Kiedy można zwolnić emeryta, kiedy należy mu się odprawa

Uzyskanie przez szefa informacji, że pracownik zamierza zakończyć zatrudnienie i skorzystać z prawa do emerytury, daje mu podstawę do rozważenia sposobu rozwiązania umowy o pracę. Jeśli strony są zgodne co do zakończenia zatrudnienia, to najkorzystniej jest zastosować rozwiązanie za porozumieniem stron.

Wspólna decyzja

Porozumienie wymaga zgodnego oświadczenia woli obu stron umowy, decydujących się na rozwiązanie umowy w ustalonym terminie. Jest to więc w istocie umowa stron decydujących się na rozwiązanie stosunku pracy. Porozumienie nie musi być sporządzone w formie pisemnej, ale dla celów dowodowych z pewnością zawsze lepiej ją zachować. Zwykle następuje to poprzez złożenie pisemnej propozycji przez przyszłego emeryta i wyrażenia na nią zgody przez pracodawcę. Oprócz wskazania tam chęci rozwiązania umowy, celowe jest też podanie daty, kiedy ma to nastąpić.

Tryb przyspieszony

Porozumienie stron umożliwia najszybsze rozwiązanie umowy o pracę, które może nastąpić już w dacie jego zawarcia. Strony nie mają obowiązku podawania uzasadnienia zakończenia zatrudnienia pracownika. Nie muszą więc również wskazywać, że rozwiązanie następuje z powodu przejęcia pracownika na emeryturę. Mimo to, jeśli podwładny bezpośrednio po rozwiązaniu umowy przejdzie na emeryturę, firma powinna mu wypłacić odprawę emerytalną.

Odmowa szefa

Jeśli pracodawca nie zgadza się na rozwiązanie umowy za porozumiem stron, wystarczy, że poinformuje o tym pracownika. Może to uczynić zarówno ustnie, jak i na piśmie. Nie musi uzasadniać swojej decyzji. W takim przypadku pracownikowi, który chce odejść na emeryturę, pozostaje złożenie wypowiedzenia umowy o pracę. Umowa rozwiąże się wówczas po upływie okresu wypowiedzenia, którego długość zależy od zakładowego stażu pracy. W przypadku długoletnich pracowników wynosi on aż trzy miesiące.

Tak długi okres wypowiedzenia może być niekorzystny dla stron. Nie chcąc tak długo pozostawać w stosunku pracy, możliwe jest jego skrócenie na podstawie wzajemnych ustaleń. Możliwość taką przewiduje art. 36 § 6 k.p.

Za wypowiedzeniem

Zastosowanie wypowiedzenia nie wymaga zgody drugiej strony na rozwiązanie umowy o pracę. Szef powinien jednak pamiętać, że niedopuszczalne jest wypowiedzenie umowy pracownikowi tylko z powodu nabycia przez niego prawa do emerytury. Tak też wskazywał Sąd Najwyższy w uchwale z 21 stycznia 2009 r. (II PZP 13/08). Potwierdzał to także SN w wyroku z 25 stycznia 2012 r. (II PK 104/11), stwierdzając wyraźnie, że osiągnięcie wieku emerytalnego i nabycie prawa do emerytury nie może stanowić wyłącznej przyczyny wypowiedzenia umowy przez pracodawcę. Gdyby więc szef wypowiedział podwładnemu umowę wyłącznie z powodu uzyskania przez niego uprawnień emerytalnych, a ten zaskarżyłby to do sądu pracy, żądając przywrócenia na etat lub zasądzenia odszkodowania, to sąd uwzględniłby jego żądanie.

Odprawa na odchodne

Firma ma obowiązek wypłaty odprawy pieniężnej na rzecz pracownika odchodzącego na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy. Nie przysługuje ona jedynie pracownikowi, który już kiedyś ją otrzymał, bo prawo do tego świadczenia można nabyć raz w życiu (art. 92

1

k.p.).

Prawo do odprawy nie zależy od tego, czy umowę rozwiązano na skutek wypowiedzenia, porozumienia stron, czy też rozwiązała się ona wskutek upływu czasu, na jaki ją zawarto. Istotne jest jedynie, aby istniał związek czasowy albo funkcjonalny między ustaniem zatrudnienia a przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy.

Prawo do odprawy nie zależy też od charakteru umowy – na czas określony, czy nieokreślony, ani od czasu trwania umowy terminowej – kilka tygodni, miesięcy czy dłużej. Jest to świadczenie, które każda osoba powinna otrzymać raz w życiu, gdy traci swój status pracowniczy w związku z przejściem na rentę lub emeryturę.

Pracownicy mają zagwarantowane w kodeksie pracy prawo do otrzymania odprawy emerytalnej lub rentowej w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia. Podstawą obliczania jej konkretnej wysokości są przepisy rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych i innych należności (DzU nr 62, poz. 289 ze zm.). Jednak w myśl § 2 ust. 1 pkt 7 tego rozporządzenia należy tu stosować zasady obowiązujące przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy. Te z kolei określają § 14 – 19 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (DzU nr 2, poz. 14).

Autor jest sędzią Sądu Okręgowego w Kielcach

O czym pamiętać

- odprawa emerytalna ma charakter jednorazowy; pracownik nie może ponownie nabyć do niej prawa

- w wypowiedzeniu umowy zawartej na czas nieokreślony należy wskazać przyczynę jej rozwiązania

- w razie zwalniania większej liczby pracowników, wytypowanie do zwolnienia osób posiadających już prawo do emerytury jest uzasadnione

- pracownikowi należy wydać świadectwo pracy w dniu rozwiązania umowy

Czego unikać

- wypowiadania umowy o pracę tylko z powodu uzyskania przez pracownika prawa do emerytury

- uzależniania zgody na rozwiązanie umowy za porozumieniem stron od zrzeczenia się przez pracownika prawa do odprawy emerytalnej

- poprzestania na ustnych ustaleniach dotyczących rozwiązania umowy za porozumieniem stron

Urlop w naturze lub pieniądzu

Gdy do rozwiązania umowy o pracę dochodzi w ciągu roku kalendarzowego, pracownik ma prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze proporcjonalnym do okresu u niego przepracowanego (art. 155

1