Odwołanie z urlopu: pracownik nie może odmówić powrotu do pracy

Regulacje zawarte w rozdziale I działu VII kodeksu pracy stanowią konkretyzację prawa pracownika do wypoczynku (art. 14 kodeksu pracy), który wiąże się z coroczną przerwą w świadczeniu pracy przeznaczoną na regenerację sił i odpoczynek, czyli z urlopem wypoczynkowym. Urlop uzupełnia wypoczynek dobowy i tygodniowy, gwarantowany przede wszystkim przez przepisy o czasie pracy i o dniach wolnych od pracy. Prawo pracownika do urlopu wypoczynkowego wynika również z unormowań zawartych w aktach wyższego rzędu, przede wszystkim z art. 66 ust. 2 Konstytucji RP. Do tego uprawnienia odnoszą się też regulacje prawa wspólnotowego zawarte w dyrektywie 2003/88/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 4 listopada 2003 r. dotyczącej niektórych aspektów organizacji czasu pracy.

Czytaj też: Kiedy szef może odwołać z urlopu pracownika

Coroczny i nieprzerwany

Ustawodawca w prawie pracy definiuje urlop wypoczynkowy jako coroczny, nieprzerwany, płatny okres zwolnienia pracownika od obowiązku świadczenia pracy u danego pracodawcy, przysługujący pracownikowi w celu wypoczynku, w wymiarze określonym przepisami prawa pracy i w czasie ustalonym przez wnioskodawcę, a zaakceptowanym przez pracodawcę. Zgodnie z art. 152 § 1 k.p. "pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego". Zasadę coroczności urlopu regulują te unormowania, które gwarantują pracownikowi prawo do urlopu wypoczynkowego w każdym roku jego pracy (odnosi się to zarówno do urlopu w pierwszym roku pracy, jak i do urlopów kolejnych) oraz regulacja nakładająca na pracodawcę obowiązek udzielenia urlopu w roku kalendarzowym, w którym pracownik nabył do niego prawo.

Podział na części

Podział urlopu na części może być przede wszystkim efektem decyzji pracownika co do wykorzystania urlopu w pierwszym roku pracy wraz z upływem każdego miesiąca bądź wystąpienia przez niego ze stosownym wnioskiem na podstawie art. 162 k.p. Pozostałe przypadki wyłomu od zasady urlopu nieprzerwanego wiążą się z instytucją urlopu proporcjonalnego albo z podziałem urlopu na części w razie wystąpienia okoliczności powodujących jego przerwanie lub uzasadniających odwołanie pracownika z urlopu.

Interes pracodawcy

Sąd Najwyższy w wyroku z 16 grudnia 2008 r. (I PK 88/08) wskazał, że realizacja prawa pracownika do wypoczynku jest korygowana potrzebami pracodawcy i koniecznością obecności pracownika w zakładzie pracy. Z uwagi na charakter decyzji o udzieleniu urlopu, wniosek urlopowy pracownik powinien złożyć odpowiednio wcześniej, aby pracodawca mógł należycie przygotować się do jego nieobecności. Złożenie tego wniosku nie uprawnia przy tym pracownika do rozpoczęcia wypoczynku, skoro nie może on sam sobie udzielić urlopu. Pracownik, który nie czekając na rozpoznanie wniosku urlopowego, samowolnie opuszcza pracę, narusza poważnie umowę o pracę, co uzasadnia jej niezwłoczne rozwiązanie przez pracodawcę. Takie zaś rozwiązanie umowy nie stanowi przejawu naruszenia zasad współżycia społecznego.

Wezwanie do pracy

W wyjątkowych okolicznościach możliwe jest odwołanie pracownika z urlopu. Zgodnie z art. 167 § 1 k.p. „pracodawca może odwołać pracownika z urlopu tylko wówczas, gdy jego obecności w zakładzie wymagają okoliczności nieprzewidziane w chwili rozpoczynania urlopu". Ustawodawca dodatkowo w § 2 tego przepisu przewidział, że pracodawca musi pokryć koszty poniesione przez pracownika w bezpośrednim związku z odwołaniem go z urlopu. Ich udokumentowanie leży po stronie pracownika, który może to uczynić wszelkimi środkami dowodowymi.

Dwa warunki

Odwołując pracownika z urlopu pracodawca ogranicza jego konstytucyjne prawo do wypoczynku. Przed podjęciem tej decyzji pracodawca musi ustalić, czy wystąpiły łącznie dwa warunki:

? po pierwsze – czy zaistniały okoliczności, których nie można było przewidzieć w chwili rozpoczęcia przez pracownika urlopu (jeżeli miało to miejsce bezpośrednio przed rozpoczęciem urlopu, to należało przesunąć jego termin na podstawie art. 164 § 2 k.p.),

? po drugie – czy powrót pracownika do pracy jest konieczny dla zapewnienia prawidłowego toku procesu pracy, np. pracownik posiada specjalistyczne kwalifikacje niezbędne do usunięcia poważnej awarii, konieczne jest odbycie nieplanowanej podróży służbowej, przeprowadzana jest niespodziewana kontrola dotycząca spraw prowadzonych przez pracownika, lub za które pracownik odpowiada. (M. Jurczewska, Odwołanie pracownika z urlopu).

O odwołaniu z urlopu wypoczynkowego pracodawca zawiadamia bezpośrednio pracownika oraz wskazuje termin powrotu. Przy czym powinien go tak wyznaczyć, aby pracownik był w stanie wykonać polecenie służbowe, a więc uwzględniając np. miejsce spędzania przez niego urlopu czy dostępność środków komunikacji.

Bez wątpliwości

Odwołanie powinno przy tym nastąpić w jednoznacznym oświadczeniu woli, które wywołuje skutek w chwili złożenia go pracownikowi w taki sposób, aby mógł zapoznać się z jego treścią. Tego wymogu nie spełnia np. wysłanie przez pracodawcę wiadomości na prywatną skrzynkę mailową pracownika, zwłaszcza gdy takiego środka komunikacji nie wykorzystywano wcześniej do komunikacji między stronami stosunku pracy. Pracownik, który korzysta z urlopu wypoczynkowego, zwolniony jest bowiem czasowo z obowiązku świadczenia pracy i pozostaje czasowo poza sferą pracowniczego podporządkowania. Nie ma wówczas obowiązku codziennego kontrolowania prywatnej poczty elektronicznej.