Konferencja inaugurująca kampanię "Zabytki to Twoje dziedzictwo"

16 listopada odbyła się konferencja on-line inaugurująca kampanię "Zabytki to Twoje dziedzictwo".

Aktualizacja: 17.11.2020 13:10 Publikacja: 17.11.2020 12:51

Zabytki

Zabytki

Foto: AdobeStock

Nie pozwól niszczyć. Reaguj!'' zainicjowaną przez Narodowy Instytut Dziedzictwa. Wychodząc z założenia, że dziedzictwo kulturowe powinno być rozumiane jako całokształt spuścizny pozostawiony przez poprzednie pokolenia, specjaliści troszczący się na co dzień o dobrostan tych swoistych kotwic pamięci przedstawiali swoje pomysły na poszerzanie świadomości społeczeństwa. Głównymi jednak celami kampanii mają być przede wszystkim aktywizowanie ludzi oraz nauczenie ich właściwej reakcji na niszczenie zabytków.

Nie zaskakuje fakt, że ponad 90% konserwatywnego i przywiązanego do tradycyjnych wartości społeczeństwa polskiego uważa, że zabytki są ważne i należy je chronić. Jest to jedna z niewielu kwestii, co do których Polacy są zgodni. Właśnie dlatego na tej bazie kapitału społecznego należy budować sieć współpracy w kierunku upowszechniania ochrony materialnego świadectwa minionych wydarzeń. Narodowy konsensus na tym polu stwarza także szansę na rozszerzenie go na inne dziedziny życia.

Czytaj także: Ochrona zabytków: właściciel zostanie powiadomiony o wpisaniu jego nieruchomości do ewidencji

Pomimo dosyć jednoznacznego stosunku do zabytków, zdarzają się w Polsce przypadki nieumyślnego lub też umyślnego ich niszczenia. Dr hab. Maciej Trzciński z Uniwersytetu Wrocławskiego przybliżył charakter takich przestępstw, sposoby zapobiegania im oraz karania sprawców. Prawnik nie pozostawił wątpliwości, że jedynie ochrona mająca formę rozbudowanego systemu może zapewnić pełną skuteczność. Powołał się na art. 4 oraz art. 108 Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z 2003 roku, które zawierają definicję odpowiednio systemu ochrony oraz przepisy karne. Te ostatnie zostały niedawno zaostrzone (obecnie za zniszczenie lub uszkodzenie zabytku grozi kara do 8 lat więzienia zamiast poprzednich 5), co zdaniem prelegenta może okazać się dobrym ''straszakiem'' dla wszystkich potencjalnych wandali. Ekspert niejednokrotnie podkreślał, że jedynie reformy mające postać zaostrzenia dają realną szansę na stworzenie efektywnej prewencji. Oprócz potocznego niszczenia zabytków aktami wandalizmu, częstymi przestępstwami związanymi z tematem zabytków są ich fałszerstwa oraz nielegalny wywóz lub poszukiwanie. I chociaż zwalczanie tych przestępstw jest domeną głównie prawa administracyjnego i kar administracyjnych, to nie bez znaczenia rolę odgrywają także przepisy kodeksu karnego (art. 294 oraz art. 111). Regulacje prawno-karne sprawują jednak głównie funkcję uzupełniającą.

Nadrzędną rolę w dziedzinie ochrony zabytków pełni bez wątpienia Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, którego jest to zasadnicze zadanie. Prelegenci dyskutowali o wachlarzu możliwości i kompetencji, jakimi dysponuje ono w tym zakresie. Już w 2018 roku zawarło porozumienie z Komendą Główną Policji o współdziałaniu (każdy wojewódzki konserwator zabytków współpracuje z policją), a w 2020 roku – ze Strażą Graniczną. Ministerstwo współpracuje też cały czas z Interpolem.

Wszyscy uczestnicy konferencji zgodnie przyznali, iż olbrzymią rolę w ochronie zabytków odgrywają ich właściciele. Lwią część popełnianych przez nich deliktów stanowią co prawda czyny nieumyślne, chociaż zdarzają się i celowe działania takie jak podpalenia, zalania wodą czy rozbiórki. Dr Maciej Trzciński zaznaczył, iż w tych przypadkach wskazane byłoby wprowadzenie takich sankcji, które uświadomiłyby sprawcom nieuchronność kary i nieopłacalność takich czynów. Skutecznym remedium zaś na nieumyślne akty zniszczenia dokonywane przez właścicieli, często nie znających zasad właściwego obchodzenia się z zabytkami, jest nieustanna edukacja społeczeństwa. Zwrócono także uwagę, że wiele cennych zabytków uległo anihilacji poprzez zaniechanie właściciela, który zapomniał lub porzucił dany obiekt.

W akcję zaangażowane są również pozarządowe fundacje, które prowadzą różne programy wspierające dzieło. Do najważniejszych zaliczają się: pomocowy dla właścicieli zabytków, współpraca z samorządami, platforma współpracy dla społecznych opiekunów zabytków, adopcja zabytków oraz program S.O.S dla zabytków (program interwencyjny dla każdego obywatela).

Niebagatelną rolę odgrywają lokalni mieszkańcy terenów, na których są położone zabytki. To właśnie oni najczęściej informują władze o konieczności interwencji w sprawie podupadających świadków historii. Dlatego właśnie ważne jest uwrażliwianie całego przekroju społeczeństwa na los tych zależnych od człowieka elementów polskiej tożsamości.

Niestety, dbanie o zabytki potrafi być także źródłem kłopotu dla właścicieli, którzy przy realizowaniu swojego prawa własności często uskarżają się na dokuczliwą konieczność konsultowania każdej, najdrobniejszej decyzji z konserwatorem zabytków. Takie operacje bywają nie tylko czasochłonne, ale i kosztowne, co może skutecznie zniechęcić wiele osób do wpisywania swoich własności do rejestru zabytków.

Czy spełnienie marzenia naukowców i historyków o bezpiecznych, powszechnie szanowanych i starannie zachowywanych dla przyszłych pokoleń zabytkach przybliży się dzięki kampanii? Im więcej osób usłyszy o tej inicjatywie, tym większe są na to szanse. Ważne jest także uświadomienie obywatelom, że mają rzeczywisty wpływ na wygląd i stan otaczającego ich środowiska. Zdaniem prelegentów, wielu z nich nadal nie wierzy we własną sprawczość na tym polu. Niewątpliwie dbanie o to jest jednym z obowiązków polskiego ustawodawcy, ale jak dobitnie podkreślali prelegenci będący wieloletnimi pracownikami fundacji i ośrodków związanych z pielęgnacją zabytków, wiele zależy także od zachowania i postawy zwykłych Polaków. Mnóstwo jest przecież cennych, ale mało znanych obiektów kultury, rozsianych po najdalszych zakątkach Polski. Niektóre z nich są świadectwem nie tylko historii Polaków, ale także przedstawicieli wielu innych narodów, jakie przez wieki zamieszkiwały naszą ojczyznę.

Kampania ma potrwać do 2022 roku. Jest ona elementem programu strategicznego realizowanego przez Międzynarodowy Instytut Dziedzictwa.

Nie pozwól niszczyć. Reaguj!'' zainicjowaną przez Narodowy Instytut Dziedzictwa. Wychodząc z założenia, że dziedzictwo kulturowe powinno być rozumiane jako całokształt spuścizny pozostawiony przez poprzednie pokolenia, specjaliści troszczący się na co dzień o dobrostan tych swoistych kotwic pamięci przedstawiali swoje pomysły na poszerzanie świadomości społeczeństwa. Głównymi jednak celami kampanii mają być przede wszystkim aktywizowanie ludzi oraz nauczenie ich właściwej reakcji na niszczenie zabytków.

Pozostało 92% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe