Art. 283 § 1 k.p. wprowadza odpowiedzialność wykroczeniową za wszelkie naruszenia przepisów BHP, przewidując za nie grzywnę od 1 tys. zł do 30 tys. zł. Ustawodawca określił dwie grupy podmiotów, które można obciążyć za to wykroczenie. Pierwsza to osoba odpowiadająca za stan BHP, a druga to kierujący pracownikami lub innymi osobami fizycznymi. Pojęcia te nie zostały jednak precyzyjnie określone.
Jeśli chodzi o kierujących pracownikami lub innymi osobami fizycznymi, istnieją niewielkie spory dotyczące tego pojęcia. Co do zasady przyjmuje się jednak, że obejmuje ono zarówno kierownictwo zakładu, jak i bezpośrednich przełożonych, którymi mogą być np. brygadziści, majstrowie czy osoby kierujące pracującymi na podstawie umów cywilnoprawnych. Ponadto ukaraniu mogą podlegać sprawujący nadzór nad stanem bezpieczeństwa i higieny pracy.
Jaki krąg
Większy problem stwarza przesądzenie, jakie osoby zaliczyć do odpowiedzialnych za stan BHP. Podzieliło to nawet komentatorów art. 283 § 1 k.p. Część z nich opowiada się za tym, że podobnie jak przy odpowiedzialności cywilnej opartej na naruszeniu obowiązku określonego w art. 207 k.p. za wykroczenie obciążony może być tylko pracodawca będący osobą fizyczną lub osoba zarządzająca w jego imieniu zakładem pracy. Jeżeli pracodawcą jest jednostka organizacyjna (art. 3
1
§ 1 k.p.), odpowiedzialnym za wykroczenia jest osoba zarządzająca w jej imieniu tą jednostką (tak: Ryszard Celeda, LEX 2011 r.). Autor ten wyraźnie opowiada się też za tym, że z grona osób odpowiadających za wykroczenie z art. 283 k.p. jako osoby odpowiedzialne za stan BHP należy wykluczyć pracowników służby BHP, lekarza sprawującego opiekę nad pracownikami, społecznego inspektora pracy, chyba że osoby te z racji kierowania pracownikami popełnią wykroczenia w obszarze swojego działania. Podobne stanowisko zajmuje A. Rycak (Legalis 2015). Wskazuje ponadto, że w kolegialnym organie zarządzającym pracodawcy jednostki organizacyjnej odpowiadać może jeden lub kilku jego członków (na zasadzie współsprawstwa). Również ten autor uważa, że sprawcą takiego wykroczenia nie może być pracownik służby BHP czy specjalista wykonujący obowiązki takiej służby spoza zakładu, gdyż ich zakres obowiązków sprowadza się do doradztwa wobec pracodawcy oraz kontroli stanu przestrzegania przepisów BHP, a nie do przestrzegania przepisów z zakresu BHP.
Inni autorzy opowiadają się za tym, że obciążona może być każda osoba, która w swoich obowiązkach pracowniczych ma wskazaną odpowiedzialność za zapewnienie stanu bezpiecznych i higienicznych warunków pracy (Daniel Książek LEX) lub wprost pracownik służby BHP (Komentarz do kodeksu pracy pod redakcją W. Muszalskiego, KP J. Wratny Legalis czy K. Rączka, KP LEX). Opinie, że pracownik służby BHP mógłby odpowiadać za wykroczenie, nie są zatem odosobnione, a pogląd tych autorów co do naruszenia obowiązków szkoleniowych może znajdować bezpośrednie wsparcie w § 10 ust. 2 rozporządzenia z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (DzU nr 180, poz. 1860). Przepis ten przekazuje przeprowadzenie instruktażu ogólnego właśnie do kompetencji pracownika służby BHP. Dopuszczalna byłaby także taka wykładnia, że celem ustawodawcy jest objęcie zakresem odpowiedzialności przewidzianej w art. 283 k.p. szerszego zakresu podmiotów, a nie tylko samego pracodawcy. Wśród podmiotów, które mogą odpowiadać za wykroczenie, autorzy ci wskazują bowiem także lekarzy sprawujących opiekę nad pracownikami czy społecznych inspektorów pracy.