Ponadto nowa ustawa wprowadza wyraźną podstawę przyznania wynagrodzeń członkom rad nadzorczych w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością, której nie było dotąd w k.s.h. Przewiduje też, że członkom RN będzie przysługiwał zwrot kosztów związanych z udziałem w pracach rady (analogiczne przepisy funkcjonowały już dla do członków RN spółek akcyjnych).
Dodatkowe apanaże
Nowa ustawa zerwała z limitami ekstraświadczeń przyznawanych menedżerom. Uprawnienie do określenia maksymalnych ich wartości przekazała walnemu zgromadzeniu lub zgromadzeniu wspólników.
- Kominówka ograniczała wysokość świadczeń dodatkowych (np. bytowych, socjalnych, komunikacyjnych, ubezpieczeń majątkowych i osobowych), które nie mogły przekroczyć 12-krotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia przyjętego do ustalenia wynagrodzenia miesięcznego menedżerów. Jak to zagadnienie rozwiązuje nowa ustawa?
Przewiduje, że zasady przyznawania członkom organów zarządzających środków technicznych lub zasobów stanowiących mienie spółki (np. lokali służbowych czy aut), niezbędnych do wykonywania funkcji związanych z zarządzaniem spółką powinny być określone w uchwale walnego zgromadzenia lub zgromadzenia wspólników. Uchwała może ponadto wskazać limity kosztów (względnie sposób określania tych limitów), jakie spółka ponosi w związku z dostępem i wykorzystywaniem tych urządzeń i zasobów. Dotyczyć to może abonamentów czy limitów na paliwo w służbowym samochodzie. Następnie prawo do dodatkowych świadczeń musi być określone w umowie o zarządzanie spółką.
Nowa ustawa nie określa natomiast – w przeciwieństwie do kominówki – limitów takich świadczeń. Przekazuje uprawnienie do określenia maksymalnych wartości świadczeń dodatkowych walnemu zgromadzeniu lub zgromadzeniu wspólników.
- Ustawa kominowa w art. 13 wprost zakazuje premiowania menedżerów, wprowadzając wyraźny zakaz powiązania nawet części zarobków tej kadry z wynikami spółki oraz osiągniętymi celami. Postanowienia umów w zakresie, w jakim dają prawo do takich świadczeń, są nieważne z mocy prawa. Jakie zmiany wprowadza nowa ustawa?
Nowe przepisy nie tylko rezygnują z tych obostrzeń, ale wręcz wprost przewidują przyznanie takich świadczeń w nowej, tzw. części zmiennej wynagrodzenia członka organu zarządzającego. Może ono stanowić wynagrodzenie uzupełniające za rok obrotowy spółki.
Ten składnik pensji będzie jednak zależał od poziomu realizacji tzw. celów zarządczych (art. 4 ust. 5). Ustawa wymienia przykładowo 9 takich celów. Mogą nimi być: wzrost zysku netto, wzrost wielkości produkcji czy sprzedaży; wartość przychodów, w szczególności ze sprzedaży, z działalności operacyjnej, zmniejszenie strat, obniżenie kosztów zarządu lub kosztów prowadzonej działalności; realizacja strategii lub planu restrukturyzacji; osiągnięcie wskaźników, w szczególności rentowności, płynności finansowej, efektywności zarządzania lub wypłacalności, realizacja inwestycji z uwzględnieniem skali, stopy zwrotu, innowacyjności, terminowości realizacji.
Wagi celów zarządczych, a także obiektywne i mierzalne kryteria ich realizacji i rozliczania będą ustalane dla poszczególnych lub wszystkich członków zarządu. W spółkach realizujących misję publiczną albo w tych realizujących zadania publiczne określenie celów zarządczych, ich wagi oraz sposobu ich weryfikacji, będzie wymagać uwzględnienia stopnia realizacji misji publicznej albo stopnia realizacji zadań publicznych w okresie stanowiącym podstawę ustalenia wynagrodzenia uzupełniającego.
Część zmienna wynagrodzenia w spółce nie będzie mogła przekroczyć 50 proc., a w największych spółkach 100 proc. wynagrodzenia podstawowego członka zarządu w poprzednim roku obrotowym. Wynagrodzenie uzupełniające będzie przysługiwało po zatwierdzeniu sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy oraz udzieleniu członkowi zarządu absolutorium z wykonania przez niego obowiązków przez walne zgromadzenie (art. 4 ust. 9).
- Kominówka dawała menedżerom prawo do odpraw przy odejściu nie wyższych niż trzykrotność ich wynagrodzenia. Jakie modyfikacje określa nowa ustawa?
Pozwala zapobiegać wypłatom odpraw dla prezesów pełniących swoje funkcje po kilka dni czy tygodni. Tryb ustalania maksymalnej wysokości pozostanie podobny jak w kominówce. Odprawa nie będzie mogła być bowiem wyższa niż trzykrotność części stałej wynagrodzenia, nie może więc obejmować składników zmiennych.
Nieznanym dotąd warunkiem przyznania odprawy jest pełnienie przez osobę uprawnioną do tego świadczenia funkcji przez co najmniej 12 miesięcy przed rozwiązaniem umowy. Odprawy będą przysługiwały w razie rozwiązania albo wypowiedzenia umowy o świadczenie usług zarządzania z innych przyczyn niż naruszenie podstawowych obowiązków wynikających z tej umowy.
Menedżer tylko z kontraktem cywilnoprawnym
Nowe przepisy wprowadzają jednolity model nawiązywania stosunku prawnego z osobami wchodzącymi w skład organów zarządzających. Będzie to umowa o świadczenie usług zarządzania na czas pełnienia funkcji.
- Ustawa kominowa nie ingerowała w rodzaj stosunków prawnych, na podstawie których kadra menedżerska zarządzała spółkami. Dopuszczone były zarówno umowy o pracę, jak i cywilnoprawne kontrakty menedżerskie. Jak będzie to wyglądało pod rządami nowej ustawy?
Ustawa wprowadza jednolity model nawiązywania stosunku prawnego z osobami wchodzącymi w skład organów zarządzających. Jej art. 5 wskazuje wyraźnie, że będzie to umowa o świadczenie usług zarządzania na czas pełnienia funkcji, a zatem kontrakt cywilnoprawny. Oznacza to, że z takimi osobami nie będą już zawierane umowy o pracę, jeśli oczywiście Skarbowi Państwa lub innym uprawnionym podmiotom uda się przeforsować takie rozwiązania.
- Czy ustawa przewiduje, co będzie zawierała taka umowa?
Tak. Wynika to z art. 5, który dotyczy projektów uchwał w sprawie wynagrodzeń. Przepis ten przewiduje, że umowę o zarządzanie spółka zawiera z członkiem zarządu na czas pełnienia funkcji, z obowiązkiem świadczenia osobistego takiego członka, bez względu na to, czy działa on w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej. Spółka będzie mogła ją wymówić, przy czym umowa ta może określać różne terminy wypowiedzenia, zależne od okresu jej wykonywania, ale nie dłuższe niż 3 miesiące. Umowa może też przewidywać, że termin wypowiedzenia upływa z końcem miesiąca kalendarzowego.
Umowa powinna określać, że członek zarządu nie będzie pobierał wynagrodzenia z tytułu pełnienia funkcji członka organu w podmiotach zależnych od spółki. Należy w niej także nałożyć na menedżera obowiązek informowania o zamiarze pełnienia funkcji w organach innej spółki handlowej oraz nabyciu w niej akcji.
Przewidziano także, że umowa o świadczenie usług zarządzania może przewidywać zakaz pełnienia funkcji w organach jakiejkolwiek innej spółki handlowej lub wprowadzać inne ograniczenia dotyczące działalności członka organu zarządzającego.
Fakultatywne postanowienia takiej umowy mogą określać uprawnienia członka zarządu do korzystania z urządzeń technicznych (np. telefonów, komputera służbowego, tabletu itp.) oraz zasobów stanowiących mienie spółki (lokalu służbowego, auta). W umowie należy też uregulować (zgodnie z ustawą) prawo do potencjalnej odprawy dla menedżera oraz ewentualne uprawnienie do odszkodowania z tytułu zakazu konkurencji.
Umowa może też ustalać, w jakiej części wypłata wynagrodzenia uzupełniającego zależy od terminu, nie dłuższego niż 36 miesięcy i warunków, w szczególności powodujących utratę prawa do otrzymania wynagrodzenia uzupełniającego w całości albo w części, jeżeli w oznaczonym w umowie terminie zajdą okoliczności wpływające na realizację celów zarządczych określonych w umowie.
- Członkowie zarządu wiążą się często ze spółkami umowami o zakazie konkurencji. Nie były one w ogóle objęte przepisami ustawy kominowej, a pozwalały pobierać byłym prezesom wynagrodzenie czasem przez kilkanaście miesięcy po zwolnieniu. Czy te patologie mogą zostać ograniczone?
Tak. Zakaz konkurencji po ustaniu stosunku będącego podstawą pełnienia funkcji będzie można ustanowić jedynie na maksymalnie 6 miesięcy i tylko w przypadku pełnienia funkcji przez członka organu zarządu przez co najmniej 3 miesiące. Niedopuszczalne będzie zawarcie umowy o zakazie konkurencji po rozwiązaniu lub wypowiedzeniu umowy stanowiącej podstawę pełnienia funkcji członka zarządu. A gdyby członek zarządu nie wykonał lub nienależycie wykonał umowę o zakazie konkurencji, będzie musiał zapłacić karę umowną na rzecz spółki. Ma być ona nie niższa niż wysokość odszkodowania przysługującego za cały okres zakazu konkurencji.
Zakaz konkurencji przestanie obowiązywać przed upływem terminu, na jaki została zawarta umowa o zakazie konkurencji, jeśli menedżer podejmie się pełnienia funkcji w innej spółce. W sprawach dotyczących zakazu konkurencji odpowiednio stosować się będzie art. 1011 § 1 oraz art. 1012 – 1014 kodeksu pracy. Odszkodowanie za każdy miesiąc, o którym mowa w tych przepisach, nie będzie mogło być jednak wyższe niż 100 proc. wynagrodzenia miesięcznego podstawowego otrzymanego przez członka organu zarządzającego przed ustaniem pełnienia funkcji. Rządowy projekt ustawy w art. 8 ust. 2 przewidywał, że o tym odszkodowaniu orzeka sąd cywilny. W toku prac legislacyjnych usunięto go jednak i obecnie, stosując odpowiednio art. 1012 § 3 k.p., przyjąć trzeba, że w takiej sprawie będzie orzekał sąd pracy. To rozwiązanie pozbawione sensu, skoro strony będzie wiązał kontrakt cywilnoprawny i wszelkie inne spory na jego tle będzie rozstrzygał sąd cywilny.
- Czy nowa ustawa wprowadza zmiany w wynagrodzeniach likwidatorów?
Wynagrodzenia likwidatorów mają mieć charakter motywacyjny, m.in. przez skorelowanie części zmiennej z efektywną realizacją procesu likwidacji zgodnie z założonym harmonogramem.
- Gdy ustawa wejdzie w życie, będą obowiązywały tysiące kontraktów menedżerskich zawartych pod rządami uchylanego obecnie art. 3 ust. 2 kominówki, czyli w wersji, która pozwalała omijać ustalone w niej limity płacowe. Wiele z nich zawierano już po uchwaleniu nowych przepisów, ale jeszcze przed wejściem ich w życie. Czy nowa ustawa modyfikuje już zawarte umowy w taki sposób, aby doprowadzić je do nowych wymogów?
Nie. Do umów o świadczenie usług w zakresie zarządzania, o których mowa w art. 3 ustawy kominowej, w brzmieniu dotychczasowym, oraz umów o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku będącego podstawą pełnienia funkcji w organie zarządzającym spółki, które zostały zawarte przed wejściem w życie ustawy z 9 czerwca 2016 r., stosować się będzie przepisy dotychczasowe.
podstawa prawna: ustawa z 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 2099 ze zm.)
podstawa prawna: ustawa z 9 czerwca 2016 r. o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami (DzU z 2016 r., poz. 1202)
