Ministerstwo Finansów argumentuje konieczność wprowadzenia podatku dostosowaniem polskich przepisów do tzw. dyrektywy ATAD, a więc uznaje to rozwiązanie za element walki z optymalizacjami podatkowymi, mimo że założeniem tej regulacji jest przeciwdziałanie erozji bazy podatkowej. Warto przybliżyć czytelnikom problematykę exit tax, a więc podatku, który od dłuższego czasu funkcjonuje w wielu krajach świata, w tym w państwach Unii Europejskiej.
Polska idzie za daleko
Koncepcja tej daniny polega na uznaniu za zdarzenie podatkowe momentu wyprowadzki (zmiany rezydencji podatkowej) podatnika z jednego kraju do innego. Przyjmuje się więc fikcję prawną, w której zmieniający miejsce zamieszkania podatnik sprzedaje posiadane przez siebie aktywa (co do zasady papiery wartościowe) i od dochodu z ich sprzedaży powinien zapłacić podatek w kraju, który opuszcza.
Wspomniana wcześniej dyrektywa obliguje kraje członkowskie UE do wprowadzenia tego rozwiązania w odniesieniu do osób prawnych. Polski projekt ustawy idzie dalej i zawiera również propozycję opodatkowania osób fizycznych – i to zarówno tych, które prowadzą działalność gospodarczą, jak i tych, które tej działalności nie prowadzą.
Zgodnie z projektem obowiązek podatkowy powstanie w dwóch sytuacjach. Pierwsze zdarzenie rodzące obowiązek podatkowy to przeniesienie składnika majątku podatnika poza terytorium kraju (bez zmiany jego właściciela), wskutek którego polski fiskus utraci możliwość opodatkowania ewentualnych przyszłych dochodów ze zbycia przenoszonego składnika majątku.
Drugi przypadek, bardziej dotkliwy, to zmiana rezydencji podatkowej przez podatnika podlegającego w Polsce nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, w wyniku której ustanie krajowa jurysdykcja podatkowa w zakresie opodatkowania dochodów ze zbycia takiego składnika.
Fiskus liczy hipotetyczne zyski
Należy zauważyć, że podatek zapłacą nie tylko podatnicy – osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, ale także osoby nieprowadzące takiej działalności. Opodatkowaniu exit tax będą podlegać również zwykli podatnicy posiadający takie aktywa jak: ogół praw i obowiązków w spółkach osobowych, udziały w spółce, akcje i inne papiery wartościowe, pochodne instrumenty finansowe oraz tytuły uczestnictwa w funduszach kapitałowych. Warunkiem opodatkowania jest posiadanie przez podatnika miejsca zamieszkania na terytorium kraju przez co najmniej pięć lat przed dniem zmiany rezydencji podatkowej.