BHP: Brawura pozbawi świadczeń za wypadek w pracy

Jednym z obowiązków pracodawcy jest zapewnienie zatrudnionym właściwych warunków pracy, tak aby była bezpieczna dla ich zdrowia i życia. Musi też przeszkolić pracowników i zaznajomić ze specyfiką konkretnej pracy przed dopuszczeniem ich do zadań. Wynika to z zasady, że nie wolno podwładnego dopuścić do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, w tym znajomości przepisów i zasad bhp. Obowiązkiem pracodawcy jest też wydawanie szczegółowych instrukcji i wskazówek dotyczących bezpieczeństwa pracy na poszczególnych stanowiskach. Jednak nawet kompleksowa realizacja przez firmę powinności z zakresu bhp nie daje absolutnej pewności, że uniknie wypadków przy pracy. Żadne zabezpieczenia, instrukcje, szkolenia nie przyniosą spodziewanego rezultatu, jeżeli podwładni nie będą się stosować do zasad bezpiecznej pracy.

Obowiązkiem pracowników jest z kolei staranne i sumienne wykonywanie pracy, stosowanie się do poleceń przełożonych, a w szczególności przestrzeganie przepisów i zasad bhp. Jest to niezwykle istotne zarówno z punktu widzenia bezpieczeństwa samych zatrudnionych, jak i współpracowników. Gdy przestrzeganie zasad bhp zastępuje rutyna, lekkomyślność czy wręcz niedbalstwo, o wypadek przy pracy bardzo łatwo.

Aby zdarzenie mogło być zakwalifikowane jako wypadek przy pracy, musi łączyć poniższe cechy:

- być nagłe,

- zostać wywołane przyczyną zewnętrzną,

- mieć związek z pracą oraz

- prowadzić do urazu lub śmierci pracownika.

Przyczyny wypadków przy pracy bywają różne. Często występują po stronie samych pracowników, których postępowanie w skrajnych przypadkach można zakwalifikować jako rażące niedbalstwo. Czy, gdy wypadek następuje ewidentnie z winy pracownika z powodu zupełnego zlekceważenia zasad bezpiecznej pracy, pracodawca powinien uznać go za wypadek przy pracy? Czy w takiej sytuacji poszkodowany będzie miał prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego?

Przepis regulujący definicję wypadku przy pracy, odwołując się do jego przyczyny, mówi jedynie, że powinna mieć ona zewnętrzny charakter. Może to więc być każda przyczyna pochodząca spoza organizmu poszkodowanego, zarówno niezależna od niego (np. nagła awaria urządzenia), jak i wynikająca wyłącznie z jego zachowania (np. próba otwarcia okna z wykorzystaniem krzesła biurowego wyposażonego w kółka).

Jednak mimo że zdarzenie spowodowane niedbalstwem pracownika zostanie zakwalifikowane jako wypadek przy pracy, nie oznacza to, że będzie traktowane na równi z wypadkiem wywołanym z przyczyn od etatowca niezawinionych. W razie ustalenia, że do wypadku doszło wyłącznie z powodu zawinionego przez pracownika naruszenia przepisów bhp lub wskutek rażącego niedbalstwa, nie nabędzie on prawa do świadczeń z tytułu wypadku przy pacy wynikających z ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Zaliczają się do nich zasiłek chorobowy oraz jednorazowe odszkodowanie.

Problem w tym, że przepisy tej ustawy, powołując się na niedbalstwo, nie definiują tego określenia. Warto przywołać tu wyrok Sądu Najwyższego z 23 listopada 2004 r. (II UK 30/04). SN wskazał w nim, że przez działanie z rażącym niedbalstwem rozumie się sytuacje, w których poszkodowany zdaje sobie sprawę z grożącego mu niebezpieczeństwa, gdyż zwykle ono występuje w danych okolicznościach faktycznych, tak że każdy człowiek o przeciętnej przezorności ocenia je jako ewidentne, a mimo to z naruszeniem przepisów bhp bez potrzeby naraża się na to niebezpieczeństwo, ignorując następstwa własnego zachowania.