Dopuszczalna agitacja związkowa w zakładzie pracy

Prawnicy kancelarii CMS opisują zagadnienia zbiorowego prawa pracy i wyjaśniają czytelnikom, jak je stosować w praktyce.

Publikacja: 12.11.2015 05:00

Dopuszczalna agitacja związkowa w zakładzie pracy

Foto: www.sxc.hu

Czy pracodawcy wolno ograniczać lub zakazywać prowadzenia agitacji związkowej na terenie zakładu?

Działacze związkowi prowadzą w zakładzie pracy różne akcje informacyjne. Rozwieszają plakaty, rozkładają lub rozdają ulotki. Bywa, że zapraszają działaczy struktur regionalnych, aby prowadzili związkowy lobbing, domagając się dla nich prawa wstępu na teren firmy. Czy pracodawca może odmówić im zgody na wejście? Czy wolno mu domagać się, aby zaprzestano rozwieszania plakatów albo rozkładania ulotek? Czy ma prawo samodzielnie usunąć takie materiały związkowe? Co wynika z regulacji?

Odwołanie do konwencji

Przepisy zbiorowego prawa pracy niemal w ogóle nie odnoszą się do agitacji związkowej na terenie zakładu. Właściwie jedynym przepisem, który ma do niej zastosowanie, jest ten zakazujący pracodawcy utrudniania działalności związkowej. Zgodnie z powszechnym poglądem pracodawca nie może zakazywać działaczom związkowym prowadzenia agitacji, gdyż jest to jedna z form wyrażania gwarantowanej konstytucyjnie wolności zrzeszania się pracowników (wolności związkowej).

Wolność związkowa to uprawnienie zarówno związane z tworzeniem i przystępowaniem do związków zawodowych, jak i z ich funkcjonowaniem w zakładzie. Działające w firmie organizacje mają więc prawo informować załogę o swoim istnieniu czy podejmowanych inicjatywach, a nawet namawiać pracowników do wstępowania w swoje szeregi.

Ponieważ nie ma konkretnych regulacji w tym zakresie, związki zawodowe bardzo często powołują się na przepisy prawa międzynarodowego, na konwencje Międzynarodowej Organizacji Pracy. Zdaniem związków możliwe jest bezpośrednie stosowanie ratyfikowanych przez Polskę konwencji MOP jako międzynarodowych źródeł prawa pracy. Wpływają one na kształt i interpretację krajowych przepisów.

Przy agitacji związki chętnie sięgają po postanowienia konwencji nr 135 MOP o ochronie przedstawicieli pracowników w przedsiębiorstwach i przyznania im ułatwień. Jej art. 2 mówi, że „w przedsiębiorstwie będą przyznane przedstawicielom pracowników takie ułatwienia, które umożliwią im szybkie i skuteczne wykonywanie ich funkcji". Odwołują się też do wydanego do tej konwencji zalecenia nr 143 MOP o tej samej nazwie. W jego punkcie 15 jest mowa o tym, że przedstawiciele pracowników powinni mieć dostęp do wszystkich miejsc pracy w przedsiębiorstwie, jeżeli jest im on potrzebny do wykonywania funkcji przedstawicielskich. Kierownictwo przedsiębiorstwa powinno też zezwolić przedstawicielom pracowników działającym w imieniu związków zawodowych na rozprowadzanie wśród pracowników biuletynów informacyjnych, broszur, publikacji i innych dokumentów organizacji.

Konieczne zezwolenie

Nie rozstrzygając tutaj, czy zalecenia MOP – w braku wyraźnej regulacji ustawowej – mogą być bezpośrednim źródłem obowiązków dla polskich pracodawców w relacjach z organizacjami zakładowymi, zwracam uwagę, że pkt 15 zaleceń jednoznacznie mówi o zezwoleniu, jakie związki muszą uzyskać, aby rozprowadzać wśród pracowników broszury czy biuletyny informacyjne.

Podobnie w tym samym punkcie wskazuje, że na wywieszenie komunikatów związkowych w przedsiębiorstwie w jednym lub w kilku miejscach, do których pracownicy mają łatwy dostęp, działacze muszą uzyskać zgodę kierownictwa przedsiębiorstwa. Związki rzadko zwracają uwagę na ten przepis, mając świadomość, że nieraz postępują wbrew niemu. Całość tej regulacji koreluje z ogólniejszym zaleceniem MOP wyrażonym w pkt 9 ust. 3 tego dokumentu. W myśl niego przyznanie związkom zawodowym ułatwień nie powinno utrudniać skutecznej działalności przedsiębiorstwa.

Na tej podstawie można stwierdzić, że żadne przepisy, w tym nawet międzynarodowe, na które powołują się związki, nie dają im absolutnej swobody w prowadzeniu agitacji. Na wszelkie formy akcji informacyjnych w zakładzie zgodę musi wyrazić najpierw jego kierownictwo. Związki nie mogą tak po prostu, bez żadnego uprzedzenia, agitować na terenie zakładu, rozkładać materiałów związkowych czy rozwieszać plakatów.

Prawda w ulotkach

Osobną kwestią jest to, w jakich okolicznościach pracodawca mógłby zasadnie odmówić takiej zgody.

Tu należy przytoczyć trzecią część pkt 15 zaleceń MOP. Komunikaty i dokumenty związkowe powinny się odnosić do normalnej działalności związków zawodowych, a ich wywieszanie i rozprowadzanie nie powinno utrudniać normalnej działalności przedsiębiorstwa ani naruszać w nim schludności. Na tej podstawie można wskazać, w jakich przypadkach pracodawca ma prawo sprzeciwić się rozpowszechnianiu materiałów związkowych. Nie zgodzi się na kolportaż ulotek zawierających treści nieprawdziwe lub nacechowane negatywnie, nawołujące do wszelkiego rodzaju niesubordynacji lub akcji protestacyjnych (przed ukończeniem wymaganych faz sporu zbiorowego) czy, jak bywało ostatnimi czasy – przedstawiające postulaty polityczne związku.

Plakat w wyznaczonym miejscu

Ponadto pracodawca nie zaakceptuje rozwieszania plakatów i rozkładania ulotek w miejscach do tego nieprzeznaczonych, np. w stołówce, szatniach czy miejscach, do których dostęp mają np. zewnętrzni goście. Zgody nie wymagałoby jedynie wywieszanie plakatów związkowych na tablicy ogłoszeń, którą zgodnie z porozumieniem zawartym z pracodawcą udostępniono organizacji do wyłącznego użytku.

Firma może też żądać usunięcia plakatów lub materiałów, które wywieszono lub rozmieszczono w zakładzie bez zgody jego kierownictwa (przywrócić miejsce do stanu poprzedniego). Jeśli związek zignorowałby to żądanie pracodawcy, ten mógłby samodzielnie usunąć te materiały. Nie może natomiast ich niszczyć, powinien je przekazać działaczom.

Ani zalecenia MOP, ani tym bardziej przepisy krajowe nie mówią wprost, kiedy i na jaki okres pracodawca udziela zgody. Dlatego jeśli nie umówił się ze związkami inaczej, należy przyjąć, że organizacje muszą uzyskać pozwolenie kierownictwa każdorazowo, gdy chcą prowadzić akcję informacyjną w zakładzie.

Wstęp za porozumieniem

Pozostała jeszcze odpowiedź na pytanie, czy pracodawca może odmówić prawa wstępu działaczom związkowym spoza zakładu. I tu użycie zaleceń MOP nr 143 może okazać się pomocne. Zgodnie z pkt 17 przedstawiciele związku zawodowego, którzy nie są zatrudnieni w przedsiębiorstwie, lecz którego pracownicy są członkami tego związku, powinni mieć wolny dostęp do takiego przedsiębiorstwa. Warunki tego dostępu powinny wynikać z przepisów prawa krajowego lub być określone w układzie zbiorowym albo porozumieniu z pracodawcą.

Ponieważ przepisy zbiorowego prawa pracy nic nie mówią na ten temat, należy przyjąć, że wstęp na teren zakładu działaczy związkowych wymaga uregulowania na szczeblu zakładowym w porozumieniu między organizacją zakładową takiego związku a pracodawcą albo w układzie zbiorowym pracy. Dopóki nie ma porozumienia, dopóty wstęp działaczy związkowych spoza zakładu zależy wyłącznie od dobrej woli pracodawcy i odbywa się na warunkach, które on sam ustala. To jego suwerenna decyzja.

Inną sprawą jest ewentualne usuwanie z zakładu – przez kierownictwo lub ochronę – przedstawicieli związku, którzy zostali już wpuszczeni i w sposób pokojowy, niezagrażający bezpieczeństwu innych prowadzą akcję informacyjną. Takie postępowanie może być uznane za utrudnianie działalności związkowej, a więc w szczególności może być podstawą zawiadomienia organów ścigania o podejrzeniu popełnienia czynu zabronionego z art. 35 ustawy o związkach zawodowych.

Przemysław Stobiński , radca prawny, senior associate w kancelarii CMS

Bez utrudnień dla firmy

Pracodawca może nie zgodzić się na agitację związkową, jeżeli jej zakres lub sposób prowadzenia utrudniałby normalną działalność przedsiębiorstwa. Ocena stopnia zawady funkcjonowania przez agitację należy do pracodawcy, który jest organizatorem procesu pracy i odpowiada za bezpieczeństwo pracowników i innych osób odwiedzających zakład.

Czy pracodawcy wolno ograniczać lub zakazywać prowadzenia agitacji związkowej na terenie zakładu?

Działacze związkowi prowadzą w zakładzie pracy różne akcje informacyjne. Rozwieszają plakaty, rozkładają lub rozdają ulotki. Bywa, że zapraszają działaczy struktur regionalnych, aby prowadzili związkowy lobbing, domagając się dla nich prawa wstępu na teren firmy. Czy pracodawca może odmówić im zgody na wejście? Czy wolno mu domagać się, aby zaprzestano rozwieszania plakatów albo rozkładania ulotek? Czy ma prawo samodzielnie usunąć takie materiały związkowe? Co wynika z regulacji?

Pozostało 93% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe