Umowa o pracę: skuteczność klauzuli o krótszym okresie wypowiedzenia

Skuteczność zamieszczonej w umowie o pracę klauzuli o okresie wypowiedzenia krótszym niż kodeksowy zależy od tego, czy to postanowienie jest korzystne dla pracownika.

Publikacja: 18.07.2019 06:40

Umowa o pracę: skuteczność klauzuli o krótszym okresie wypowiedzenia

Foto: 123RF

Przepisy ustalające okresy wypowiedzenia umów o pracę zawarte w kodeksie pracy mają charakter semiimperatywny. Mogą być zatem zmieniane przez strony stosunku pracy, jeśli będzie to korzystniejsze dla pracownika. Potwierdza to także stanowisko Sądu Najwyższego, który w wyroku z 26 kwietnia 2011 r. (II PK 302/10) stwierdził, że ustawowe okresy wypowiedzenia mają charakter okresów minimalnych, z tym że w granicach wyznaczonych w art. 18 k.p. dopuszczalna jest również ich zmiana nie tylko przez skrócenie, ale i poprzez wydłużenie.

Czytaj także: Okres wypowiedzenia krótszy niż wymagany prawem - konsekwencje

Zależnie od stażu pracy

Okresy wypowiedzenia umów są uregulowane w sposób zróżnicowany dla poszczególnych rodzajów umów o pracę. W praktyce największe znaczenie ma wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas określony i nieokreślony. Są one unormowane w art. 36 § 1 k.p.

> Okres wypowiedzenia umowy zawartej na czas określony/nieokreślony

Firmowy staż pracy

Okres wypowiedzenia

krótszy niż 6 miesięcy

2 tygodnie

co najmniej 6 miesięcy

miesiąc

co najmniej 3 lata

3 miesiące

Długość okresu wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas określony lub nieokreślony jest więc powiązana z zakładowym stażem pracy. Przy czym przy ustalaniu okresu wypowiedzenia uwzględnia się wszystkie okresy zatrudnienia u tego samego (danego) pracodawcy.

Za zgodą stron

Okres wypowiedzenia może być skrócony, zgodnie z art. 36 § 6 k.p., za zgodą obu stron. Jednak to skrócenie może nastąpić dopiero po złożeniu wypowiedzenia umowy o pracę przez pracownika lub pracodawcę. Strony mogą wówczas zawrzeć porozumienie, na mocy którego skrócą ustawowy okres wypowiedzenia np. z miesiąca do 3 tygodni lub z 2 tygodni do 2 dni.

Skrócenie okresu wypowiedzenia może być korzystne dla obu stron zwłaszcza wówczas, gdy pracownik ma możliwość podjęcia nowego zatrudnienia, a pracodawcy nie zależy na jego pracy przez cały okres wypowiedzenia.

W razie zawarcia takiego porozumienia nie dochodzi do zmiany trybu rozwiązania umowy o pracę. Stosunek pracy ulega więc rozwiązaniu wskutek wypowiedzenia przez jedną ze stron, a nie w drodze porozumienia.

Forma bez znaczenia

Dla zastosowania art. 36 § 6 k.p. nie ma znaczenia rodzaj wypowiadanej umowy o pracę ani długość okresu wypowiedzenia. Nieważne jest również, która ze stron wystąpiła z ofertą skrócenia wypowiedzenia ani jakie są przyczyny takiej zmiany. Nie ma też wymogów odnośnie treści lub konieczności zachowania formy pisemnej porozumienia stron dotyczącego skrócenia okresu wypowiedzenia. Zatem do zawarcia tego porozumienia może dojść także ustnie lub w sposób dorozumiany. Z pewnością jednak bardziej korzystne jest zachowanie formy pisemnej i jednoznaczne ustalenie, do kiedy ma biec skrócony okres wypowiedzenia. Pozwoli to uniknąć ewentualnych kontrowersji w tym zakresie.

Bez prawa do pensji

W razie skrócenia okresu wypowiedzenia na podstawie art. 36 § 6 k.p. pracownik nie otrzyma z tego tytułu żadnej rekompensaty finansowej od pracodawcy, nawet jeśli to od niego wyszła inicjatywa zawarcia takiego porozumienia. Oczywiście strony mogą się w tym zakresie umówić inaczej, przewidując ewentualne świadczenie dla pracownika. Takie porozumienie byłoby z pewnością ważne, gdyż byłoby korzystniejsze dla pracownika.

Skuteczność klauzuli...

Co do zasady uznaje się, że nie można w odpowiedniej klauzuli umownej zamieścić skutecznego zapisu skracającego okres wypowiedzenia w stosunku do regulacji kodeksowych – np. zapisać, że okres ten, niezależnie od stażu pracy pracownika, wynosi zawsze tylko 2 tygodnie. Byłby on bowiem, jako postanowienie mniej korzystne dla pracownika, nieważny z mocy art. 18 § 2 k.p.

