Zawał serca jako wypadek przy pracy

Kwalifikacja zawału serca jako wypadku przy pracy wymaga oceny materiału dowodowego i ustaleń faktycznych w każdej konkretnej sprawie.

Aktualizacja: 11.12.2016 13:17 Publikacja: 11.12.2016 13:15

Zawał serca jako wypadek przy pracy

Foto: 123RF

Przy zaliczeniu zawału mięśnia sercowego jako wypadku przy pracy wątpliwości budzi występowanie u pracownika chorób samoistnych (np. miażdżyca naczyń, nadciśnienie tętnicze), które mogą wpływać na wystąpienie zawału. W orzecznictwie sądowym przyjmuje się wprawdzie, że zawał może zostać uznany za wypadek przy pracy również w sytuacji, gdy przed jego wystąpieniem pracownik cierpiał na chorobę samoistną. Jednak w takiej sytuacji kluczowe znaczenie ma to, czy przyczyna sprawcza zawału była zewnętrzna, związana np. z nietypowym wysiłkiem fizycznym lub psychicznym pracownika (nadzwyczajna sytuacja, nadzwyczajne warunki w miejscu wykonywania pracy lub w związku z wykonywaniem obowiązków pracowniczych).

Choroby serca i krążenia

Stwierdzenie u pracownika, który uległ wypadkowi, samoistnych schorzeń, nie wyklucza ich związku z wypadkiem przynajmniej w zakresie nasilenia tych schorzeń i przyspieszonego procesu chorobowego. Za wypadek przy pracy uznano np. wypadek – zawał serca, któremu uległ pracownik cierpiący na schorzenia samoistne – chorobę niedokrwienną serca, nadciśnienie tętnicze pochodzenia miażdżycowego i hyperlipidemię, którego pierwotną przyczyną była choroba samoistna – miażdżyca tętnic wieńcowych. W toku procesu ustalono, że w dacie wypadku i bezpośrednio przed nim doszło do wyjątkowego spiętrzenia trudności przy wykonywaniu obowiązków pracowniczych, przepracowania (pracy w godzinach nocnych) i stresu, co przyczyniło się do przyspieszenia wystąpienia zawału serca. Zawał serca nie spowodował miażdżycy, a odwrotnie – to ona doprowadziła do zawału, ale nie samoistnie i wyłącznie, bowiem jedną z przyczyn zawału o charakterze zewnętrznym było przeciążenie obowiązkami pracowniczymi, co przesądziło o uznaniu tego zawału za wypadek przy pracy (wyrok Sądu Najwyższego z 7 maja 2003 r., II UK 271/02).

Napięcie i trud

Kolejnym istotnym zagadnieniem przy wystąpieniu zawału jest stres czy nadmierny wysiłek fizyczny związany z wykonywaniem pracy.

Wykonywania zwykłych czynności (normalny wysiłek, normalne przeżycia psychiczne) przez pracownika nie można uznać za zewnętrzną przyczynę wypadku przy pracy. Musi zatem nastąpić szczególna okoliczność w przebiegu pracy, aby czynnik samoistny pochodzący z wnętrza organizmu etatowca mógł być uznany za skutek przyczyny zewnętrznej. Może to być szczególny (nadmierny, wyjątkowy) wysiłek fizyczny, wykonywanie pracy przez pracownika przemęczonego jej dotychczasową intensywnością i rozmiarem albo bez odpoczynku przez dłuższy czas, nakazanie przez pracodawcę pracy bez uwzględnienia zaświadczenia zawierającego informację o przeciwwskazaniach do jej wykonywania, szczególne (nadzwyczajne, nietypowe) przeżycie wewnętrzne (stres, uraz psychiczny) w postaci emocji o znacznym nasileniu powstałe wskutek okoliczności nietypowych dla normalnych stosunków pracowniczych (postanowienie Sądu Najwyższego z 25 lipca 2012 r., II UK 71/12).

Oznacza to, że co do zasady wykonywanie zwykłych (typowych, normalnych), nawet stresujących lub wymagających dużego wysiłku fizycznego czynności przez pracownika, który doznał zawału serca w czasie i miejscu pracy, nie będzie uznane za zewnętrzną przyczynę wypadku przy pracy. Sama praca nie może bowiem stanowić zewnętrznej przyczyny w rozumieniu definicji wypadku przy pracy. Może nią być dopiero określona nadzwyczajna sytuacja związana z tą pracą, która staje się współdziałającą przyczyną zewnętrzną.

Przy przeżyciach psychicznych, które mogą przyspieszyć proces chorobowy i stanowić współprzyczynę zdarzenia, w orzecznictwie akcentuje się pewną typowość zjawisk stresogennych związanych z realizacją obowiązków pracowniczych, a w niektórych zawodach stanowiących ich cechę charakterystyczną. Niemniej jednak w razie wyjątkowo dużego nawarstwienia się w środowisku pracowniczym niekorzystnych dla zatrudnionego okoliczności, przekraczających przeciętne normy wrażliwości psychicznej człowieka i wywołujących silne, negatywne emocje, można upatrywać w tych zjawiskach zewnętrznej przyczyny zdarzenia.

Analiza orzecznictwa dotyczącego wypadków przy pracy prowadzi do wniosku, że kwalifikacja zawału jako wypadku przy pracy nie jest zagadnieniem jednoznacznym. Wynika to przede wszystkim z ogólnej definicji wypadku przy pracy, określonej w ustawie wypadkowej.

Zdaniem autorki

Natalia Nafalska, adwokat z Kancelarii Janusz Łomża Kancelaria Adwokacka

W wyroku z 26 marca 2008 r. (I PK 260/07) Sąd Najwyższy orzekł, że stres psychiczny pracownika wywołany uprawnionym sposobem sprawowania funkcji kierowniczych przez jego przełożonego działającego z poszanowaniem godności pracownika (art. 111 kodeksu pracy) oraz respektującego ukształtowane w zakładzie pracy zasady współżycia społecznego (art. 94 pkt 10 kodeksu pracy) nie może być uznany za współprzyczynę sprawczą wypadku przy pracy. Stres związany z wykonywaniem obowiązków pracowniczych jest cechą tych obowiązków i nie może być uznany za przyczynę zewnętrzną zawału serca, chyba że jego gwałtowny charakter jest wynikiem rażąco nietypowych warunków pracy (wyrok Sądu Najwyższego z 28 października 2014 r., II UK 23/14).

Wypadek i przyczyna

Wypadkiem przy pracy jest zdarzenie nagłe, wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych,

- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia,

- w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Tak stanowi art. 3 ust. 1 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 1242).

Przez przyczynę zewnętrzną zdarzenia należy rozumieć każdy czynnik zewnętrzny, tzn. niewynikający z wewnętrznych właściwości człowieka, zdolny wywołać w istniejących warunkach szkodliwe skutki, w tym także pogorszyć stan zdrowia pracownika dotkniętego już schorzeniem samoistnym (uchwała siedmiu sędziów Sądu Najwyższego – Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych – zasada prawna z 11 lutego 1963 r., III PO 15/62; wyrok Sądu Najwyższego z 18 sierpnia 1999 r., II UKN 87/99; wyrok Sądu Najwyższego z 16 marca 2016 r., III UK 162/05).

BHP

Przy zaliczeniu zawału mięśnia sercowego jako wypadku przy pracy wątpliwości budzi występowanie u pracownika chorób samoistnych (np. miażdżyca naczyń, nadciśnienie tętnicze), które mogą wpływać na wystąpienie zawału. W orzecznictwie sądowym przyjmuje się wprawdzie, że zawał może zostać uznany za wypadek przy pracy również w sytuacji, gdy przed jego wystąpieniem pracownik cierpiał na chorobę samoistną. Jednak w takiej sytuacji kluczowe znaczenie ma to, czy przyczyna sprawcza zawału była zewnętrzna, związana np. z nietypowym wysiłkiem fizycznym lub psychicznym pracownika (nadzwyczajna sytuacja, nadzwyczajne warunki w miejscu wykonywania pracy lub w związku z wykonywaniem obowiązków pracowniczych).

Pozostało 89% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe