Rz: Kiedy praca w niedziele jest dozwolona?
Katarzyna Dulewicz: Co do zasady, niedziele są dniami wolnymi od pracy. W niektórych przypadkach praca w niedziele jest jednak dozwolona. Chodzi m.in. o prowadzenie akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia, ochrony mienia lub środowiska, usunięcie awarii, pracę w ruchu ciągłym, przy niezbędnych remontach, w transporcie i w komunikacji, w zakładowych strażach pożarnych i w służbach ratowniczych, przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób, w rolnictwie i hodowli oraz w pewnych okolicznościach w sektorze usług ponadnarodowych. Możliwość pracy w niedziele stwarza też wprowadzenie pracy zmianowej. Praca w niedziele dopuszczalna jest również, gdy jest to konieczne ze względu na użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności. Nadchodzące zmiany w prawie idą jednak w kierunku zakazu handlu w niedziele, co spowoduje ograniczenie możliwości niedzielnej pracy w placówkach handlowych.
Na czym polega obowiązek zapewnienia co czwartej niedzieli wolnej? W jaki sposób należy jej udzielać?
Pracodawcy, którzy organizują pracę w niedziele, powinni zagwarantować, aby pracownicy korzystali co najmniej raz na 4 tygodnie z wolnej niedzieli. Obowiązek ten budzi w doktrynie spore wątpliwości interpretacyjne. Można go rozumieć na dwa sposoby. Po pierwsze, pracodawca może zapewnić wolną niedzielę w każdym czterotygodniowym okresie. Pracownik może mieć wolną niedzielę w pierwszym tygodniu czterotygodniowego okresu oraz w ostatnim tygodniu kolejnego czterotygodniowego okresu. W ten sposób pracodawca może wyznaczyć pracownikowi nawet sześć pracujących niedziel z rzędu. Takie rozwiązanie jest jednak kwestionowane przez Główny Inspektorat Pracy (stanowisko z 4 sierpnia 2009 r. w sprawie zasad wyznaczania niedzieli wolnej od pracy raz na cztery tygodnie, GPP-459-4560-49/09/PE/RP). Zgodnie ze stanowiskiem urzędu, pracodawca musi udzielić co najmniej jednej wolnej niedzieli w ciągu każdych czterech następujących po sobie tygodni. Taki rytm jest niezależny od okresów rozliczeniowych i trzeba go odnosić do układu tygodni w roku kalendarzowym. Podsumowując, pracodawca powinien udzielać wolnego w co czwartą z kolei niedzielę. W obliczu sprzeczności poglądów co do sposobu udzielania wolnej niedzieli, przyjęcie stanowiska Inspektoratu zdaje się być najbezpieczniejszą opcją.
Czy powyższy obowiązek dotyczy wszystkich pracujących w niedziele?
