Sezonowe zatrudnienie małoletniego w wakacje pod specjalnym nadzorem

Warunki zatrudniania niepełnoletnich osób są szczególnie wyśrubowane. Zakres prac, które można im zlecić, jest mocno ograniczony. Obostrzenia dotyczą też czasu pracy oraz formalności przy zawieraniu umowy.

Publikacja: 14.07.2016 06:00

Sezonowe zatrudnienie małoletniego w wakacje pod specjalnym nadzorem

Foto: 123RF

W sezonie wakacyjnym – szczególnie w kurortach morskich bądź górskich, ale też w niektórych branżach, takich jak sadownictwo, ogrodnictwo czy gastronomia – częstą praktyką jest powierzanie prostych prac osobom, które nie ukończyły jeszcze 18. roku życia. Mimo że taka współpraca wydaje się korzystna dla obu stron, to przepisy prawa w Polsce szczególnie reglamentują angażowanie osób niepełnoletnich.

Definicja młodocianego

W zakresie zatrudniania na umowę o pracę Kodeks pracy wprowadził pojęcie osoby młodocianej. Pracownikiem młodocianym jest osoba, która ukończyła 16 lat, a nie osiągnęła jeszcze pełnoletności. Co do zasady angażowanie osób poniżej 16. roku życia jest w Polsce zabronione poza kilkoma wyjątkami określonymi w przepisach.

Aby móc zatrudnić młodocianego na umowę o pracę, musi on spełnić łącznie dwa warunki, tj.:

- mieć ukończone gimnazjum oraz

- przedstawić zaświadczenie lekarskie, że praca na danym stanowisku nie zagraża jego zdrowiu.

W celu nauki zawodu

Co istotne, Kodeks pracy przewiduje przede wszystkim zatrudnianie młodocianych jako formę przygotowania zawodowego, np. w postaci praktycznej nauki zawodu. Taką umowę często podpisują zakłady rzemieślnicze z uczniami szkół zawodowych. Przygotowanie zawodowe młodocianych mogą prowadzić tylko tacy pracodawcy, którzy posiadają kwalifikacje wymagane od instruktorów praktycznej nauki zawodu. Ten rodzaj zatrudniania obwarowany jest wieloma formalnościami, a i młodocianym przysługują szczególne uprawnienia. Jest to jednak całkowicie inny typ zatrudnienia niż angażowanie w sezonie wakacyjnym młodocianych do prostych prac.

Prace lekkie

Zgodnie z poradnikiem Państwowej Inspekcji Pracy (https://www.pip.gov.pl/pl/ f/v/146499/Pracownik%20 Angaż dla małoletniego w wakacje pod specjalnym nadzorem SEZON | Warunki zatrudniania niepełnoletnich osób są szczególnie wyśrubowane. Zakres prac, które można im zlecić, jest mocno ograniczony. Obostrzenia dotyczą też czasu pracy oraz formalności przy zawieraniu umowy. mlodociany%20.pdf) zatrudnianie młodocianych oprócz tego, że może być wykorzystane w celu praktycznej nauki zawodu, to może być także stosowane w przypadku powierzania prac lekkich. Przez pracę lekką rozumie się taką, która nie powoduje zagrożenia dla życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego, a także nie utrudnia młodocianemu wypełniania obowiązku szkolnego. Taką pracą może być roznoszenie ulotek, zbieranie warzyw i owoców czy praca pomocnicza w biurach jako goniec bądź przy układaniu dokumentacji w segregatorach. Wykluczone są wszystkie fizyczne prace, które łączą się z dźwiganiem ciężarów. Małoletnich można zatrudniać nie tylko w okresie wakacji czy ferii, ale także dorywczo w ciągu roku szkolnego.

Do umów o pracę przy wykonywaniu lekkich prac mają zastosowanie ogólne przepisy Kodeksu pracy dotyczące nawiązywania umów. Pracodawca powinien dodatkowo pamiętać, aby:

1) określić obowiązujący u niego wykaz prac lekkich, po uzyskaniu zgody lekarza wykonującego zadania służby medycyny pracy; musi go zatwierdzić inspektor pracy. Oczywiście wykaz prac lekkich nie może zawierać prac wzbronionych młodocianym (rozporządzenie Rady Ministrów z 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac, DzU nr 200, poz. 2047 ze zm.),

2) jeżeli pracodawca tworzy regulamin pracy, powinien w nim zamieścić wykaz prac lekkich, a gdy nie ma obowiązku wydawać tego regulaminu – musi je wyszczególnić w innym wewnętrznym akcie prawnym dotyczącym prawa pracy i zapoznać młodocianego z wykazem prac lekkich przed dopuszczeniem go do pracy,

3) czas pracy młodego pracownika w okresie ferii szkolnych nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin w tygodniu. Taki wymiar czasu pracy obowiązuje także w przypadku, gdy młodociany jest zatrudniony u więcej niż jednego pracodawcy. Dlatego przed nawiązaniem stosunku pracy pracodawca ma obowiązek uzyskać od młodocianego oświadczenie o zatrudnieniu albo o niepozostawaniu w zatrudnieniu u innego pracodawcy. W okresie nauki tygodniowy wymiar czasu pracy młodocianego nie może przekraczać 12 godzin, a w dniu, gdy młodociany uczestniczy w zajęciach szkolnych, czas pracy nie może przekraczać dwóch godzin.

4) młodocianemu nie wolno zlecać nadgodzin i pracy w nocy.

