Czy data wniesienia opłaty sądowej w kasie może traktowana inaczej niż data takiej czynności w banku?

- Sąd rejonowy wezwał pracownika do uiszczenia opłaty 30 zł od apelacji w terminie 7 dni od otrzymania wezwania. Skorzystał z okienka kasowego, w którym można było płacić rachunki i inne opłaty i uregulował tam należność 5. dnia wyznaczonego terminu. Po kilku tygodniach otrzymał postanowienie sądu o odrzuceniu apelacji, w którym wskazano, że opłata została zaksięgowana na rachunku bankowym sądu dzień po wyznaczonym terminie. Czy może podważyć to postanowienie, składając zażalenie? – pyta czytelnik.

Tak. Pracownik powinien złożyć zażalenie na postanowienie sądu o odrzuceniu apelacji. Szanse na wygranie sprawy zażaleniowej nie są stuprocentowe, gdyż w orzecznictwie są rozbieżności w sprawie wnoszenia opłat. I to nawet tym najnowszym, a przepisy wprost nie regulują tej kwestii.

Pokrycie na koncie

W uzasadnieniu postanowienia skarżący musi odwołać się do korzystnej dla siebie linii orzeczniczej. Powinien wskazać na postanowienie Sądu Najwyższego z 21 stycznia 2015 r. (IV CZ 96/14). SN uznał w nim, że nie należy różnicować daty wniesienia przez stronę opłaty sądowej w zależności od tego, czy została ona przekazana za pośrednictwem banku, czy instytucji płatniczej działającej na podstawie ustawy z 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych (dalej: ustawa).

Co do uiszczania opłat sądowych przez banki poglądy orzecznictwa są utrwalone. Kontrowersji nie budzi bowiem stanowisko, że za datę uregulowania opłaty sądowej w formie bezgotówkowej uznaje się dzień złożenia bankowi polecenia przelewu. Pod warunkiem, że przelew w dniu jego przyjęcia przez bank lub w terminie przewidzianym do uiszczenia opłaty miał dostateczne pokrycie pieniężne oraz że złożone polecenie zostało rzeczywiście wykonane (zob. postanowienie SN z 31 marca 2016 r., IV CZ 3/16).

Niewłaściwy punkt

Od kilku lat toczy się natomiast spór o to, czy identycznie należy traktować przekazanie pieniędzy podmiotowi niebędącemu bankiem, ale uczestniczącemu w obrocie finansowym, aby je przelał na rachunek właściwego sądu. Dotyczy to powszechnie występujących okienek kasowych. W postanowieniu z 27 października 2004 r. (IV CZ 127/04) SN zajął w tej sprawie stanowisko negatywne. Podkreślił, że utrwalone orzecznictwo w sprawie dochowania terminu do uiszczenia opłaty sądowej dokonywanej przelewem wypracowano na użytek sytuacji, w której polecenie przelewu złożono w banku, czyli instytucji w znaczeniu przyjętym w prawie bankowym. Poza tym uprawnienie do złożenia polecenia przelewu przysługuje wyłącznie posiadaczowi rachunku bankowego, natomiast instytucje niebędące bankami nie mogą prowadzić takich rachunków. Przyjęcie tego poglądu przesądza o tym, że opłata uiszczona w takiej placówce musi wpłynąć na rachunek bankowy sądu przed upływem terminu wyznaczonego przez sąd, gdyż w innym przypadku będzie uznana za spóźnioną.

Identyczny pogląd SN wyraził w orzeczeniu z 10 czerwca 2005 r. (II CZ 49/05). Dla uiszczenia opłaty w terminie ma znaczenie dzień, w którym pośrednik, jakim jest punkt kasowy, przeleje wpłaconą mu kwotę ze swojego rachunku na rachunek bankowy sądu. Argumentację te podzielił Sąd Najwyższy w postanowieniu z 20 lutego 2015 r. (V CZ 120/14). Potwierdził, że w  razie dokonania opłaty sądowej poleceniem bankowym (za pośrednictwem instytucji bankowej) przyjmuje się, iż datą jej uiszczenia jest data przyjęcia polecenia przez bank, jeżeli kwota przelewu miała odpowiednie pokrycie na rachunku bankowym wpłacającego. Zaznaczył jednak wyraźnie, że tych reguł nie stosuje się, gdy opłatę sądową wnosi się za pośrednictwem niebankowej instytucji płatniczej. W takiej sytuacji dniem wniesienia opłaty sądowej jest dzień uznania rachunku bankowego właściwego sądu, a nie dzień przekazania pieniędzy tej instytucji.

Ważniejsza placówka niż chwila przelewu

Natomiast korzystny dla korzystających z okienek kasowych pogląd wyraził SN w postanowieniu z 19 września 2007 r. (III UZ 12/07). Uznał, że o zachowaniu wyznaczonego przez sąd terminu do uiszczenia opłaty decyduje chwila wpłacenia przez stronę brakującej opłaty na konto właściwego sądu za pośrednictwem każdej placówki legalnie przyjmującej i realizującej takie przelewy, a nie chwila transferu tej opłaty na rachunek bieżących dochodów właściwego sądu.

Sąd Najwyższy podkreślił, że zgodnie z  art. 9 pkt 1 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych określenie sposobu uiszczania opłat sądowych miało nastąpić z uwzględnieniem łatwości ich uiszczania przez strony oraz skutku w postaci zwrotu lub odrzucenia pisma, od którego przy jego wniesieniu nie została uiszczona opłata. Te niezrealizowane dyrektywy nie mogą pozostać bez znaczenia przy ocenie zachowania strony, która wniosła opłatę przed upływem terminu na rachunek właściwego sądu za pośrednictwem najdogodniejszej dla siebie placówki legalnie uczestniczącej w obrocie finansowym. Mogą to być zarówno placówki pocztowe operatora publicznego lub banki, jak i inne niepubliczne instytucje legalnie uczestniczące lub pośredniczące w obrocie finansowym.

Usługi z ustawy

Składając zażalenie, pracownik może powołać jeszcze dodatkową argumentację z postanowienia z 21 stycznia 2015 r. (IV CZ 96/14). SN wskazał, że w ustawie z 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych szczegółowo uregulowano zasady ich świadczenia. Zgodnie z jej art. 4 działalność w zakresie świadczenia usług płatniczych mogą wykonywać wyłącznie dostawcy tych usług, którymi mogą być podmioty wymienione w ust. 2 tego artykułu. Należą do nich m.in. banki krajowe, oddziały banków zagranicznych, instytucje kredytowe, instytucje płatnicze i biura usług płatniczych. Przez usługi płatnicze rozumie się działalność gospodarczą polegającą na wykonywaniu czynności określonych w art. 3 ustawy. Chodzi m.in. o przyjmowanie wpłat i dokonywanie wypłat gotówki z rachunku płatniczego, transfer pieniędzy na rachunek płatniczy u dostawcy użytkownika lub u innego dostawcy, wydawanie instrumentów płatniczych oraz świadczenie usługi przekazu pieniężnego. Zgodnie z art. 3 ust. 3 ustawy usługa przekazu pieniężnego oznacza usługę płatniczą świadczoną bez pośrednictwa rachunku płatniczego prowadzonego dla płatnika, polegającą na transferze do odbiorcy lub do innego dostawcy przyjmującego środki pieniężne dla odbiorcy pieniędzy otrzymanych od płatnika lub polegającą na przyjęciu pieniędzy dla odbiorcy i ich udostępnieniu odbiorcy.

Z kolei z art. 5 ust. 2 pkt 3 prawa bankowego wynika, że świadczenie usług płatniczych, jeżeli wykonują je banki – należy do czynności bankowych. Doprowadziło to Sąd Najwyższy do konkluzji, że nie należy różnicować daty wniesienia przez stronę opłaty sądowej w zależności od tego, czy została ona przekazana za pośrednictwem banku, czy instytucji płatniczej, działającej na podstawie ustawy o usługach płatniczych. W opinii SN przemawiają za tym także niezrealizowane wciąż przez ustawodawcę dyrektywy dotyczące ustalenia sposobu uiszczania opłat sądowych na rachunek bankowy sądu z uwzględnieniem łatwości ich regulowania przez strony.

Autor jest sędzią Sądu Okręgowego w Toruniu