Aktualizacja: 25.12.2016 12:56 Publikacja: 25.12.2016 09:35
Foto: Adobe Stock
Wolne zawody
Brak zgody pracownika na zawarcie umowy o zakazie konkurencji może stanowić podstawę wypowiedzenia umowy o pracę.
- Czy można żądać podpisania umowy o zakazie konkurencji od prawnika, lekarza lub innej osoby wykonującej wolny zawód? Chodzi o zakaz konkurencji w trakcie i po ustaniu stosunku pracy. Czy jeśli taki pracownik odmówi zawarcia umowy, bo zwyczajnie mu się to nie opłaca, można go za to zwolnić?
Zgodnie z art. 101
1
kodeksu pracy, w zakresie określonym w odrębnej umowie, pracownik nie może prowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy ani świadczyć pracy na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność w ramach stosunku pracy ani na innej podstawie (zakaz konkurencji). Pracodawca, który poniósł szkodę wskutek naruszenia przez podwładnego zakazu konkurencji w trakcie trwania zatrudnienia, może dochodzić od niego wyrównania tej szkody na zasadach określonych w art. 114 – 122 k.p. Odpowiedzialność odszkodowawcza podwładnego jest ograniczona do wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia – jeżeli szkodę wyrządził nieumyślnie. Gdy jego zachowanie było umyślne, ponosi pełną odpowiedzialność – tzn. musi naprawić szkodę w całości.
W art. 101
2
k.p. uregulowano z kolei kwestie dotyczące umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy. Można ją zawrzeć z pracownikiem mającym dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę. W takiej umowie określa się czas obowiązywania zakazu konkurencji oraz wysokość odszkodowania należnego podwładnemu w zamian za powstrzymanie się od działalności konkurencyjnej w tym okresie.
Zgodnie z art. 101
2
k.p. zakaz konkurencji po ustaniu stosunku pracy przestaje obowiązywać przed upływem terminu, na jaki zawarto umowę w tym przedmiocie, jeśli:
- ustaną przyczyny uzasadniające taki zakaz, lub
- pracodawca nie wywiązuje się z obowiązku wypłaty odszkodowania.
Co istotne, były pracownik ponosi w tym przypadku odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną pracodawcy złamaniem zakazu na zasadach określonych w kodeksie cywilnym.
Umowę o zakazie konkurencji – bez względu na to, czy towarzyszy umowie o pracę, czy też dotyczy okresu po ustaniu zatrudnienia – można zawrzeć z każdym pracownikiem. Nie ma znaczenia, że jest to osoba wykonująca wolny zawód. Ważne natomiast, aby był to pracownik, a więc strona umowy o pracę.
Umowa o zakazie działalności konkurencyjnej może oczywiście dotyczyć osoby zatrudnionej na podstawie umowy cywilnoprawnej – zlecenia, o dzieło czy kontraktu menedżerskiego, ale nie stosuje się do niej przepisów kodeksu pracy.
Umowa o zakazie konkurencji w trakcie trwania zatrudnienia wymaga ze swojej natury zgody zarówno pracownika, jak i pracodawcy. Brak zgody podwładnego na jej zawarcie może jednak stanowić podstawę wypowiedzenia stosunku pracy.
W wyroku z 24 września 2003 r. (I PK 411/02) Sąd Najwyższy uznał np., że odmowa podpisania przez lekarza zatrudnionego w samodzielnym publicznym zakładzie opieki zdrowotnej umowy o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy może stanowić uzasadnioną przyczynę wypowiedzenia umowy o pracę. Taką zasadę można odnieść w równej mierze do umowy o zakazie działalności konkurencyjnej po ustaniu stosunku pracy.
Na zakończenie warto zacytować uzasadnienie wyroku SN z 4 listopada 2010 r. (II PK 108/10). SN stwierdził w nim, że zakaz konkurencji po ustaniu zatrudnienia nie oznacza w ogólności zakazu wykonywania tego samego rodzaju aktywności zawodowej, jak u byłego pracodawcy, związanej z wyuczonym zawodem, a jedynie zakaz wykorzystywania jej w procesie wytworzenia takich dóbr i usług, które stanowią przedmiot działalności tego pracodawcy lub dóbr i usług podobnych.
Wracając do przykładu lekarza – umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy nie może pozbawiać go prawa do wykonywania zawodu przez wskazany okres. Może natomiast dotyczyć zakazu zajmowania określonego stanowiska, z którym łączyłoby się np. niebezpieczeństwo wykorzystania poufnych informacji poprzedniego pracodawcy lub przejmowania jego klientów.
OBOWIĄZKI
Pracodawca nie może jednostronnie zwolnić się od obowiązku wypłaty odszkodowania z umowy o zakazie konkurencji po ustaniu zatrudnienia. Zaniechanie tej powinności jest możliwe tylko wówczas, gdy pracownik naruszy zakaz konkurencji albo sam zrezygnuje z odszkodowania.
- Zawarliśmy z podwładnym umowę o zakazie konkurencji, w której zobowiązał się nie podejmować pracy w konkurencyjnych firmach przez pół roku. W zamian miał przez ten okres otrzymywać wynagrodzenie tytułem odszkodowania za czas pozostawania bez pracy. Stosunek pracy rozwiązaliśmy za porozumieniem stron, a pracownik wystąpił o odszkodowanie. Wypłaciliśmy je za jeden miesiąc, a następnie odmówiliśmy kolejnych wypłat twierdząc, że zwalniamy byłego pracownika z zakazu konkurencji, a tym samym jesteśmy zwolnieni od wypłaty odszkodowania. Pracownik nie podjął pracy u konkurentów. Uważa, że złamaliśmy prawo. Czy ma rację?
Art. 101
2
kodeksu pracy przewiduje, że w umowie o zakazie konkurencji po ustaniu zatrudnienia określa się m.in. okres obowiązywania zakazu oraz wysokość odszkodowania należnego pracownikowi. Zakaz konkurencji przestaje obowiązywać przed upływem terminu, na jaki została zawarta umowa, w razie ustania przyczyn uzasadniających taki zakaz lub niewywiązywania się pracodawcy z obowiązku wypłaty odszkodowania.
Odszkodowanie to nie może być niższe niż 25 proc. wynagrodzenia, jakie podwładny otrzymał przed rozwiązaniem umowy przez okres odpowiadający okresowi obowiązywania zakazu konkurencji. Można je wypłacić jednorazowo lub w miesięcznych ratach. W razie sporu w kwestii odszkodowania orzeka sąd pracy.
Umowa, o której mowa w art. 101
2
k.p. oznacza, że każda ze stron przyjmuje na siebie określone zobowiązanie i nie może się od niego uwolnić bez zgody drugiej strony. Jak orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z 24 maja 2011 r. (II PK 298/10): „W razie ustania przyczyny, dla której została zawarta umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, także wówczas, gdy pracodawca po ustaniu stosunku pracy nie obawia się już konkurencji ze strony byłego pracownika, pracodawcę obciąża wzajemne zobowiązanie do zapłaty uzgodnionego odszkodowania. Ustanie obowiązywania zakazu konkurencji dotyczy bowiem tylko zobowiązania, które przyjął na siebie pracownik w umowie o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, a nie zobowiązania pracodawcy do wypłaty odszkodowania".
Innymi słowy, pracodawca będzie zwolniony z obowiązku wypłaty odszkodowania z tytułu umowy o zakazie konkurencji po ustaniu zatrudnienia tylko wówczas, gdy pracownik naruszy postanowienia takiej umowy (złamie zakaz) albo zgodzi się na jej zmianę, polegającą na rezygnacji z odszkodowania.
ZAKAZY
Pracownik samorządowy może podjąć dodatkowe zajęcie zarobkowe, pod warunkiem że nie pozostaje ono w sprzeczności z jego obowiązkami służbowymi.
- Czy pracownik jednostki samorządu terytorialnego może dodatkowo „dorabiać"?
Ustawa z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych stanowi w art. 30, że pracownik samorządowy zatrudniony na stanowisku urzędniczym, w tym kierowniczym stanowisku urzędniczym, nie może wykonywać:
- zajęć pozostających w sprzeczności lub związanych z zajęciami, które wykonuje w ramach obowiązków służbowych, wywołujących uzasadnione podejrzenie o stronniczość lub interesowność, oraz
- zajęć sprzecznych z obowiązkami wynikającymi z ustawy.
W przypadku stwierdzenia naruszenia przez pracownika samorządowego któregokolwiek z tych zakazów, niezwłocznie rozwiązuje się z nim stosunek pracy bez wypowiedzenia lub odwołuje się go ze stanowiska.
Dodatkowymi obowiązkami obwarowane jest prowadzenie przez pracownika samorządowego działalności gospodarczej. W myśl art. 31 ustawy, pracownik samorządowy zatrudniony na stanowisku urzędniczym, w tym kierowniczym, ma obowiązek złożyć oświadczenie o prowadzeniu działalności gospodarczej i określić jej charakter. Ponadto musi składać odrębne oświadczenia w przypadku zmiany charakteru prowadzonej działalności. Gdy nie złoży oświadczenia o prowadzeniu działalności gospodarczej w terminie 30 dni od dnia jej podjęcia albo zmiany jej charakteru, nakładana jest na niego kara upomnienia albo nagany.