Co ciekawe, część doktryny prawnej wyklucza zatrudnianie młodocianych nieposiadających kwalifikacji zawodowych do wykonywania nawet lekkich prac, co całkowicie wykluczałoby zatrudnianie na umowę o pracę osoby poniżej 18. roku życia. Przyczyną tego stanu rzeczy jest nieprecyzyjne sformułowanie w Kodeksie pracy. Art. 191 § 2 stwierdza, że młodociany nieposiadający kwalifikacji zawodowych może być zatrudniony tylko w celu przygotowania zawodowego. Nabycie kwalifikacji zawodowych oznacza, że dana osoba posiada kwalifikacje do wykonywania jakiegokolwiek zawodu poświadczone dyplomem, świadectwem, zaświadczeniem instytucji szkoleniowej lub innym dokumentem uprawniającym do wykonywania zawodu. Wówczas uczeń liceum, który w okresie ferii szkolnych (wakacji) nie posiada żadnych kwalifikacji zawodowych, w ogóle nie mógłby być zatrudniony, nawet do lekkich prac. >patrz ramka „Zdaniem eksperta".

Na zlecenie ...

Co do zasady umowę cywilnoprawną zawiera się z osobą pełnoletnią. Przepisy Kodeksu cywilnego dzielą zdolność do czynności prawnych na pełną – mają ją osoby, które ukończyły 18 lat, oraz ograniczoną – mają ją osoby, które ukończyły 13. rok życia, oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo. Małoletni poniżej 13. roku życia w ogóle nie posiadają zdolności do czynności prawnych, co wyklucza zawieranie z nimi jakichkolwiek umów.

...za zgodą rodzica...

Angażując niepełnoletniego, który ukończył 13 lat, np. na umowę cywilnoprawną, konieczne jest uzyskanie pisemnej zgody jego opiekuna ustawowego, którym najczęściej jest rodzic lub ustawowo przydzielony opiekun prawny. Wprawdzie przepisy przewidują wyjątek i w sprawach umów w drobnych bieżących sprawach życia codziennego nie wymagają zgody przedstawiciela ustawowego, jednak zawarcie umowy cywilnoprawnej nie kwalifikuje się do tego zwolnienia.

... i z ograniczeniami

Powierzając zlecenia osobom niepełnoletnim, które ukończyły 13. rok życia, należy zastanowić się nad rodzajem i zakresem odpowiedzialności w powierzonej pracy. Nierozsądne i całkowicie pozbawione racjonalnego myślenia jest powierzenie małoletniemu zleceń, w przypadku których ma on ponosić odpowiedzialność materialną za powierzony towar czy dokonywać skomplikowanych transakcji bądź dokonywać obsługi np. kupujących w warunkach dużego nasilenia klientów. Należy pamiętać, że małoletni jest przez polskie prawo cywilne w zakresie wyrządzenia szkody traktowany dość specyficznie. Potwierdza to orzecznictwo Sądu Najwyższego i wyrok z 13 lutego 2004 r. (IV CK 269/02), gdzie SN stwierdza: „z przepisu art. 426 k.c. nie wynika domniemanie prawne, że małoletni, który ukończył 13 lat, jest osobą dojrzałą w stopniu pozwalającym na ponoszenie winy. Jeśli zatem wina jest przesłanką odpowiedzialności małoletniego sprawcy szkody, jak to ma miejsce w rozpoznawanej sprawie, w której pozwany wyrządził szkodę, kierując pojazdem mechanicznym, i odpowiada za nią na podstawie art. 436 § 1 k.c. w zw. z art. 415 k.c., konieczne jest ustalenie, czy w chwili wypadku był on dojrzały w stopniu pozwalającym na działanie z rozeznaniem". Przy czym w każdym przypadku to na poszkodowanym spoczywa obowiązek wykazania tej okoliczności, podobnie jak wszystkich innych przesłanek odpowiedzialności sprawcy szkody na zasadach winy.

Wynika z tego, że angażowanie małoletnich na umowy cywilnoprawne może dotyczyć jedynie bardzo wąskiego zakresu czynności, które również oznaczałyby prace lekkie. Moim zdaniem, analogicznie jak przy zatrudnianiu na umowy o pracę, należy wystrzegać się zlecania prac, które byłyby zamieszczone w wykazie prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac.

Zdaniem eksperta

Arkadiusz Sobczyk, radca prawny, partner zarządzający, Kancelaria Radcy Prawnego A. Sobczyk i Współpracownicy

Rzeczywiście wydaje się, że wykonywanie prac lekkich wymaga posiadania kwalifikacji. Taki wniosek wypływa z treści art. 191 § 2 Kodeksu pracy, odczytywanego a contrario. Tyle tylko, że do wielu drobnych prac wakacyjnych kwalifikacji nie trzeba nabywać w szkołach ani na kursach. Przyuczenie do zbierania truskawek zajmie nie więcej niż pięć minut. Przyuczenie do wydawania posiłków może być nieco tylko dłuższe. Problem pojawia się tam, gdzie kwalifikacji nie da się nabyć „od ręki". Tam pozostaje przyuczenie do zawodu.

W sezonie wakacyjnym – szczególnie w kurortach morskich bądź górskich, ale też w niektórych branżach, takich jak sadownictwo, ogrodnictwo czy gastronomia – częstą praktyką jest powierzanie prostych prac osobom, które nie ukończyły jeszcze 18. roku życia. Mimo że taka współpraca wydaje się korzystna dla obu stron, to przepisy prawa w Polsce szczególnie reglamentują angażowanie osób niepełnoletnich.

Definicja młodocianego

Pozostało 95% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe