Orzecznictwo dotyczące stanów faktycznych, w których może znaleźć zastosowanie art. 8 k.p., jest nadzwyczaj bogate. Szczególnie liczne judykaty dotyczyły działaczy związkowych, którzy – będąc przekonani o swojej pełnej szczególnej ochronie przed zwolnieniem – często nadużywali przywilejów, zachowując się w sposób naganny. Sąd Najwyższy od lat konsekwentnie wyraża poglądy, że właśnie ze względu na możliwość zastosowania art. 8 k.p. jest to przekonanie złudne.
Wyrazem tego jest chociażby wyrok z 19 kwietnia 2017 r. (I PK 221/16), w którym SN po raz kolejny potwierdził, że ochrona szczególna działacza związkowego nie ma charakteru bezwzględnego. Z całokształtu okoliczności faktycznych, a w szczególności oceny przyczyn wypowiedzenia umowy i braku związku z pełnioną funkcją związkową może wynikać dopuszczalność oddalenia roszczenia o przywrócenie do pracy w oparciu o art. 8 k.p. w związku z art. 4771 k.p.c. i zasądzenia w to miejsce odszkodowania. Nie można także wykluczyć szczególnie uzasadnionych przypadków, w których oddalenie roszczenia o przywrócenie nie zostanie nawet „zrekompensowane" przyznaniem odszkodowania.
Przesądzą złe intencje
W kontekście nadużywania prawa przez związkowców na uwagę zasługuje wyrok z 20 stycznia 2016 r. (II PK 309/14, MoPr 2016/9/255). SN uznał w nim, że nadużycia prawa można dopatrywać się nawet w razie utworzenia organizacji związkowej z wiodącym zamiarem uzyskania przez jej członków szczególnej ochrony trwałości stosunku pracy. Natomiast legalny i dokonany w dobrej wierze przez członków związku wybór pracownika do zarządu organizacji związkowej nie przekreśla możliwości oceny, że zamiarem pracownika było uzyskanie statusu chroniącego go przed rozwiązaniem umowy o pracę.
Ochrona nie zadziała
Art. 8 k.p. może stanąć na przeszkodzie przywróceniu do pracy nie tylko byłego pracownika będącego związkowcem, ale też innych szczególnie chronionych etatowców – kobiet w ciąży czy osób w wieku przedemerytalnym. W orzecznictwie określa się jednak rygorystyczne zasady jego stosowania w takich przypadkach.
Można tu przywołać np. wyrok z 28 marca 2017 r. (II PK 17/16), gdzie SN przypomniał, że możliwe jest zasądzenie roszczenia alternatywnego dochodzonego przez pracownika szczególnie chronionego na podstawie art. 4771 k.p.c. w związku z art. 8 k.p. Jednak w takim przypadku naruszenie zasad współżycia społecznego musi być rażące i wyrażać się w wyjątkowej naganności zachowania pracownika.
