Czy zakaz pracy na zwolnieniu lekarskim obejmuje także dorywcze zajęcia?

Osoba wykorzystująca zwolnienie lekarskie w sposób niezgodny z jego celem, traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres wskazany w tym zaświadczeniu. Musi oddać świadczenie z odsetkami.

Aktualizacja: 25.09.2016 08:23 Publikacja: 25.09.2016 00:01

Czy zakaz pracy na zwolnieniu lekarskim obejmuje także dorywcze zajęcia?

Foto: 123RF

ZUS odmówił mi prawa do zasiłku chorobowego od 10 do 24 lipca i nakazał go zwrócić. W uzasadnieniu podał, że w czasie zwolnienia lekarskiego pracowałem (mam firmę), bo prowadziłem usługi glazurnicze. Faktycznie miało to miejsce dwukrotnie, ale dokonywałem tylko drobnych poprawek jednego zlecenia, a poza tym część wykonałem bez wynagrodzenia. Potwierdzili to świadkowie. Czy decyzja ZUS jest prawidłowa? Z czego wynika wymóg zwrotu zasiłku? – pyta czytelnik.

Ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie lekarskie w sposób niezgodny z jego celem traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia. Tak stanowi art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa z 25 czerwca 1999 r. (dalej: ustawa zasiłkowa). Z tego przepisu wynikają dwie zasadnicze przesłanki utraty tego świadczenia:

- wykonywanie pracy zarobkowej w czasie zwolnienia lekarskiego oraz

- wykorzystywanie tego zwolnienia w sposób niezgodny z jego celem.

Zamiast dochodu

Sąd Najwyższy w wyroku z 4 maja 2005 r. (I UK 370/04) wskazał, że pracą zarobkową, której wykonywanie w czasie orzeczonej niezdolności do pracy powoduje utratę prawa do zasiłku chorobowego lub świadczenia rehabilitacyjnego na podstawie art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej, jest każda aktywność ludzka zmierzająca do osiągnięcia zarobku, w tym pozarolnicza działalność gospodarcza, choćby nawet polegająca na czynnościach nieobciążających w istotny sposób organizmu przedsiębiorcy i zarazem pracownika pozostającego na zwolnieniu lekarskim.

Z samej istoty zasiłku chorobowego wynika, że jest on surogatem utraconego dochodu, którego przedsiębiorca nie może osiągnąć w czasie niedyspozycji zdrowotnej. Tym samym ustawodawca chciał zapewnić świadczenie pieniężne, które ma być wypłacane w zastępstwie spodziewanego dochodu, ale nie obok niego, niejako dodatkowo.

Z podanego stanu faktycznego wynika niezbicie, że w spornym okresie przedsiębiorca świadczył drobne prace. W konsekwencji należy przyjąć, że nie przysługuje mu zasiłek za ten okres. Potwierdza to także orzecznictwo. Przykładowo Sąd Rejonowy Gdańsk – Południe w Gdańsku w wyroku z 19 sierpnia 2015 r. (VI U1303/14) wskazał, że nawet gdyby czynności te skarżący wykonywał nieodpłatnie, to w ocenie sądu wykonywanie tej samej rodzajowo pracy, od której skarżący otrzymał zwolnienie lekarskie, jest sprzeczne celem tego zwolnienia. W tych okolicznościach trzeba przyjąć, że obie przesłanki z art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej zostały zrealizowane w tym stanie faktycznym.

Z tego wynika, że dla oceny utraty prawa do zasiłku chorobowego za sporny okres nie ma też znaczenia nieodpłatność wykonywanych prac, gdyż należy to wtedy kwalifikować jako sprzeczność z celem zwolnienia lekarskiego.

Ile do oddania

Zgodnie z art. 84 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, musi je zwrócić z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych w prawie cywilnym, z uwzględnieniem ust. 11. Zgodnie z ust. 2 tego artykułu kwotami nienależnie pobranych świadczeń są te wypłacone, choć zaistniały okoliczności powodujące ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania. Po drugie obejmuje to świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez pobierającego. Z kolei z art. 66 ust. 2 ustawy zasiłkowej wynika, że jeżeli świadczenie zostało pobrane nienależnie z winy ubezpieczonego lub wskutek okoliczności, o których mowa w art. 15–17 i art. 59 ust. 6 i 7, wypłacone kwoty podlegają potrąceniu z należnych ubezpieczonemu zasiłków bieżących oraz z innych świadczeń z ubezpieczeń społecznych lub ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Z okoliczności podanych przez czytelnika można wnioskować, że decyzja ZUS była słuszna. Prawdopodobnie odwołanie od niej do sądu nie przyniesie spodziewanego rezultatu.

podstawa prawna: art. 17 ust. 1, art. 66 ust. 2 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn. DzU z 2016 r., poz. 372 ze zm.)

podstawa prawna: art. 84 ust. 1 i 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2016 r., poz. 963)

Zawody prawnicze
Korneluk uchyla polecenie Święczkowskiego ws. owoców zatrutego drzewa
Zdrowie
Mec. Daniłowicz: Zły stan zdrowia myśliwych nie jest przyczyną wypadków na polowaniach
Nieruchomości
Odszkodowanie dla Agnes Trawny za ziemię na Mazurach. Będzie apelacja
Sądy i trybunały
Wymiana prezesów sądów na Śląsku i w Zagłębiu. Nie wszędzie Bodnar dostał zgodę
Sądy i trybunały
Rośnie lawina skarg kasacyjnych do Naczelnego Sądu Administracyjnego