Warto w tym miejscu przywołać wyrok Sądu Najwyższego z 15 lutego 2005 r. (I PK 134/05), w którym SN przyjął, że wykonywanie prywatnej działalności gospodarczej przez pracownika samorządowego w czasie i miejscu zatrudnienia pozostaje w sprzeczności z jego obowiązkami pracowniczymi oraz może wywoływać uzasadnione podejrzenie o stronniczość lub interesowność, nawet wtedy, gdy dotyczy działalności nieobjętej bezpośrednio jego zakresem czynności pracowniczych.
Pracownik samorządowy może więc podejmować dodatkowe zajęcia zarobkowe, jeżeli nie będą one wywoływały podejrzeń o jego stronniczość i bezinteresowność ani nie będą sprzeczne lub związane z zakresem czynności wykonywanych w miejscu pracy (ciężar dowodu ciąży w tym przypadku na pracodawcy). Ponieważ ustawa nie różnicuje sytuacji pracowników w zależności od podstawy prawnej stosunku, na którym opiera się zajęcie zarobkowe, te same zasady dotyczą osób „dorabiających" na podstawie stosunku pracy oraz stosunku cywilnoprawnego (umowa zlecenia, o dzieło i inne).
TRYB
Co do zasady podwładny nie musi mieć zgody pracodawcy na podjęcie dodatkowej pracy zarobkowej. Nie można go z tego powodu zwolnić, chyba że pracodawca wykaże, że to zajęcie co najmniej zagraża jego interesom i naraża na szkodę.
- Zaproponowaliśmy pracownikowi zawarcie umowy o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy. Z jej treści wynika zakaz jakiegokolwiek zarobkowania w okresie zatrudnienia, bez względu na to, czy naruszałoby to interesy pracodawcy, czy też nie. Czy tak szeroki zakaz konkurencji jest dopuszczalny?
Naruszenie przez pracownika umowy o zakazie konkurencji w czasie trwania zatrudnienia (art. 101
1
§ 1 k.p.) przez podjęcie działalności konkurencyjnej stanowi wystarczającą przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie umowy o pracę. Jeżeli jednak takiej umowy nie zawarto, to w kontekście naruszenia pracowniczego obowiązku dbałości o dobro zakładu pracy jako przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie należy każdorazowo ocenić, czy podjęcie przez pracownika działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy stanowi naruszenie jego interesów, godzi w dobro zakładu pracy lub wyrządza (może wyrządzić) szkodę (wyrok Sądu Najwyższego z 18 czerwca 2007 r., II PK 338/06).
Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego z samego obowiązku dbania o dobro zakładu pracy nie wynika więc kategoryczny zakaz prowadzenia przez pracownika działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy. Dodatkowo konieczne jest bowiem wykazanie, iż działalność prowadzona przez podwładnego narusza interesy pracodawcy i co najmniej stwarza ryzyko wyrządzenia mu szkody.
Także samo podjęcie działalności gospodarczej lub innego dodatkowego zajęcia zarobkowego przez pracownika co do zasady nie wymaga zgody pracodawcy i nie może stanowić przyczyny rozwiązania stosunku pracy. W kodeksie pracy nie ma przepisu, z którego wynikałby obowiązek informowania pracodawcy o podjęciu takiego zajęcia. Wyjątkiem są sytuacje, gdy przepisy prawa zabraniają pracownikowi podejmować dodatkowe zatrudnienie bez zgody pracodawcy. Takie ustawowe ograniczenia dotyczą jednak osób zatrudnionych w instytucjach publicznych, np. urzędników państwowych i samorządowych, sędziów i prokuratorów, policjantów czy żołnierzy.
Anna Telec, radca prawny, prowadzi Kancelarię Prawa Pracy
© Licencja na publikację
© ℗ Wszystkie prawa zastrzeżone
Źródło: Rzeczpospolita
Wolne zawody
Do orzekania w stołecznym sądzie rejonowym wrócił właśnie sędzia Łukasz Piebiak, były wiceminister sprawiedliwości wymieniany w kontekście tzw. afery hejterskiej – ustaliła „Rzeczpospolita”.
Praca na stanowiskach związanych z nadzorem i kontrolą nad ruchem zakładu górniczego nie zawsze może zostać uwzględniona w stażu uprawniającym do emerytury górniczej - uznał Sąd Najwyższy.
"Te represje dotykają nie tylko nas, ale chociażby mojej rodziny. Wobec mojej żony, która pracuje w instytucji publicznej, wszczęto postępowanie dyscyplinarne" - powiedział podczas wtorkowej konferencji prasowej Maciej Wąsik.
Trudno mi zrozumieć, dlaczego kwestie wieloletnich sporów między sędziami mają się przekładać na wykonywanie przez Sąd Najwyższy jego podstawowych obowiązków – mówi prof. Joanna Misztal-Konecka, prezes Izby Cywilnej SN.
Przez aplikację mobilną, serwis internetowy, telefon i w placówce – w Biurze Maklerskim Pekao klienci sami mogą wybrać najdogodniejszy sposób zakupu detalicznych obligacji skarbowych.
W 2023 r. wojewódzkie sądy administracyjne uwzględniły prawie 32 proc. skarg, choć wpłynęło ich o ok.10 proc. mniej. Za to wpływ skarg kasacyjnych do Naczelnego Sądu Administracyjnego znów był większy.
Spółki nie są jeszcze gotowe do raportowania pozafinansowego. Im szybciej zaczną pracę, również z audytorami, tym lepiej dla nich i całego rynku – uważają eksperci, którzy wzięli udział w debacie „Rzeczpospolitej”.
Za czas przestoju pracodawca nie musi naliczać i dokonywać wpłat na pracowniczy plan kapitałowy (PPK) wyłącznie za pracowników objętych przestojem. Tacy uczestnicy mogą jednak nadal oszczędzać w tym programie.
Im bardziej są zdywersyfikowane inwestycje rodzinnej firmy, tym mniejsze jest ryzyko, że problemy polityczne czy gospodarcze dotkną całego jej majątku w jednakowym stopniu.
Po półtora roku sporów i dyskusji Unia Europejska ma w końcu jednolite przepisy o karaniu za łamanie sankcji. Dotkną nie tylko firmy i obywateli Wspólnoty, ale też Rosjan. Kary mogą sięgnąć 12 lat więzienia i 40 mln euro.
Sposób wniesienia majątku do fundacji rodzinnej jest w praktyce jednym z kluczowych kroków, który należy starannie przeanalizować i zaplanować biorąc pod uwagę jego konsekwencje podatkowe.
Uczestnik PPK, który ma już co najmniej 60 lat, może zacząć wypłatę środków. Alternatywą, po osiągnięciu 60. roku życia, jest przetransferowanie tych środków na rachunek lokaty terminowej. Musi ona jednak spełniać wymagania określone w przepisach.
Przedsiębiorcy z długami coraz częściej korzystają z postępowania o zatwierdzanie układu, gdyż mogą w ten sposób łatwo uruchomić ochronę przed egzekucją długu.
Jak zdobyć środki na zmianę profilu działalności, rozwój swojego pomysłu biznesowego albo wykorzystanie własności intelektualnej? Przedstawiamy trzy projekty, które mogą zainteresować przedsiębiorców.
Ruszył nabór do 469 mieszkań na wrocławskim osiedlu spółki PFR Nieruchomości. W ofercie są i kawalerki, i mieszkania wielopokojowe.
24 lutego 2022 roku Rosja rozpoczęła pełnowymiarową inwazję na Ukrainę. Premier Holandii oferuje zakup zestawów Patriot, od krajów, które je posiadają i przekazanie ich Ukrainie.
W Brazylii policja zatrzymała kobietę, która przywiozła do banku zmarłego człowieka, przedstawiając go jako wujka, w celu wypłaty pożyczki.
Prawo obowiązuje wszystkich, a Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji egzekwuje wykonania prawa w mediach. — stwierdził Przewodniczący Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji Maciej Świrski. Odniósł się do wniosku, złożonego do Urzędu Skarbowego, o wyegzekwowanie kary od radia TOK FM.
Coraz liczniej pojawiają się doniesienia o tym, że pacjentki przyjmujące semaglutyd lub podobne substancje czynne niespodziewanie zachodzą w ciążę.
Prawie 16 mln zł rozdał śląski Urząd Marszałkowski gminom najlepiej przyczyniającym się do polepszania jakości powietrza. To finał rozpoczętej przed rokiem drugiej edycji Marszałkowskiego Programu Poprawy Jakości Powietrza, w którym pula nagród została w tym roku podwyższona o 10 mln zł. Uczestniczące w dwóch konkursach – „Gmina pełną piersią” oraz Inicjatywa Antysmogowa” - 74 lokalne samorządy zrealizują 77 projektów.
