Dni na opiekę nad dzieckiem po rozwodzie

Pracownikowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy w wymiarze dwóch dni. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 188 kodeksu pracy, które obowiązuje od 2 stycznia 2016 r., pełnoetatowiec może skorzystać zarówno z dwóch dni zwolnienia na dotychczasowych zasadach, jak i wybrać je w formie 16 godzin wolnych.

Przykład

Pan Henryk złożył pracodawcy wniosek o opiekę nad synem w formie godzinowej: 8 godzin we wtorek 23 sierpnia, 4 godziny w środę 24 sierpnia oraz 4 godziny w piątek 26 sierpnia 2016 r. Czy pracodawca powinien zaakceptować taki podanie? Tak. Pan Henryk prawidłowo wypełnił wniosek, wykorzystując w sumie 16 godzin na opiekę (8+4+4 = 16 godzin).

Przykład

Pani Halina, zatrudniona w podstawowym wymiarze czasu pracy, pracuje zgodnie z przyjętym rozkładem od godz. 8 do 16. Złożyła wniosek o opiekę w formie godzinowej, tj. od poniedziałku do czwartku po 4 godziny. Czy pani Halina może wybrać zwolnienie na opiekę nad dzieckiem w takim wymiarze godzinowym? Tak, gdyż suma godzin od poniedziałku do czwartku daje 16 godzin (4 dni x 4 godziny = 16 godzin).

Godzinowo wygodniej

Wymiar opieki w wolnych godzinach to dobre rozwiązanie dla pracownika rodzica. Dzieje się tak, gdy podwładnemu zależy na kilku krótkich zwolnieniach. Przykładowo po to, aby zawieźć dziecko do lekarza czy na szczepienie albo uczestniczyć w apelach szkolnych bądź zawodach sportowych z udziałem dziecka. Dzięki temu nie musi wykorzystywać pełnych dni wolnych w pracy, lecz zwalnia się z niej na kilka godzin.

Są jednak sytuacje, kiedy rodzic woli po prostu wziąć dwa dni w ciągu roku kalendarzowego i nie jest zainteresowany wymiarem godzinowym.

Wybór pracownika

O sposobie wykorzystania wolnego czasu na dziecko w roku kalendarzowym rodzic decyduje w pierwszym wniosku składanym pracodawcy w danym roku. Jeśli poprosi o udzielenie dwóch godzin zwolnienia, do końca roku będzie mógł wykorzystać pozostałą część wolnego tylko w godzinach, a nie w dniach. Inaczej może zdecydować w kolejnym roku.

Przykład

Pan Franciszek, wychowujący 10-letniego syna, jest zatrudniony na etacie. Swój pierwszy wniosek na opiekę w 2016 r. złożył na jeden dzień. Kolejnego podania nie może już złożyć w wymiarze godzinowym. O sposobie wybrania tego uprawnienia w roku kalendarzowym pracownik zdecydował w swoim pierwszym wniosku złożonym pracodawcy. Pracownik może złożyć jedynie kolejny wniosek obejmujący kolejny dzień wolny.

Dla niepełnoetatowca proporcjonalnie

Zwolnienie na opiekę udzielane w wymiarze godzinowym dla zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru etatu tego pracownika. Niepełną godzinę zwolnienia od pracy zaokrągla się w górę do pełnej godziny.

Artykuł 188 k.p. wskazuje sztywno limit dwóch dni w ciągu roku kalendarzowego, niezależnie od wymiaru etatu, w jakim jest zatrudniony rodzic. Dopiero przy godzinowym trybie korzystania z opieki przepis ten nakazuje proporcjonalne wyliczenie godzin wolnych.

Przykład

Pani Weronika ma 5-letniego syna i pracuje na pół etatu. W jaki sposób może w 2016 r. wykorzystać zwolnienie na opiekę nad dzieckiem? Osoba zatrudniona na pół etatu ma prawo w ciągu roku kalendarzowego do dwóch dni na opiekę (każdy po 4 godziny) lub do wymiaru godzinowego, przy czym wynosi on 8 godzin (16 godzin x 1/2 etatu = 8 godzin).

