Kiedy uraz na terenie firmy jest skutkiem wypadku przy pracy

Dla pracodawcy kwalifikacja zdarzenia, w wyniku którego pracownik doznał uszczerbku na zdrowiu, jest bardzo istotna. Przesądza nie tylko o wypłacie odpowiednich świadczeń, ale też o dalszym postępowaniu.

Aktualizacja: 19.11.2017 13:47 Publikacja: 19.11.2017 10:30

Kiedy uraz na terenie firmy jest skutkiem wypadku przy pracy

Foto: 123RF

Sięgając do ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn. DzU z 2017 r. , poz. 1773) czytamy, że wypadek przy pracy to zdarzenie:

1) nagłe,

2) wywołane przyczyną zewnętrzną,

3) powodujące uraz lub śmierć,

4) które nastąpiło – co należy podkreślić – w związku z pracą:

– podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych,

– podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia,

– w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Jeżeli któryś z tych czterech podstawowych warunków nie zostanie spełniony, nie mamy do czynienia z wypadkiem przy pracy.

Związek z pracą

Zdarzenie może być uznane za wypadek przy pracy [...], jeżeli postępowanie dowodowe wykaże, że albo nie doszłoby do niego bez wykonywania pracy, albo też prawdopodobieństwo jego zajścia byłoby niewielkie (wyrok SN z 29 października 1997 r., II UKN 304/97, OSNAP 1998/15/464).

Związek zdarzenia z pracą będzie zerwany – chociażby samo zdarzenie nastąpiło na terenie zakładu pracy i w godzinach pracy – jeżeli pracownik w przeznaczonym na pracę czasie zachowuje się w taki sposób lub przedsiębierze takie czynności, które nie wynikają z zatrudnienia, lub nawet celom zatrudnienia są przeciwne, a przez to powodują, że w istotnym – ze względu na moment zdarzenia – czasie dochodzi do zerwania czasowego związku z pracą, co z kolei uniemożliwia przyjęcie, że wypadek nastąpił podczas lub w związku z pracą (wyrok SN z 29 września 1978 r., III PRN 31/78).

Samo fizyczne stawienie się w miejscu pracy nie wyczerpuje treści obowiązku świadczenia pracy, jeżeli pracownik nie jest gotowy do jej wykonywania. Świadczenie pracy w rozumieniu ustawy wypadkowej nie może być rozumiane jako samo przebywanie w zakładzie pracy, fizyczna obecność pracownika. Ważne jest pozostawanie pracownika w dyspozycji pracodawcy. Warunkiem pozostawania w dyspozycji pracodawcy jest zaś gotowość pracownika do pracy – subiektywny zamiar wykonywania pracy i obiektywna możliwość jej świadczenia (wyrok SN z 7 marca 2006 r., I UK 127/05).

Konieczne ustalenia

Gdy dojdzie do niefortunnego zdarzenia, należy postępować według ściśle określonych procedur. Rolą szefa jest podjęcie działań eliminujących lub ograniczających zagrożenie w miejscu, w którym doszło do zdarzenia. Jeśli to wypadek ciężki, śmiertelny lub zbiorowy, musi zawiadomić właściwego okręgowego inspektora pracy i prokuratora.

Do czasu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku, pracodawca ma obowiązek zabezpieczyć miejsce wypadku w sposób wykluczający:

1) dopuszczenie do miejsca wypadku osób niepowołanych,

2) uruchamianie bez koniecznej potrzeby maszyn i innych urządzeń technicznych, które w związku z wypadkiem zostały wstrzymane,

3) dokonywanie zmiany położenia maszyn i innych urządzeń technicznych, jak również zmiany położenia innych przedmiotów, które spowodowały wypadek lub pozwalają odtworzyć jego okoliczności.

Do ustalenia przyczyn i okoliczności wypadku należy powołać zespół powypadkowy, składający się z pracownika służby BHP i społecznego inspektora pracy. Jeśli pracodawca nie ma obowiązku tworzenia służby BHP, zamiast jej przedstawiciela, w skład zespołu wchodzi pracodawca lub pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu zlecono wykonywanie obowiązków służby BHP, albo bhp-owiec z zewnątrz. W małych firmach, gdzie nie jest możliwe powołanie dwuosobowego zespołu badającego, okoliczności i przyczyny wypadku, zajmuje się tym pracodawca i zewnętrzny specjalista ds. BHP.

W ciągu 14 dni od powzięcia informacji o wypadku, zespół powypadkowy powinien sporządzić protokół powypadkowy. Jeżeli zaistniały przyczyny uniemożliwiające dotrzymanie tego terminu, należy je przedstawić w protokole.

Protokół wraz z pozostałą dokumentacją powypadkową trzeba niezwłocznie dostarczyć pracodawcy do zatwierdzenia. Przed jego zatwierdzenie trzeba z nim jednak zapoznać poszkodowanego lub członków jego rodziny – jeśli wypadek był śmiertelny. Osoby te mają prawo zgłosić uwagi i zastrzeżenia do zawartych tam ustaleń.

Pracodawca powinien zatwierdzić dokument w ciągu 5 dni od daty jego sporządzenia. Jeśli tak się nie stanie, bo np. protokół nie spełnia warunków określonych w rozporządzeniu lub poszkodowany zgłosił zastrzeżenia, protokół trafia ponownie do zespołu powypadkowego w celu uzupełnienia i wyjaśnień. Nowy protokół powypadkowy powinien być sporządzony w ciągu kolejnych 5 dni.

Zatwierdzony protokół pracodawca niezwłocznie doręcza poszkodowanemu pracownikowi, a w razie wypadku śmiertelnego – członkom jego rodziny.

Protokół powypadkowy dotyczący wypadku śmiertelnego, ciężkiego i zbiorowego pracodawca musi niezwłocznie przekazać właściwemu inspektorowi pracy.

Zapis w rejestrze

Następnie przychodzi czas na uzupełnienie rejestru wypadków przy pracy. Powinien on zawierać:

1) imię i nazwisko poszkodowanego,

2) miejsce i datę wypadku,

3) informacje dotyczące skutków wypadku dla poszkodowanego,

4) datę sporządzenia protokołu powypadkowego,

5) stwierdzenie, czy wypadek jest wypadkiem przy pracy,

6) datę przekazania do ZUS wniosku o świadczenia z tytułu wypadku przy pracy,

7) liczbę dni niezdolności do pracy,

8) inne informacje, niebędące danymi osobowymi, których zamieszczenie w rejestrze jest celowe, w tym wnioski i zalecenia profilaktyczne zespołu powypadkowego.

Jeśli uznaniu zdarzenia za wypadek przy pracy bądź potraktowania go na równi z wypadkiem przy pracy, na podstawie protokołu powypadkowego lub karty wypadku należy wypełnić statystyczną kartę wypadku (Z-WK). Wzór karty określa załącznik do rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z 7 stycznia 2009 r. w sprawie statystycznej karty wypadku przy pracy (DzU nr 14, poz. 80).

Kopię statystycznej karty wypadku przy pracy pracodawca powinien przechowywać przez 10 lat w dokumentacji dotyczącej wypadków przy pracy.

Autorka jest starszym specjalistą ds. kadr i płac

Ustalenie okoliczności zdarzenia

Zespół powypadkowy powinien:

1) dokonać oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych, stanu urządzeń ochronnych oraz zbadać warunki wykonywania pracy i inne okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku,

2) jeżeli jest to konieczne, sporządzić szkic lub wykonać fotografię miejsca wypadku,

3) wysłuchać wyjaśnień poszkodowanego, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala,

4) zebrać informacje dotyczące wypadku od świadków wypadku,

5) zasięgnąć opinii lekarza, a w razie potrzeby – opinii innych specjalistów, w zakresie niezbędnym do oceny rodzaju i skutków wypadku,

6) zebrać inne dowody dotyczące wypadku,

7) dokonać prawnej kwalifikacji wypadku zgodnie z art. 3 ust. 1 i 2 ustawy wypadkowej,

8) określić środki profilaktyczne oraz wnioski, w szczególności wynikające z oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy, na którym wystąpił wypadek.

Z orzecznictwa Sądu Najwyższego

- Długotrwałe oddziaływanie na organizm pracownika szkodliwych warunków zatrudnienia, które doprowadza do nagłego ujawnienia się skutku chorobowego, nie jest wypadkiem przy pracy w rozumieniu art. 6 ust. 1 ustawy o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (wyrok z 8 grudnia 1988 r., II UKN 349/98, OSNP 2000/2/78).

- Dopuszczenie do pracy pracownika dotkniętego schorzeniem samoistnym, które w danym dniu czyniło go niezdolnym do pracy, stanowi przyczynę zewnętrzną (wyrok z 9 grudnia 1977 r., III PRN 49/77, OSP 1979/3/48).

- Zdarzenie będące istotnym zewnętrznym czynnikiem wywołującym negatywną reakcję organizmu i stanowiące przyczynę wypadku przy pracy, posiada cechę nagłości tylko wtedy, gdy przebiega w czasie nie dłuższym niż trwanie dnia pracy (wyrok z 30 czerwca 1999 r., II UKN 24/99, OSNAP 2000/18/697).

- Zewnętrzną przyczyną sprawczą wypadku przy pracy może być każdy czynnik pochodzący spoza organizmu poszkodowanego, zdolny — w istniejących warunkach — wywołać szkodliwe skutki, w tym także pogorszyć stan zdrowia pracownika dotkniętego już schorzeniem samoistnym (wyrok z 18 sierpnia 1999 r., II UKN 87/99, OSNAP 2000/20/760).

- Przyczyną zewnętrzną wypadku przy pracy [...] może być wykonywanie codziennych obowiązków pracowniczych, jeżeli przyczyniły się w znaczącym stopniu do pogorszenia samoistnej choroby pracownika (wyrok z 5 lutego 1997 r., II UKN 85/96, OSNAP 1997/19/386).

- Związek pomiędzy nagłą zewnętrzną przyczyną wypadku a pracą polega na miejscowym i czasowym bądź funkcjonalnym powiązaniu przyczyny doznanego uszczerbku na zdrowiu albo śmierci pracownika z wykonywaniem czynności zmierzających do realizacji zadań pracodawcy, do których pracownik zobowiązał się w umowie o pracę lub będących przedmiotem polecenia przełożonych albo nawet podjętych samorzutnie w interesie pracodawcy (wyrok z 7 sierpnia 1997 r., II UKN 245/97, OSNAP 1998/12/370).

- Zgoda przełożonego na opuszczenie przez pracownika miejsca pracy w godzinach pracy w celu załatwienia jego prywatnych spraw nie może być utożsamiana z zachowaniem związku z pracą

wypadku, który nastąpił po opuszczeniu przez pracownika miejsca pracy (wyrok z 14 stycznia 1997 r., II UKN 47/96, OSNAP 1997/17/326).

- Podjęcie przez pracownika nawet nienależących do jego obowiązków, ale celowych czynności, zwykle wykonywanych w zakładzie, dowodzi związku zdarzenia z pracą, skoro pracownik działał w interesie zakładu pracy (wyrok z 13 maja 1982 r., II PRN 8/82, OSP 1983/5/107).

- Okoliczność, że pracownik uległ wypadkowi przy pracy w czasie przeznaczonym na wykorzystanie urlopu wypoczynkowego, nie pozbawia go prawa do świadczeń z ustawy wypadkowej w razie stwierdzenia, że wykonywał on tę pracę wprawdzie bez polecenia, lecz w interesie zakładu pracy (wyrok z 31 marca 1973 r., III URN 38/72, OSP 1973/7/143).

BHP

Sięgając do ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn. DzU z 2017 r. , poz. 1773) czytamy, że wypadek przy pracy to zdarzenie:

1) nagłe,

Pozostało 98% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Sądy i trybunały
Łukasz Piebiak wraca do sądu. Afera hejterska nadal nierozliczona
Praca, Emerytury i renty
Czy każdy górnik może mieć górniczą emeryturę? Ważny wyrok SN
Prawo karne
Kłopoty żony Macieja Wąsika. "To represje"
Sądy i trybunały
Czy frankowicze doczekają się uchwały Sądu Najwyższego?
Materiał Promocyjny
Jak kupić oszczędnościowe obligacje skarbowe? Sposobów jest kilka
Sądy i trybunały
Rośnie lawina skarg kasacyjnych do Naczelnego Sądu Administracyjnego