), środków komunikacji elektronicznej.

Wykorzystywanie w komunikacji pomiędzy organami podatkowymi a podatnikami nowoczesnych technologii komunikacyjnych i informacyjnych, do których zalicza się środki komunikacji elektronicznej, ma zapewnić sprawną i przyjazną obsługę podatnika. Będzie też sprzyjać zmniejszeniu kosztów działania administracji skarbowej oraz oszczędności czasu przez zminimalizowanie konieczności osobistego stawiennictwa w urzędzie czy też stania w kolejkach na poczcie w celu wysłania pisma do urzędu. Przyspieszy też załatwiania spraw podatkowych. Można wyobrazić sobie sytuację, w której w tym samym dniu, w którym np. pełnomocnik strony postępowania podatkowego otrzyma określone pismo od organu podatkowego, a organ ten otrzyma odpowiedź na to pismo od pełnomocnika. W konsekwencji komunikacja elektroniczna może w istotny sposób przyczynić się do zwiększenia zaufania podatników do organów podatkowych. Dlatego też w pracach nad założeniami nowej ordynacji podatkowej szczególny nacisk położono na aspekt technologiczny, związany z informatyzacją funkcjonowania administracji skarbowej, dotyczący możliwości wykorzystania w kontaktach z organami podatkowymi nowych technologii, w tym przede wszystkim środków komunikacji elektronicznej.

Jeden rozdział zamiast rozproszonych przepisów

Obserwacja przeobrażeń przepisów ogólnego prawa podatkowego pozwala stwierdzić, że ustawodawca stopniowo zwiększa znaczenie zastosowania nowoczesnych technologii komunikacyjnych i informacyjnych w komunikacji pomiędzy podatnikami a organami podatkowymi. Podkreślenia wymaga, że praktycznie każda kolejna zmiana obowiązującej ordynacji podatkowej niesie za sobą również zmiany w zakresie zastosowania tych technologii w szeroko pojętych kontaktach z administracją skarbową.

W pracach nad założeniami nowej ordynacji podatkowej przyjęto, że problem odpowiedniej regulacji zagadnień związanych z zastosowaniem środków komunikacji elektronicznej jest na tyle istotny, że należy poświęcić im odrębny rozdział w przepisach części ogólnej projektowanego aktu prawnego.

Zdaniem KKOPP uporządkowania i zebrania w jednym miejscu w nowym akcie prawnym wymagają zagadnienia związane z komunikacją elektroniczną z organami podatkowymi, dotyczące w szczególności: funkcjonowania portalu podatkowego służącego do kontaktów organów podatkowych (samorządowych i państwowych) z podmiotami zewnętrznymi; zasad identyfikacji użytkownika systemu teleinformatycznego organu podatkowego, które będą miały zastosowanie do wszystkich przypadków komunikowania się z organami podatkowym za pomocą środków komunikacji elektronicznej; wnoszenia podań, deklaracji oraz wszelkiego rodzaju pism, a także dokumentów elektronicznych zawierających informacje w innej formie niż pisemna do organu podatkowego za pomocą środków komunikacji elektronicznej; wyrażenie przez podatnika (lub inny podmiot) ogólnej zgody na doręczanie pism za pomocą środków komunikacji elektronicznej; zasad uwierzytelniania elektronicznej kopii dokumentu sporządzonego w innej postaci niż elektroniczna; wprowadzenia obowiązku podawania adresów elektronicznych na wszystkich pismach pochodzących od organów podatkowych; zasady równoważności podania i deklaracji odwzorowanych cyfrowo pod względem skutków prawnych podania i deklaracji złożonej w formie pisemnej.

Większość ze wskazanych zagadnień zostało już uregulowanych w obowiązującej ordynacji podatkowej. Jednakże regulacje te są „porozrzucane", co z kolei powoduje wątpliwości co do zakresu ich obowiązywania i w konsekwencji zastosowania. Ponadto taka sytuacja w istotny sposób osłabia przejrzystość ordynacji.

Pisemnie, ale nie na piśmie

Nowelizacji wymaga zasada ujęta w art. 126 o.p., zgodnie z którym sprawy podatkowe załatwiane są w formie pisemnej lub w formie dokumentu elektronicznego, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.

Zasadą powinno być, że sprawy podatkowe załatwiane są w formie pisemnej, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Zauważyć należy, że forma pisemna może być realizowana za pomocą różnych nośników informacji, zarówno w postaci papierowej jak również w postaci elektronicznej. Forma pisemna zawiera zatem w sobie również możliwość załatwienia sprawy drogą elektroniczną. Aktualna treść art. 126 o.p. może natomiast budzić wątpliwości w zakresie znaczenia zwrotów, którymi posługuje się ordynacja podatkowa, a mianowicie: „pismo", „na piśmie" i „w formie pisemnej", mając na uwadze to, że oprócz formy pisemnej wyodrębniono formę dokumentu elektronicznego. W konsekwencji nie jest jasne, czy zwroty „pismo", „na piśmie" i „w formie pisemnej" odnoszą się również do pism w postaci elektronicznej.

Należy ponadto wyartykułować, że wymóg pisemności jest spełniony także w przypadku zastosowania formy dokumentu elektronicznego, co koresponduje z zasadą neutralności technologicznej. Zasada ta jest związana z konstytucyjną zasadą równości. Stanowi bowiem jedną z gwarancji równego traktowania podmiotów prawa przez władze publiczne i ochrony przed dyskryminacją w życiu społecznym, gospodarczym i politycznym.

W przyszłości niewątpliwie standardem będzie komunikowanie się przez strony stosunku podatkowoprawnego przy zastosowaniu środków komunikacji elektronicznej. Zaznaczyć jednak należy, że co do zasady zastosowanie takiej komunikacji będzie prawem, a nie obowiązkiem podatnika (innego podmiotu). Nie można bowiem nałożyć na podatników powszechnego obowiązku korzystania ze środków komunikacji elektronicznej w ich kontaktach z organami podatkowymi. Zasada ta będzie miała zastosowanie zarówno w toku postępowań uregulowanych w ordynacji podatkowej, jak również poza takimi postępowaniami, np. w związku z wnoszeniem do organu podatkowego deklaracji podatkowych.

Zasada prawa do komunikacji elektronicznej z organem podatkowym nie będzie jednak miała charakteru bezwzględnego. Przepisy szczególne będą mogły przewidywać od niej wyjątki, gdy zastosowanie środków komunikacji elektronicznej w ściśle określonych i uzasadnionych przypadkach będzie nie uprawnieniem, ale obowiązkiem podmiotu. Przykładem takiego rozwiązania może być nowy art. 144 § 5 ordynacji podatkowej. Zgodnie z nim doręczenie pism pełnomocnikowi będącemu adwokatem, radcą prawnym lub doradcą podatkowym oraz organom administracji publicznej następuje za pomocą środków komunikacji elektronicznej albo w siedzibie organu podatkowego.

Nowe przepisy muszą również uwzględniać sytuacje wyjątkowe, związane z ryzykiem zakłóceń działania systemów łączności elektronicznej, co ma znaczenie zwłaszcza wówczas, gdy organ podatkowy zobligowany jest do zrealizowania prawa podatnika do posługiwania się środkami komunikacji elektronicznej, a system zawodzi z przyczyn niezależnych od organu podatkowego.

Z drugiej natomiast strony należy wprowadzić zasadę, że w odniesieniu do czynności, wobec których przewidziano wyłącznie formę pisemną, jednakże w postaci dokumentu elektronicznego z obligatoryjnym zastosowaniem środków komunikacji elektronicznej, konieczne jest zapewnienie innego sposobu dokonania takich czynności w sytuacji, gdy skorzystanie z tej drogi transmisji danych stało się obiektywnie niemożliwe lub istotnie utrudnione. Na problem ten zwrócił uwagę Trybunał Konstytucyjny (zob. wyrok TK z 6 lutego 2007 r., sygn. akt P 25/06).

