Kiedy szef nie odpowiada za szkodę wyrządzoną przez pracownika

Kodeks pracy obarcza pracodawcę odpowiedzialnością za szkody, jakie jego pracownicy wyrządzą osobom trzecim przy wykonywaniu swoich etatowych obowiązków. Do naprawienia szkody zobowiązany jest wówczas wyłącznie pracodawca (art. 120 § 1 kodeksu pracy).

Czytaj także: Kiedy pracownik sam odpowie za wyrządzoną szkodę

Oznacza to, że jeśli pracownik podczas swojej pracy wyrządzi komuś szkodę, poszkodowany powinien żądać zapłaty odszkodowania nie od niego (choć jest on bezpośrednim sprawcą szkody), ale od jego pracodawcy. Przepis art. 120 § 1 k.p. ustanawia bowiem wyłączną odpowiedzialność pracodawcy wobec poszkodowanej osoby trzeciej. Przy czym przez osobę trzecią należy tu rozumieć również innego pracownika tej samej firmy.

Gdy pracodawca upadł

W orzecznictwie sądowym wskazywano jednak, że art. 120 § 1 k.p. – choć modyfikuje zasady odpowiedzialności cywilnej za wyrządzenie szkody – to granicą tej modyfikacji jest niemożność pozbawienia poszkodowanego możliwości uzyskania pełnego odszkodowania. Ochrona pracownika wyrządzającego szkodę nie może bowiem odbywać się kosztem poszkodowanego.

Zatem, choć pracodawca jest zobligowany do wyłącznego wynagrodzenia osobie trzeciej szkody wyrządzonej jej nieumyślnie przez pracownika przy wykonywaniu przez niego obowiązków pracowniczych, to odpowiedzialność cywilna sprawcy nie zostaje uchylona, a zmodyfikowana. Modyfikacja polega na wprowadzeniu kolejności świadczenia, zobowiązującego poszkodowanego do kierowania roszczenia w pierwszej kolejności do pracodawcy.

Konsekwencją tego jest uznanie, iż przepis ten ustanawia subsydiarną odpowiedzialność pracownika wobec poszkodowanego za szkodę wyrządzoną przez niego nieumyślnie przy wykonywaniu obowiązków pracowniczych, jeżeli pracodawca – ponoszący odpowiedzialność w pierwszej kolejności – nie jest w stanie wypłacić należnego odszkodowania.

Jednak ta odpowiedzialność wchodzi w grę tylko wtedy, gdy upadnie możliwość wyłącznego wynagrodzenia szkody przez pracodawcę, na skutek niemożności uzyskania od tego podmiotu realnego zaspokojenia. Tak uznał Sąd Najwyższy w wyroku z 25 lutego 2016 r. (III CSK 115/15). Zatem poszkodowany może żądać odszkodowania również od pracownika, jeśli nie może uzyskać pełnego odszkodowania od firmy, ponieważ ta jest np. w stanie upadłości.

Przy okazji pracy

Obowiązek naprawienia szkody nie obciąża pracodawcy również wtedy, gdy zatrudniony wyrządził szkodę osobie trzeciej nie przy wykonywaniu swoich obowiązków pracowniczych, ale tylko przy okazji świadczonej pracy, np. korzystając ze sprzętu pracodawcy w  celach prywatnych. Pracownik wyrządza szkodę przy wykonywaniu swych pracowniczych obowiązków tylko wtedy, gdy ta szkoda pozostaje w normalnym, funkcjonalnym związku przyczynowym z powierzonymi mu czynnościami, które podjął na podstawie stosunku pracy. Gdy szkoda wynika z powierzonych mu zadań związanych z przedmiotem działalności firmy. Z tych przyczyn firma nie ponosi odpowiedzialności, jeśli pracownik wyrządził szkodę innej osobie w czasie przeznaczonym na wykonywanie przez niego pracy, ale nastąpiło to podczas czynności wykraczających poza zakres jego obowiązków pracowniczych i poza zakres działalności firmy. Tak też wskazywał SN w wyroku z 5 maja 1998 r. (I CKU 110/97).

W judykaturze zostało przyjęte, że obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej przez pracownika osobie trzeciej nie obciąża zakładu pracy, jeżeli wyrządzenie tej szkody nastąpiło jedynie przy sposobności zatrudnienia w zakładzie pracy, tj. nie przy wykonywaniu powierzonych pracownikowi zadań w stosunku pracy. Podobnie wskazywał SN w wyroku z 29 listopada 2013 r. (I CSK 87/13).

Regres do trzech pensji

Pracownik – sprawca szkody wyrządzonej osobie trzeciej, odpowiada wobec pracodawcy, który tę szkodę naprawił, na zasadach zawartych w kodeksie pracy, określających zasady odpowiedzialności materialnej pracowników (art. 120 § 2 k.p.). Oznacza to, że po naprawieniu szkody przez firmę pracownik ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą tylko wówczas, gdy zachodzą podstawy do powstania tej odpowiedzialności określone w k.p. Ponadto także w tym przypadku jest to odpowiedzialność o ograniczonym zakresie.

To ograniczenie zachodzi w sytuacji, gdy pracownik wyrządził szkodę przy wykonywaniu swoich obowiązków z winy nieumyślnej, co zdarza się najczęściej. Wynika to z treści art. 115 k.p., który ogranicza odpowiedzialność pracownika tylko do rzeczywistej straty i tylko do normalnych następstw działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. Ponadto, odszkodowanie należne od pracownika nie może przewyższać wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego mu w dniu wyrządzenia szkody (art. 119 k.p.).