Biskup Mendyk wygrał już w procesie o naruszenie dóbr osobistych z Newsweekiem i Onetem - choć nie usłyszał jeszcze przeprosin, a artykuł łamiący prawa księdza wciąż znaleźć można online. Teraz, duchowny wygrał proces przeciwko Gazecie Wyborczej.
Koniec z rządowymi komisarzami w gminach czy miastach, po wyborze wójta, burmistrza czy prezydenta do parlamentu lub europarlamentu. Zwolniony fotel z automatu zajmie zastępca.
W jednej z hal na Gdańsku Przeróbce doszło do, zdawało się nieszczęśliwego wypadku, w wyniku którego zmarł 37-letni mężczyzna. Jednak po zabezpieczeniu materiału z monitoringu prokuratura postawiła zarzut zabójstwa.
Premier Donald Tusk skomentował spotkanie prezydenta Andrzeja Dudy z byłym prezydentem USA Donaldem Trumpem. Szef rządu liczy na to, że Duda przedstawił polski punkt widzenia na kwestie bezpieczeństwa.
Jak wynika z pierwszego w Polsce raportu dotyczącego wykorzystania sztucznej inteligencji w ESG, biznes wiąże z ta technologią olbrzymie nadzieje. Nadzieja ta jednak jest podszyta sporą dawką realizmu: zrozumienia dla obecnych ograniczeń AI oraz ryzyk, jakie ze sobą niesie.
Ayming Polska z najnowszym raportem “Biznes w równowadze: Jak przyspieszyć transformację ESG?”
Łańcuchy dostaw to jedno z największych wyzwań w kontekście wymagań stawianych przez dyrektywę o sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju (tzw. dyrektywę CRSD).
„Tarcza dla pogranicza” miała być wsparciem dla firm z Podlasia i Lubelszczyzny poszkodowanych w wyniku wprowadzenia tam stanu wyjątkowego i zamykania przejść granicznych. Okazuje się, że efekty programu są praktycznie żadne.
Od samego początku konkurs na Prokuratora Europejskiego organizowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości cieszył się nikły zainteresowaniem. Okazuje się, że obecnie na trzy miejsca jest tylko troje kandydatów.
Naukowcy są przekonani, że można mieć więcej niż dwa zestawy naturalnych i własnych zębów w życiu. Te zepsute będzie można wkrótce zastąpić nowymi, które wyrosną. Czy to oznacza pożegnanie ze szczoteczką i pastą?
Darowizna wpłacona na konto osoby trzeciej, od której obdarowany kupuje mieszkanie, nie pozbawia go pełnego zwolnienia z podatku od spadków i darowizn przewidzianego dla najbliższej rodziny.
Cena maksymalna za energię elektryczną dla jednostek samorządu terytorialnego (JST) oraz podmiotów użyteczności publicznej (szkoły, szpitale, żłobki itd.), a także dla mikro, małych i średnich przedsiębiorców (MŚP) zostanie utrzymana w II poł. br. na dotychczasowym poziomie 693 zł/MWh.
Liczba bankomatów bitcoinowych w USA wzrosła przez ostatnie cztery lat pięciokrotnie, do ponad 31,1 tys. Niektóre z nich pobierają prowizje dochodzące do 22 procent wartości transakcji.
- Z punktu widzenia merytorycznego nie oczekuje niczego nadzwyczajnego - tak o spotkaniu Donalda Trumpa z Andrzejem Dudą w Nowym Jorku mówił w rozmowie z "Super Expressem" były premier a obecnie europoseł, Włodzimierz Cimoszewicz.
Rząd PiS zapewniał, że przekaże na polski samochód elektryczny Izera 3,5 mld zł z Krajowego Planu Odbudowy. Dokumenty w tej sprawie zostały podpisane przez byłego premiera Mateusza Morawieckiego – pisze Business Insider Polska.
Kreml oświadczył w czwartek, że jakakolwiek nowa amerykańska pomoc wojskowa dla Ukrainy nie zmieni sytuacji na froncie.
Szkocja, który dzięki ambitnym celom postrzegana była jako lider w zakresie walki ze zmianami klimatu, rezygnuje z kluczowego celu klimatycznego, jakim jest redukcja emisji gazów cieplarnianych o 75 procent do końca dekady. Stał się on niemożliwy do zrealizowania.
Masz aktywną subskrypcję?
Zaloguj się lub wypróbuj za darmo
wydanie testowe.
nie masz konta w serwisie? Dołącz do nas