Dobry instrument

Na koniec warto podkreślić, że wykorzystanie technologii komunikacyjnych i informacyjnych w relacjach pomiędzy organami podatkowymi i podatnikami, w tym również w toku postępowań prowadzonych przez te organy, nie jest celem samym w sobie. Informatyzacja, a w ramach tego zastosowanie środków komunikacji elektronicznej, jest tylko instrumentem do osiągnięcia celów podstawowych, a mianowicie ochrony praw podatnika oraz zwiększenia skuteczności i efektywności wymiaru i poboru podatków. Nowe rozwiązania prawne dotyczące zastosowania komunikacji elektronicznej w kontaktach z administracją skarbową muszą zatem uwzględniać istotę stosunku podatkowprawnego, a w przypadku zastosowania w określonej procedurze podatkowej – przedmiot oraz funkcje tej procedury.

Zastosowanie środków komunikacji elektronicznej w kontaktach z administracją skarbową oraz zasada załatwiania sprawy podatkowej w formie pisemnej, czyli również z wykorzystaniem pisma w postaci elektronicznej, powinny pozostawać w harmonii z pozostałymi zasadami ogólnymi prawa podatkowego, które znajdą się w nowej ordynacji podatkowej.

Autor jest doktorem nauk prawnych; adiunktem w Katedrze Prawa Administracyjnego na Wydziale Prawa Uniwersytetu w Białymstoku; sędzią Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku; członkiem Komisji Kodyfikacyjnej Ogólnego Prawa Podatkowego

Zgodnie z założeniami nowej ordynacji podatkowej opracowanej przez Komisję Kodyfikacyjną Ogólnego Prawa Podatkowego (KKOPP) skodyfikowane przepisy ogólnego prawa podatkowego mają służyć realizacji dwóch podstawowych celów: ochronie praw podatnika oraz zwiększeniu skuteczności i efektywności wymiaru i poboru podatków. Ich realizacji sprzyjać powinno zastosowanie, w relacjach pomiędzy organami podatkowymi a podatnikami (a także innymi podmiotami), środków komunikacji elektronicznej.

Wykorzystywanie w komunikacji pomiędzy organami podatkowymi a podatnikami nowoczesnych technologii komunikacyjnych i informacyjnych, do których zalicza się środki komunikacji elektronicznej, ma zapewnić sprawną i przyjazną obsługę podatnika. Będzie też sprzyjać zmniejszeniu kosztów działania administracji skarbowej oraz oszczędności czasu przez zminimalizowanie konieczności osobistego stawiennictwa w urzędzie czy też stania w kolejkach na poczcie w celu wysłania pisma do urzędu. Przyspieszy też załatwiania spraw podatkowych. Można wyobrazić sobie sytuację, w której w tym samym dniu, w którym np. pełnomocnik strony postępowania podatkowego otrzyma określone pismo od organu podatkowego, a organ ten otrzyma odpowiedź na to pismo od pełnomocnika. W konsekwencji komunikacja elektroniczna może w istotny sposób przyczynić się do zwiększenia zaufania podatników do organów podatkowych. Dlatego też w pracach nad założeniami nowej ordynacji podatkowej szczególny nacisk położono na aspekt technologiczny, związany z informatyzacją funkcjonowania administracji skarbowej, dotyczący możliwości wykorzystania w kontaktach z organami podatkowymi nowych technologii, w tym przede wszystkim środków komunikacji elektronicznej.

Pozostało 81% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Opinie Prawne
Prof. Pecyna o komisji ds. Pegasusa: jedni mogą korzystać z telefonu inni nie
Opinie Prawne
Joanna Kalinowska o składce zdrowotnej: tak się kończy zabawa populistów w podatki
Opinie Prawne
Robert Gwiazdowski: Przywracanie, ale czego – praworządności czy władzy PO?
Opinie Prawne
Ewa Szadkowska: Bieg z przeszkodami fundacji rodzinnych
Opinie Prawne
Isański: O co sąd administracyjny pytał Trybunał Konstytucyjny?