Żądanie ustalenia stosunku pracy opiera się na art. 189 kodeksu postępowania cywilnego. W myśl tego przepisu powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.
Ustalenie istnienia stosunku pracy warunkuje prawo do niektórych bieżących i przyszłych świadczeń pracowniczych oraz świadczeń z ZUS, a także istotnie rzutuje na ich wysokość. Dlatego w orzecznictwie sądowym konsekwentnie uznaje się, że pracownik ma interes prawny w żądaniu ustalenia istnienia stosunku pracy. Tak też wskazywał Sąd Najwyższy w wyroku z 29 marca 2001 r. (I PKN 333/00) podnosząc, że interes prawny pracownika w ustaleniu istnienia stosunku pracy (art. 189 k.p.c.) z reguły nie wyczerpuje się w możliwości dochodzenia świadczeń należnych z tego stosunku prawnego. Zatem interes prawny pracownika w żądaniu ustalenia istnienia stosunku pracy nie wyczerpuje się tylko w żądaniu zapłaty świadczeń należnych mu z tego stosunku. Sąd Najwyższy potwierdzał to także w wyroku z 11 kwietnia 2017 r. (I PK 132/16).