Na podstawie ustawy z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych można wyróżnić trzy sposoby regulowania własności autorskich praw majątkowych w relacjach pomiędzy pracownikiem twórcą a pracodawcą. Odnoszą się one do ogółu pracowników (art. 12), pracowników instytucji naukowych (art. 14) oraz pracowników twórców programów komputerowych (art. 74).
Przejęcie utworu
Zgodnie z ogólną zasadą, wyrażoną w art. 12 Prawa autorskiego „jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej, pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron". Oznacza to, że do przejścia autorskich praw majątkowych pracownika na pracodawcę nie jest potrzebne zawieranie odrębnych umów. Należy jednak zachować ostrożność, gdyż przepis ten nie obejmuje wszystkich utworów stworzonych przez pracownika, a jedynie te, które zostały wytworzone w stosunku pracy i mieściły się w zakresie obowiązków pracownika. Nie dojdzie więc do „automatycznego" przejścia autorskich praw majątkowych do utworu stworzonego przez pracownika, nawet jeżeli do jego wytworzenia doszło w godzinach pracy i przy użyciu należących do pracodawcy narzędzi pracy, jeśli pracownik nie był zobligowany do jego wytworzenia (a więc, gdy wytworzył utwór „przy okazji"). Istotne jest zatem to, aby pracodawcy, którzy chcą nabyć autorskie prawa majątkowe do rezultatów pracy swoich pracowników, w sposób precyzyjny określali zakres obowiązków zatrudnianych osób, a w przypadku dużego stopnia ogólności tego zakresu, wydawali polecenia pracy nad konkretnymi utworami w formie pisemnej. Ułatwi to dochodzenie praw pracodawcy do korzystania z utworu w razie ewentualnego procesu.
Przejście autorskich praw majątkowych na pracodawcę następuje z chwilą przyjęcia utworu, które może zostać dokonane w dowolnej formie (również w sposób dorozumiany) lub z upływem sześciu miesięcy od dnia dostarczenia utworu przez pracownika twórcę, o ile pracodawca nie zgłosił w tym terminie zastrzeżeń do utworu lub nie złożył oświadczenia o jego nieprzyjęciu. Od chwili przejścia autorskich praw majątkowych na pracodawcę ma on 2 lata, aby przystąpić do rozpowszechniania utworu. Jeśli w tym czasie nie rozpocznie rozpowszechniania, wówczas pracownik twórca może wyznaczyć mu w tym celu odpowiedni termin. Bezskuteczny upływ tego dodatkowego terminu powoduje powrót autorskich praw majątkowych do pracownika twórcy.
Z chwilą przyjęcia przez pracodawcę utworu nie przechodzą na niego wszystkie autorskie prawa majątkowe pracownika twórcy, a jedynie te, które wynikają z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron. Tym samym zakres tych praw będzie zależał m.in. od rodzaju wykonywanej pracy i zajmowanego przez pracownika stanowiska. Przykładowo nie będzie utworem pracowniczym w rozumieniu art. 12 ust. 1 Prawa autorskiego zdjęcie wykonane przez merchandisera, o ile wykonywanie zdjęć nie należy do jego obowiązków pracowniczych (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdański z 8 listopada 2012 r., I ACa602/12).
Istotne jest również to, że przejście autorskich praw majątkowych w opisywanym trybie nie rodzi po stronie pracownika twórcy prawa do wynagrodzenia. Utwór taki bowiem jest rezultatem świadczenia pracy na rzecz pracodawcy. Nie ma jednak przeszkód, aby pracodawca nagrodził pracownika w innej formie (np. nagrody).