W jakim terminie

Przepisy prawa pracy nie wskazują minimalnego terminu, w jakim pracownik powinien złożyć w firmie wniosek o dni wolne na opiekę nad dzieckiem. Jedynym ograniczeniem jest złożenie go do końca roku kalendarzowego. W przeciwnym wypadku, tj. gdy nie wykorzysta w roku kalendarzowym dwóch dni bądź 16 godzin na opiekę, uprawnienia te przepadają. Nie przechodzą one na kolejny rok. Zwolnienia na opiekę nie można więc utożsamiać z urlopem wypoczynkowym. To zaległy urlop wypoczynkowy jest przenoszony na nowy rok i można go wykorzystać w kolejnych miesiącach.

Jeden rodzic albo do podziału

Z uprawnienia do opieki mogą skorzystać wedle wyboru albo pracownica matka, albo pracownik ojciec. Jeśli jedno z nich decyduje się na pełny wymiar, tj. dwa dni bądź 16 godzin, drugie z nich nie może już skorzystać z tego przywileju u swojego pracodawcy. Rodzice mogą jednak podzielić się tym uprawnieniem. Jeden dzień bądź 8 godzin może wziąć matka, a drugi dzień bądź kolejne 8 godzin – ojciec.

Pracownicy rodzice według swojego wyboru korzystają z dni na opiekę lub dzielą się tym uprawnieniem, bez względu na to, czy są małżeństwem, czy pozostają w nieformalnym związku bądź są po rozwodzie (liczy się fakt bycia prawnym rodzicem dziecka, jego wychowywania).

Zwolnienie z art. 188 k.p. przysługuje pracownikowi w wymiarze dwóch dni bez względu na liczbę dzieci. Skorzystanie z tego zależy od posiadania co najmniej jednego dziecka w wieku do lat 14. Natomiast liczba dzieci nie ma tu znaczenia.

Dodatkowo jeżeli pracownik ma więcej niż jedno dziecku, bez względu na to, czy są to dzieci z jednego związku czy z kilku związków, uprawnienie do opieki przysługuje w stałej liczbie na rok kalendarzowy, tj. dwa dni (16 godzin).

Przykład

Pani Krystynie urodziło się dziecko. Ma jeszcze jednego syna z poprzedniego małżeństwa, który z nią mieszka i nie ukończył 14 lat. Jej były mąż złożył oświadczenie, że nie będzie korzystał z dwóch dni opieki na syna. Natomiast obecny mąż zamierza wziąć dwa dni na ich wspólne dziecko. Czy w takiej sytuacji pracownicy przysługują dwa dni na dziecko z poprzedniego małżeństwa, z których zrezygnował jej były mąż?

Nie. Pracodawca pani Krystyny nie może jej udzielić wolnego, gdyż jej obecny mąż zadeklarował skorzystać z tego uprawnienia. Dwa dni na opiekę w żaden sposób nie kumulują się. Prawo to nie jest ustalane oddzielnie na dzieci z każdego związku. Mimo więc, że były mąż zrezygnował, to obecny zadeklarował wybranie dwóch dni u swojego pracodawcy. Dlatego pracownica została pozbawiona prawa do opieki w tym roku kalendarzowym.

Gdyby jednak były mąż pracownicy chciał skorzystać z opieki, miałby takie prawo na swoje dziecko (jeżeli nie skorzystała z niej matka dziecka). Dla jego uprawnień nie ma znaczenia bowiem to, że dni opieki wykorzystuje obecny mąż pracownicy.

W opisanej sytuacji możliwe są więc trzy warianty:

1. Pracownica bierze dwa dni opieki na dziecko. Były mąż nie ma prawa do zwolnienia. Obecny mąż nie ma prawa do zwolnienia z tytułu opieki na dziecko ze związku z pracownicą.

2. Były mąż pracownicy wykorzystuje dwa dni na wspólne dziecko. Pracownica nie ma więc prawa do opieki na dzieci. Obecny mąż może mieć dwa dni zwolnienia na swoje dziecko.

3. Obecny mąż pracownicy wybiera dwa dni. Pracownica nie ma prawa do zwolnienia z tytułu opieki nad dziećmi. Były mąż ma prawo do dwóch dni na swoje dziecko z byłą żoną.