Zatem to nie pracodawca sensu stricto jest zawsze odpowiedzialny za powyższe aspekty bezpiecznej pracy, lecz przede wszystkim osoba kierująca pracownikami. Można tę osobę utożsamiać z pracodawcą, jeśli to on jednocześnie samodzielnie kieruje pracownikami. Taka sytuacja nie wynika jednak z pytania – pracownikami kierują bowiem tzw. brygadziści. Ustawodawca przypisuje m.in. takim osobom obowiązek zapewnienia wspomnianych warunków pracy.
Przywołane przepisy k.p. są zagrożone sankcją karną w art. 283 k.p. Stanowi on, że kto, będąc odpowiedzialnym za stan bezpieczeństwa i higieny pracy albo kierując pracownikami lub innymi osobami fizycznymi, nie przestrzega przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł. Z tej normy wynika więc, że odpowiedzialność karną za ww. zaniechania może ponieść osoba kierująca pracownikami lub innymi osobami fizycznymi.
Odpowie brygadzista
W wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy – Śródmieścia w Warszawie z 17 czerwca 2016 r. (XI W 7775/15) zaakcentowano zaś, że: Przepis ten (red.: art. 283 § 1 k.p.) penalizuje nieprzestrzeganie przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy i ma charakter blankietowy, w związku z czym znamiona czynu zabronionego są wskazane w innym przepisie lub akcie normatywnym, ten bowiem zawiera jedynie normę sankcjonującą.
Praktycznym wyrazem realizacji powyższych zasad odpowiedzialności może być stan faktyczny wynikający z wyroku Sądu Rejonowego w Wąbrzeźnie z 19 kwietnia 2017 r. (II W 256/16). Sąd uznał za winnego brygadzistę i skazał na grzywnę za niezapewnienie właściwego nadzoru w organizacji i przygotowaniu pracy zarówno pracownika, jak i zleceniobiorcy. Chodziło o brak należytego przygotowania urządzenia służącego do pracy. Brakowało bowiem mechanizmów zabezpieczających jego obsługę (piła tarczowa).
Umowa bez znaczenia
Sąd rozpatrywał sytuację dotyczącą zarówno pracownika, jak i zleceniobiorcy. W obu przypadkach potwierdził obowiązek po stronie pracodawcy (zleceniodawcy) w zakresie stosowania art. 304 k.p. Z tego przepisu wynika, że pracodawca ma obowiązek zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy, o których mowa w art. 207 § 2 k.p., osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, a także osobom prowadzącym w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę na własny rachunek działalność gospodarczą.
Na kanwie tej regulacji Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 4 kwietnia 2017r. (I OSK 1558/15) podkreślił, że: Obowiązek ochrony życia lub zdrowia ludzkiego zagrożonych w procesie pracy nie może być uzależniony lub zróżnicowany według podstawy prawnej zatrudnienia. W świetle art. 304 § 1 k.p. w zw. z art. 207 § 2 k.p. powinność pracodawcy zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki, dotyczy zarówno pracowników, jak i osób świadczących pracę w ramach niepracowniczych stosunków zatrudnienia cywilnoprawnego (wynikających z umowy o dzieło, umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług). (...) Odpowiednikiem tych kompetencji pracodawcy jest po stronie wspomnianych osób przewidziany w art. 3041 k.p. obowiązek respektowania art. 211, traktującego przestrzeganie przepisów oraz zasad bhp jako „podstawowy" obowiązek pracownika (innego zatrudnionego).