Jednak Sąd Najwyższy w wyroku z 11 lutego 2016 r. (II PK 343/14) wyraził pogląd częściowo odmienny z tym twierdzeniem. Stwierdził bowiem, że strony umowy o pracę mogą porozumieć się na przyszłość, jeszcze przed złożeniem oświadczenia woli o wypowiedzeniu umowy o  pracę, że okres wypowiedzenia dokonanego przez pracownika będzie krótszy niż w k.p. SN uznał, że takie porozumienie jest dopuszczalne, pod warunkiem że jest korzystne dla pracownika.

W tej konkretnej sprawie, w której zapadł wyrok SN, w umowie o pracę przewidziano miesięczny okres wypowiedzenia. Pracownik skorzystał z tej możliwości, jednak pracodawca uznał, że obowiązuje go trzymiesięczne wypowiedzenie. SN uznał, że długość okresu wypowiedzenia może być zmieniona na korzyść pracownika i dotyczy to także skrócenia wypowiedzenia, które może być dokonane w przyszłości przez pracownika.

... zależy od uprawnionego

Jednocześnie SN wskazał, że postanowienie umowne w części uprawniającej pracodawcę do stosowania tego skróconego okresu wypowiedzenia należałoby uznać za nieważne, ponieważ jest mniej korzystne dla pracownika. Oznaczałoby to, że w przypadku takiego zapisu umownego tylko pracownik może skorzystać z krótszego okresu wypowiedzenia, zaś firma musi stosować okres wynikający z k.p., czyli związany ze stażem pracy danej osoby.

Rozstrzygnięcie to jest, moim zdaniem, w pełni uzasadnione. Ważne jest bowiem to postanowienie umowne, które jest bardziej korzystne dla pracownika. Wydaje się natomiast, że bardziej korzystna dla pracownika jest możliwość wcześniejszego rozwiązania umowy, jeśli to on ją wypowiada. Zwykle bowiem w takiej sytuacji zależy mu na szybszym uwolnieniu się od dotychczasowego pracodawcy.

Autor jest sędzią Sądu Okręgowego w Kielcach

Za porozumieniem lub jednostronnie

Skrócenie okresu wypowiedzenia umowy o pracę jest możliwe również za porozumieniem stron. Mogą one rozwiązać wcześniej umowę w trakcie biegnącego już wypowiedzenia. Umowa o pracę rozwiąże się wówczas w dacie określonej w tym porozumieniu, a w razie niewskazania tej daty – w dniu zawarcia porozumienia. Jednak do rozwiązania umowy dojdzie wtedy nie w wyniku wypowiedzenia, ale porozumienia stron, co należy wskazać w świadectwie pracy. Okres wypowiedzenia może też skrócić jednostronnie pracodawca, ale tylko wówczas, gdy wypowiedzenie następuje z powodu: ? likwidacji pracodawcy, ? ogłoszenia jego upadłości, lub ? innych przyczyn niedotyczących pracownika, np. zmiany organizacyjne firmy (art. 361 k.p.). Skrócenie może przy tym dotyczyć tylko najdłuższego, 3-miesięcznego okresu wypowiedzenia. W takiej sytuacji szef może dowolnie ustalić, o jaki czas skraca wypowiedzenie, z tym że nie może on trwać krócej niż miesiąc. W ten sposób nie wolno skracać innych okresów wypowiedzenia, czyli okresów miesięcznych lub dwutygodniowych.

Przepisy ustalające okresy wypowiedzenia umów o pracę zawarte w kodeksie pracy mają charakter semiimperatywny. Mogą być zatem zmieniane przez strony stosunku pracy, jeśli będzie to korzystniejsze dla pracownika. Potwierdza to także stanowisko Sądu Najwyższego, który w wyroku z 26 kwietnia 2011 r. (II PK 302/10) stwierdził, że ustawowe okresy wypowiedzenia mają charakter okresów minimalnych, z tym że w granicach wyznaczonych w art. 18 k.p. dopuszczalna jest również ich zmiana nie tylko przez skrócenie, ale i poprzez wydłużenie.

Pozostało 92% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Sądy i trybunały
Łukasz Piebiak wraca do sądu. Afera hejterska nadal nierozliczona
Praca, Emerytury i renty
Czy każdy górnik może mieć górniczą emeryturę? Ważny wyrok SN
Prawo karne
Kłopoty żony Macieja Wąsika. "To represje"
Sądy i trybunały
Czy frankowicze doczekają się uchwały Sądu Najwyższego?
Materiał Promocyjny
Jak kupić oszczędnościowe obligacje skarbowe? Sposobów jest kilka
Sądy i trybunały
Rośnie lawina skarg kasacyjnych do Naczelnego Sądu Administracyjnego