Brak prądu wymusi przestój w firmie

Zakład może wstrzymać pracę z powodu przerwy w dostawie prądu. Za ten okres wynagrodzenie pracownika nie może być niższe od minimalnej płacy.

Publikacja: 03.09.2015 07:00

Foto: Rzeczpospolita, Tomasz Wawer

Patrycja Szałas-Maciąga, adwokat z kancelarii JSLegal

Mateusz Grzybkowski, prawnik z kancelarii JSLegal

Przestój to jedna z postaci niewykonywania pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy. Jest to nieplanowana oraz przejściowa, lecz nieograniczona czasowo, przerwa uniemożliwiająca etatowcowi świadczenie pracy. Pojęcie przestoju ściśle wiąże się z elementem zaskoczenia, nietypowości i wyjątkowości.

Nieprzewidziane okoliczności

W szczególności przestój mogą spowodować zaburzenia techniczne lub organizacyjne w funkcjonowaniu zakładu, które powstały na skutek niedających się przewidzieć okoliczności. Przykładem są niedawne przerwy w dostawie energii albo awaria maszyn. Takie zatrzymanie może być spowodowane także działaniem siły wyższej (pożar hali fabrycznej) lub strajkiem.

Warto przy tym pamiętać, że przestój w pracy nie może być wywołany czynnikami, które dowolnie ustala pracodawca. Z istnieniem przestoju wiąże się bowiem możliwość ograniczenia praw pracowniczych. Co więcej – jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 16 października 1992 r. (I PZP 58/92) – pracodawca nie może zastosować przepisów o przestoju, gdy np. ma zmniejszony popyt na swoje wyroby i zmuszony jest zatrzymać produkcję.

Ponadto jako przestój nie mogą być traktowane przerwy w pracy wynikające z rozkładów czasu pracy.

Nie zawsze gwarantowana wypłata

Wystąpienie przestoju oraz związane z tym konsekwencje to przejaw zasady ponoszenia przez pracodawcę ryzyka związanego z zatrudnieniem. Dotyczy to to m.in. obowiązku wypłacenia pracownikowi wynagrodzenia gwarancyjnego za czas niewykonywania pracy wskutek przestoju. Jak podkreślił SN w wyroku z 3 czerwca 1998 r. (I PKN 49/98), pracownik nie ponosi ryzyka związanego z działalnością pracodawcy.

Pracownik otrzyma wynagrodzenie za czas niewykonywania pracy w razie przestoju wyłącznie wtedy, gdy zostaną spełnione określone przesłanki. Co więcej, muszą one wystąpić łącznie. Chodzi o to, że:

? podwładny musi być gotów do wykonywania czynności służbowych, przy czym gotowość ta musi się wyrażać w woli pracownika do podjęcia pracy oraz fizycznej i psychicznej możliwości jej podjęcia, w tym pozostawania w dyspozycji pracodawcy,

? przestój w pracy nie może być spowodowany z winy zatrudnionego.

Etatowiec musi zawiadomić przełożonego o gotowości do wykonywania pracy i zamiarze kontynuacji stosunku pracy (pisemnie, ustnie, telefonicznie), a pracodawca może jednocześnie uzależnić jego gotowość do pracy od tego, czy pozostaje on w konkretnym, wskazanym przez szefa miejscu na terenie zakładu. W praktyce wystarczy odebranie telefonu i stawienie się do pracy na wezwanie przełożonego. Brak gotowości do pracy będzie przejawiał się m.in. w opuszczeniu miejsca pracy przez podwładnego bez wiedzy zwierzchnika. Okolicznościami wykluczającymi zdolność zatrudnionego do wykonywania pracy są: choroba, stan nietrzeźwości, a także stan odurzenia środkami psychotropowymi bądź odurzającymi.

Uwaga! Wynagrodzenie za czas niewykonywania pracy nie przysługuje osobie, która z własnej winy spowodowała przestój. Wynika to z art. 81 § 2 kodeksu pracy. W przypadku częściowego przyczyniena się pracownika i pracodawcy przyjmuje się, że etatowcowi przysługuje wynagrodzenie proporcjonalnie pomniejszone w zależności od stopnia zawinienia.

Rachunkowe sposoby

Wynagrodzenie za czas niewykonywania pracy (tzw. gwarancyjne) oblicza się na podstawie osobistego zaszeregowania pracownika, określonego stawką godzinową lub miesięczną. Ta obejmuje tylko płacę zasadniczą. Oznacza to, że z tego wynagrodzenia zostają wyłączone inne składniki wypłacane pracownikowi. Wyjątek stanowi dodatek funkcyjny (chociaż tu stanowisko SN nie jest jednolite), który może być uwzględniony przy obliczaniu wynagrodzenia należnego pracownikowi za czas przestoju.

Jeżeli płaca zasadnicza nie została wyodrębniona przy określaniu warunków wynagradzania, pracownikowi przysługuje 60 proc. płacy. Przy czym wynagrodzenie otrzymywane przez podwładnego za okres przestoju nie może być niższe od pensji minimalnej.

Pracodawca na czas przestoju – niezależnie od tego, czy winę za niego ponosi pracownik, czy został spowodowanymi innymi czynnikami – może powierzyć podwładnemu inną odpowiednią pracę, którą ten jest w stanie wykonywać. W orzecznictwie SN przyjmuje się, że powinny to być czynności możliwie najbardziej zbliżone do wykonywanych dotychczas przez pracownika oraz odpowiadające jego kwalifikacjom lub zbliżone do nich (wyrok z 11 marca 1980 r., I PR 7/80). Ten otrzyma wówczas wynagrodzenie za pracę, do której został skierowany. Pensja ta nie powinna być jednak niższa od tej przysługującej zatrudnionemu za czas niewykonywania pracy.

Jeżeli natomiast przestój nastąpił z winy podwładnego, przysługuje mu wyłącznie wynagrodzenie przewidziane za tę pracę. W tym przypadku może być ono niższe od gwarancyjnego (minimalnego).

To nie wypoczynek

Co do zasady przestój nie stanowi podstawy, aby zwierzchnik skierował pracownika na urlop. Mając na względzie charakter przysługującego mu prawa do urlopu, a także bacząc na przepisy, należy stwierdzić, że pracodawca nie jest uprawniony do jednostronnego ustalania terminu urlopu wypoczynkowego należnego zatrudnionemu. Kodeks pracy jasno bowiem wskazuje, że szef nie może udzielać pracownikowi urlopu w terminie, który nie został z nim indywidualnie ustalony.

Tym samym za niedopuszczalne uznaje się zmuszanie członków załogi do korzystania z urlopów wypoczynkowych w terminach ustalonych na podstawie samodzielnej decyzji pracodawcy wbrew ich woli. Tak wynika ze stanowiska Departamentu Prawnego Głównego Inspektora Pracy (GNP-110-4560-46/07/PE).

Patrycja Szałas-Maciąga, adwokat z kancelarii JSLegal

Mateusz Grzybkowski, prawnik z kancelarii JSLegal

Pozostało 98% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe