Przejście na emeryturę a urlop wypoczynkowy

Od 1 października 2017 r. wiek emerytalny będzie ponownie wynosił 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Oznacza to powrót do stanu prawnego obowiązującego sprzed zmian wprowadzonych od stycznia 2013 r., które przewidywały, że wiek emerytalny ma być równy niezależnie od płci i docelowo wynosić 67 lat.

Powyższe wiąże się z tym, że jeszcze w tym roku uprawnienie do emerytury, na mocy znowelizowanych przepisów, uzyska pokaźna rzesza pracowników. W celu skorzystania z tego prawa, będą oni musieli rozwiązać stosunek pracy u dotychczasowego pracodawcy. To z kolei wymusi na zakładach pracy wypełnienie wymaganych prawem obowiązków związanych z rozstawaniem się z pracownikiem. Spośród nich jednym z ważniejszych jest właściwe rozliczenie się z zatrudnionym z urlopu wypoczynkowego.

Aby prawidłowo tego dokonać, niezbędne jest m.in. ustalenie, czy przyszły emeryt posiada zaległy urlop oraz ile dni urlopowych przysługuje mu w danym roku (przy zastosowaniu w razie potrzeby tzw. zasady proporcjonalności).

Jeśli odchodzący na emeryturę w ostatnim dniu pracy będzie posiadał jakiś niewykorzystany urlop, pojawi się konieczność wypłacenia mu stosownego ekwiwalentu pieniężnego.

20 lub 26 dni w roku

Urlopu wypoczynkowego udziela się w dni, które są dla zatrudnionego dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w wymiarze godzinowym odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasu pracy pracownika w danym dniu. Jego wymiar wynosi:

- 20 dni – jeżeli etatowiec posiada staż urlopowy krótszy niż 10 lat,

- 26 dni – jeżeli ww. staż wynosi co najmniej 10 lat.

Proporcjonalnie przy części etatu...

Pracownikom niepełnoetatowym przysługuje urlop obniżony w sposób proporcjonalny do ich wymiaru etatu określonego w umowie o pracę. Udzielając płatnego wypoczynku zatrudnionemu na część etatu, wymiar urlopu wynikający z ogólnego stażu urlopowego (20 albo 26 dni) redukujemy proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wskazanego w umowie o pracę.

...i ustaniu zatrudnienia w trakcie roku

W sytuacji, gdy w ciągu roku ma miejsce rozwiązanie umowy o pracę, pracownikowi należy się urlop skalkulowany proporcjonalnie do czasu przepracowanego w danym roku:

1) u dotychczasowego pracodawcy – w wymiarze proporcjonalnym do okresu przepracowanego u tego pracodawcy w roku ustania stosunku pracy, chyba że przed jego ustaniem pracownik wykorzystał urlop w przysługującym mu lub w wyższym wymiarze,

2) u kolejnego pracodawcy w wymiarze:

- proporcjonalnym do okresu pozostałego do końca danego roku kalendarzowego – w razie zatrudnienia na czas nie krótszy niż do końca danego roku kalendarzowego,

- proporcjonalnym do okresu zatrudnienia w danym roku kalendarzowym – w razie zatrudnienia na czas krótszy niż do końca danego roku kalendarzowego.

Temu, kto przed zakończeniem stosunku pracy w ciągu roku skonsumował w naturze urlop w wymiarze wyższym niż wynikałoby to z proporcji do przepracowanego okresu, u kolejnego pracodawcy przysługuje urlop w odpowiednio niższym wymiarze. Ważne, aby łączny wymiar przywileju urlopowego w roku kalendarzowym nie był niższy niż wynikający z okresu przepracowanego w tym roku u wszystkich pracodawców.

Niższy urlop dla przyszłego emeryta

Zasada proporcjonalnego urlopu za przepracowany okres dotyczy wszystkich pracowników. Nie ma tu wyjątków. Zatem stosuje się ją także w przypadku rozwiązania umowy o pracę na okoliczność uzyskania przez podwładnego uprawnień emerytalnych. Tak wynika z uchwały Sądu Najwyższego z 20 sierpnia 1997 r. (III ZP 26/97, OSNP 1998/5/145).

Mniej o 1/12 za każdy miesiąc

Wyznaczając urlop proporcjonalny, należy pamiętać głównie o następujących regułach:

- kalendarzowy miesiąc pracy odpowiada 1/12 wymiaru urlopu przysługującego pracownikowi,

- niepełny kalendarzowy miesiąc pracy zaokrągla się w górę do pełnego miesiąca; w razie zakończenia i podjęcia kolejnego zatrudnienia w trakcie tego samego miesiąca zaokrąglenia dokonuje dotychczasowy pracodawca,

- 1 dzień urlopu odpowiada 8 godzinom pracy,

- wynikający z wyliczeń niepełny dzień urlopu zaokrąglamy w górę do pełnego dnia.

Jeśli w trakcie roku dochodzi do zakończenia współpracy z pracownikiem niepełnoetatowym, wówczas jego urlop jest „podwójnie proporcjonalny". Wymiar urlopu podlega redukcji raz z tytułu pracy na część etatu, a drugi raz – z uwagi na trwanie stosunku pracy w danym zakładzie przez niepełny rok.

Przykład

Zatrudniony na 1/2 etatu pracownik chce zwolnić się z pracy na własną prośbę z końcem października br., ponieważ zamierza przejść na emeryturę. U obecnego pracodawcy pracuje od początku stycznia 2017 r., a jego ogólny staż urlopowy wynosi ponad 40 lat.

W rozpatrywanej sytuacji ustalenie wymiaru urlopu wypoczynkowego powinno wyglądać następująco:

26 dni x 1/2 etatu = 13 dni,

13 dni : 12 m-cy x 10 m-cy zatrudnienia w 2017 r. = 10,83; po zaokrągleniu 11 dni,

11 dni x 8 godz. = 88 godzin urlopu.

Ekwiwalent za niewykorzystane dni

Odstępstwem od zasady udzielania wypoczynku w naturze jest ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop. Wypłaca się go wyłącznie w przypadku niewykorzystania należnego urlopu w całości lub w części z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy.

Pracodawca nie musi naliczać ekwiwalentu, gdy porozumie się z pracownikiem, że wykorzysta on urlop w trakcie trwania kolejnej umowy o pracę zawartej bezpośrednio po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy. Stanowi o tym art. 171 § 3 kodeksu pracy.

W przypadku osób przechodzących na emeryturę dość często zdarza się, że kończą one współpracę z pracodawcą, aby zyskać prawo do świadczenia emerytalnego i w niedługi czas po tym ponownie się zatrudniają w tym samym zakładzie. Taki stan rzeczy skłania do zastanowienia się, czy w opisanej sytuacji podmiot zatrudniający może nie wypłacić ekwiwalentu za niewykorzystany urlop, tak aby pracownik po powtórnym przyjęciu do pracy wykorzystał go w naturze?

Z uwagi na fakt, iż przywołany wyżej przepis posługuje się sformułowaniem „bezpośrednio", brak wypłaty ekwiwalentu w razie przerwy w zatrudnieniu i przeniesienie urlopu na kolejną umowę, jest niedopuszczalne.

W wyroku Sądu Najwyższego z 29 marca 2001 r. (I PKN 336/00, OSNP 2003/1/14) podkreślono, że w momencie zakończenia stosunku pracy prawo do niewykorzystanego w naturze urlopu wypoczynkowego ulega przekształceniu w uprawnienie do ekwiwalentu pieniężnego, który pracownik powinien otrzymać w ostatnim dniu trwania umowy o pracę. W tym dniu rozpoczyna bieg termin przedawnienia roszczenia o pieniężną należność za niewykorzystane w naturze, a nieprzedawnione dni urlopowe.

Aktualny współczynnik

Przesądzający dla rozstrzygnięcia tego, w jakiej wysokości zastosować współczynnik przy obliczaniu kwoty należnego ekwiwalentu urlopowego, jest moment uzyskania przez pracownika prawa do należności za urlop niewykorzystany w naturze. Współczynnik trzeba zatem przyjąć z tego roku, w którym powstało prawo do ekwiwalentu. Nie jest ważne, czy chodzi o urlop bieżący, czy zaległy.