Jeśli pracodawca powierza pracownikom mienie firmy, np. auto służbowe czy inny cenny sprzęt, za które mają oni odpowiadać, stara się je dodatkowo chronić. Często więc daje im do podpisania weksel in blanco. To sposób zabezpieczenia interesów przedsiębiorców, na wypadek gdyby pracownik zniszczył drogi sprzęt i nie chciał zapłacić za szkody wyrządzone w nim nawet nieumyślnie. Jednak od kilku lat taka forma ochrony przy roszczeniach ze stosunku pracy jest niedopuszczalna, a podpisane weksle są nieważne. Tak uznał Sąd Najwyższy w wyroku z 26 stycznia 2011 r. (II PK 159/10). – Przepisy i zasady prawa pracy, w szczególności zawarte w dziale V kodeksu pracy, sprzeciwiają się i wykluczają dopuszczenie weksli gwarancyjnych jako środka dodatkowego zabezpieczenia roszczeń pracodawcy o naprawienie potencjalnych szkód wyrządzonych przez pracownika w firmowym mieniu. Z mocy samego prawa (art. 18 § 2 k.p. w związku z art. 114–127 k.p. oraz a contrario art. 300 k.p.) taki weksel jest nieważny. Jego nabywca nie może się domagać jego realizacji – podkreślił SN.
Tymczasem część prawników uważa, że użycie takich środków jest dopuszczalne w prawie pracy. Powołują się przy tym m.in. na wcześniejsze orzecznictwo SN, które pozwala pracodawcom posługiwać się wekslami zabezpieczającymi ich roszczenia wobec załogi. Dlatego niektórzy stosują je do dzisiaj, np. przy zakazach konkurencji. SN w wyroku z 21 maja 1981 r. (IV PRN 6/81) stwierdził, że kodeks pracy, normując odpowiedzialność materialną pracowników za szkody wyrządzone firmom na odmiennych zasadach niż wynikające z prawa cywilnego, nie wprowadził żadnych zmian w zakresie stosunku prawa pracy do prawa wekslowego. Podkreślił, że gdyby ustawodawca chciał wyłączyć weksel ze stosunków pracy, zrobiłby to w kodeksie.
W innym wyroku, z 19 marca 1998 r. (I PKN 436/97), SN wskazał, że abstrakcyjny charakter zobowiązania pracownika wobec pracodawcy płynącego z podpisanego weksla in blanco nie zwalnia sądu pracy z obowiązku ustalenia, czy i w jakim zakresie pracownik odpowiada za szkodę powstałą w powierzonym mu mieniu. Bezwarunkowej odpowiedzialności wekslowej nie można odrywać od ustawowego zakresu odpowiedzialności materialnej pracownika. Sąd bada merytoryczną zasadność powództwa dopiero po wniesieniu zarzutów przez dłużnika.
Co do zasady pracownik, który wyrządził szkodę przełożonym, odpowiada za to materialnie. Zakres obciążenia różni się w zależności od tego, czy podwładny działał umyślnie czy nie oraz czy utracone mienie powierzono mu z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się. Szczegółowo i wyczerpująco reguluje to prawo pracy. Według najnowszego wyroku SN przepisy prawa wekslowego nie spełniają tych warunków. Nie są to przepisy kodeksu cywilnego, a wskutek swojego specyficznego charakteru nie są zgodne z zasadami prawa pracy. Nie ma więc podstaw, aby przy szkodach w firmowym mieniu pracodawcy sięgali do innych regulacji, wręcz jest to zabronione.
Dochodząc roszczeń od pracownika, szef musi wykazać okoliczności uzasadniające jego odpowiedzialność oraz wysokość powstałej szkody. Tymczasem przedstawienie weksla, który jest abstrakcyjny, zwalniałoby przełożonego z takiego wymogu.
