Dodatkowy urlop dla osób zmęczonych pracą

Aby zapobiec odejściom z firmy kluczowych osób, pracodawcy zapewniają im wolne, które służy m.in. nabraniu sił i chęci do obowiązków. Prawo do niego może wynikać z regulaminu pracy.

Aktualizacja: 25.12.2015 11:37 Publikacja: 25.12.2015 07:23

Dodatkowy urlop dla osób zmęczonych pracą

Foto: 123RF

Polscy pracodawcy coraz częściej zastanawiają się nad wprowadzeniem nowego rozwiązania motywującego załogę. Chodzi o dodatkowy urlop dla zatrudnionych, którzy są zmęczeni pracą, ale nie tylko (z ang. sabbatical). W Polsce bywa on też nazywany urlopem dla profesjonalistów.

Dla kogo

Zwykle przyznaje się go strategicznym pracownikom, wykwalifikowanym specjalistom lub kadrze menedżerskiej, czyli tym osobom, na których najbardziej zależy pracodawcy. To popularne rozwiązanie w Stanach Zjednoczonych, ale również w innych państwach Unii Europejskiej, gdzie duże korporacje funkcjonują już długo, a wśród pracowników zauważają przemęczenie jako jeden z powodów porzucania pracy. Aby zapobiec takim odejściom kluczowego personelu, zapewniono tym osobom szansę wzięcia dodatkowego urlopu. Służy on m.in. nabraniu przez nich sił i chęci do dalszej pracy.

Wolne od szkoły

Ten rodzaj wolnego jest podobny do istniejącego u nauczycieli urlopu dla poratowania zdrowia. Zgodnie z art. 73 ust. 1 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta nauczyciela (tekst jedn. DzU z 2014 r., poz. 191, dalej KN) nauczycielowi zatrudnionemu w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony po przepracowaniu co najmniej siedmiu lat w szkole jej dyrektor udziela urlopu dla poratowania zdrowia, w celu przeprowadzenia zaleconego leczenia, w wymiarze nieprzekraczającym jednorazowo roku. W okresie przebywania na urlopie dla poratowania zdrowia nauczyciel zachowuje prawo do comiesięcznego wynagrodzenia zasadniczego i dodatku za wysługę lat oraz prawo do innych świadczeń pracowniczych, w tym dodatków socjalnych z art. 54 KN.

W czasie tego urlopu nauczyciel nie może nawiązać stosunku pracy ani podjąć innej działalności zarobkowej. Jeśli okaże się, że tak zrobił, dyrektor szkoły odwołuje go z urlopu, określając termin powrotu do pracy.

Firmowe reguły

Sama zatem koncepcja urlopu typu sabbatical jest znana polskiemu prawu, tyle że dotyczy wyłącznie określonego kręgu pracowników. Korzystają z niego m.in. nauczyciele i nauczyciele akademiccy (art. 134 ust. 5 ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym), sędziowie i prokuratorzy (art. 93 ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, art. 45 § 2 ustawy o Sądzie Najwyższym, art. 53 ustawy o prokuraturze), kontrolerzy NIK (art. 80 ustawy o Najwyższej Izbie Kontroli) oraz inni zatrudnieni, którym takie uprawnienie przyznano na mocy pragmatyk służbowych. Przepisy te jednak nie odnoszą się do niewymienionych w nich szczególnych pracowników.

Aby taki dodatkowy urlop przyznać załodze, pracodawca powinien ustalić warunki jego udzielania w obowiązującym u niego regulaminie pracy. W pierwszej kolejności jednak powinien się zastanowić nad jego zasadami, tj. m.in. jakiej grupie zatrudnionych będzie przysługiwał, a także wskazać sposób wnioskowania.

Warto też precyzyjnie określić przypadki, w których będzie możliwe wnioskowanie o skorzystanie z dodatkowego wolnego. Z całą pewnością powinno to dotyczyć osób, które są przemęczone, wypalone. Można go również stosować do pracowników, którzy pewien czas chcą poświęcić na swój rozwój czy działalność charytatywną, wolontariat.

W ślad za pragmatykami służbowymi warto też podać staż pracy, po którym taki bonus będzie przysługiwał zatrudnionemu. W praktyce najczęściej jest to okres od pięciu do dziesięciu lat.

Ważny jest ponadto sam wymiar tego urlopu, który zazwyczaj nie przekracza roku, ale często bywa zdecydowanie krótszy – do sześciu miesięcy. Oczywiście kluczowe dla pracownika jest to, czy w tym czasie będzie otrzymywał jakiekolwiek wynagrodzenie bądź inne świadczenia od pracodawcy, tj. czy wolne będzie płatne czy nieodpłatne.

