Rz: Czy osoby, które pracują na zewnątrz w zimę, mają więcej przerw albo przerwy dłuższe niż pracownicy biurowi, żeby móc się ogrzać?
Aleksander Adamus:
Przepisy prawa pracy nie przewidują dodatkowej, wliczanej do czasu pracy przerwy dla osób wykonujących pracę na otwartej przestrzeni w okresie zimowym (tj. od 1 listopada do 31 marca). Kodeks pracy nie różnicuje w tym zakresie osób pracujących na zewnątrz od pozostałych pracowników – dla obydwu grup wprowadza jedną, trwającą co najmniej 15 minut przerwę, do której uprawnione są osoby świadczące pracę w wymiarze dobowym wynoszącym co najmniej 6 godzin. Prawo do przerwy umożliwiającej ogrzanie się pracownikom, którzy wykonują pracę na otwartej przestrzeni lub w nieogrzewanych pomieszczeniach, można wywieść z § 44 załącznika nr 3 do rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Przepis ten nakłada na pracodawcę obowiązek zapewnienia pracownikom w pobliżu miejsc pracy pomieszczenia umożliwiającego im schronienie się przed opadami atmosferycznymi, ogrzanie się oraz zmianę odzieży. Przerwę w rozumieniu tego przepisu stanowiłby zatem czas niezbędny pracownikowi na schronienie się przed opadami, ogrzanie się lub zmianę odzieży.
Czy wymiar etatu albo to, że dany pracownik pracuje na zewnątrz przez część dnia, a resztę w pomieszczeniu, ma znaczenie, jeśli chodzi o konieczność zapewnienia ciepłego posiłku?
Przy ocenie istnienia obowiązku zapewnienia ciepłego posiłku rozstrzygający jest wydatek energetyczny pracownika wykonującego określoną pracę oraz okoliczność wykonywania pracy na zewnątrz. Pracodawca ma obowiązek zapewnić posiłki pracownikom wykonującym na otwartej przestrzeni w okresie zimowym prace związane z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal (6280 kJ) u mężczyzn i powyżej 1000 kcal (4187 kJ) u kobiet. Uprawnienie do otrzymania posiłku powstaje, gdy obydwie przesłanki – tj. wykonywanie pracy na otwartej przestrzeni oraz przekroczenie wskazanego wydatku energetycznego – spełnione są łącznie. Wydatek energetyczny odnosi się przy tym do pełnej zmiany pracy danego pracownika. Posiłki powinny być wydawane w dniach wykonywania prac uzasadniających ich wydawanie, w czasie regulaminowych przerw w pracy, w zasadzie po 3-4 godzinach pracy. Właściwa wydaje się być interpretacja, iż uprawnienie do otrzymania posiłku powstaje, gdy wymiar nieprzerwanej dziennej pracy na otwartej przestrzeni wynosi co najmniej 3 godziny, niezależnie od wymiaru etatu lub faktu wykonywania jedynie części pracy na zewnątrz. Wydatek energetyczny podczas zmiany nie może być jednak mniejszy niż wskazany powyżej.