Jeśli nie będzie odpłatności, należy przeanalizować, jak udzielenie tego urlopu wpłynie na uprawnienia pracownicze. Zastosowanie znajdzie art. 174 k.p. dotyczący urlopów bezpłatnych. Zgodnie z nim na pisemny wniosek pracownika szef może mu udzielić urlopu bezpłatnego. Nie wlicza się go jednak do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Osoba pozostająca na urlopie bezpłatnym, udzielonym czy to na podstawie art. 174 k.p. czy też art. 1741 k.p., nadal pozostaje pracownikiem zatrudnionym u pracodawcy, który udzielił jej tego urlopu. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem oraz jednolitymi poglądami doktryny urlop bezpłatny (art. 174 k.p.) jest okresem, w którym, mimo trwania stosunku pracy, zawieszeniu ulegają wzajemne obowiązki i uprawnienia stron tego stosunku. Tak uznał Sąd Najwyższy z wyroku z 6 stycznia 2009 r. (II PK 111/08). W tym czasie pracownik nie otrzymuje wynagrodzenia, nie nabywa też prawa do urlopu wypoczynkowego, nie ma prawa do zasiłku chorobowego ani opiekuńczego. Ponadto czasu urlopu bezpłatnego nie wlicza się do okresu, od którego zależy długość okresu wypowiedzenia.

Oczywiście pracodawca może odmiennie uregulować sytuację osób przebywających na urlopie bezpłatnym. W tym celu musi jednak wprowadzić odpowiednie postanowienia do firmowego regulaminu pracy.

Raczej bez funduszu

Problematyczny jest wpływ przebywania na urlopie bezpłatnym na możliwość korzystania ze świadczeń z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych (zfśs). Nie ma bowiem przepisów, które wprost regulowałyby tę sytuację. Również orzecznictwo nie podpowiada, jak traktować takie przypadki.

Czy przebywającemu na urlopie bezpłatnym będą przysługiwały świadczenia z funduszu, np. karnet na siłownię, paczki na święta lub pożyczka mieszkaniowa? Co do zasady ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych przyznaje prawo do świadczeń pracownikom, a zatem osobom zatrudnionym na umowie o pracę. Niewątpliwie w trakcie urlopu bezpłatnego przebywająca na nim osoba ma status pracownika. Wprawdzie okresu urlopu bezpłatnego nie wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze, ale nie przesądza to o braku możliwości korzystania ze świadczeń z zfśs.

Skoro, jak wskazuje podane orzeczenie SN, w czasie urlopu bezpłatnego obowiązki stron stosunku pracy trwają w zawieszeniu, to zatrudniony nie zachowuje prawa do świadczeń od pracodawcy, a co za tym idzie nie ma też prawa do świadczeń z funduszu. Jeżeli jednak wolą pracodawcy jest przyznawanie benefitów socjalnych również osobom na urlopach bezpłatnych, taki zapis należałoby wprowadzić do regulaminu zfśs obowiązującego w firmie. Uprawnionymi do korzystania z funduszu są bowiem, poza osobami wskazanymi w art. 2 pkt 5 ustawy o zfśs, również inne osoby, którym pracodawca przyznał w regulaminie prawo korzystania ze świadczeń socjalnych finansowanych z funduszu.

Wcześniejszy powrót

Regulując kwestie udzielania pracownikom urlopu typu sabbatical w regulaminie pracy, warto też przewidzieć możliwość wcześniejszego powrotu pracownika do pracy – czy to na jego wniosek czy na skutek jego odwołania przez pracodawcę. Zgodnie bowiem z art. 174 § 3 k.p. przy udzielaniu urlopu bezpłatnego dłuższego niż trzy miesiące strony mogą przewidzieć dopuszczalność odwołania pracownika z urlopu z ważnych przyczyn. Zagadnienie to należałoby uregulować w porozumieniu zawieranym z pracownikiem, który chciałby skorzystać z wolnego. Aby pracownik mógł realizować cele zaplanowane w czasie tego urlopu, w takiej umowie pracodawca powinien zagwarantować, że po powrocie czekać na niego będzie stanowisko w firmie.

Zdaniem autorki

Katarzyna Gospodarowicz, radca prawny w Kancelarii Prawnej Schampera, Dubis, Zając (SDZLEGAL SCHINDHELM)

Wzorując się na zachodnich firmach, polscy pracodawcy wprowadzają nowe rozwiązania w zakresie zarządzania personelem. Mają one służyć skuteczniejszemu kierowaniu pracownikami. Przykładem jest właśnie sabbatical. Istotne jest jednak to, aby nowoczesnych rozwiązań HR nie przenosić do zakładów bez uprzedniej analizy ich zgodności z polskim prawem. Może się bowiem okazać, że w naszych warunkach nie będą one możliwe do zastosowania.

Polscy pracodawcy coraz częściej zastanawiają się nad wprowadzeniem nowego rozwiązania motywującego załogę. Chodzi o dodatkowy urlop dla zatrudnionych, którzy są zmęczeni pracą, ale nie tylko (z ang. sabbatical). W Polsce bywa on też nazywany urlopem dla profesjonalistów.

Dla kogo

Pozostało 96% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe