Pensję w kasie odbierze pełnomocnik, ale częściej żona

W wielu firmach podwładni nadal pobierają pensję w kasowym okienku. Problem w jej odbiorze może pojawić się w sezonie urlopowym, kiedy pracownik jest nieobecny w dniu wypłaty.

W kodeksie pracy nie uregulowano sposobów odbioru wynagrodzenia przez inną osobę niż pracownik. Stosuje się tu więc art. 300 kodeksu pracy, na mocy którego w sprawach nieunormowanych przepisami prawa pracy do stosunku pracy odpowiednio odnoszą się przepisy kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy.

Z upoważnieniem

Pozwala to użyć regulacji cywilnoprawnych dotyczących pełnomocnictwa. Na zasadach określonych w kodeksie cywilnym podwładny może więc upoważnić do odbioru wynagrodzenia inną osobę (art. 95 k.c.). Z mocy art. 300 k.p. wchodzą tu w grę przepisy kodeksu cywilnego o pełnomocnictwie (art. 99 k.c. i nast.).

Wynika z nich, że etatowiec może udzielić pełnomocnictwa:

- ogólnego – obejmującego umocowanie do tzw. czynności zwykłego zarządu, co oznacza także pobieranie wynagrodzenia za pracę,

- tylko do pobierania wynagrodzenia.

Należy podkreślić, że pełnomocnictwa ogólnego udziela się na piśmie (inaczej jest nieważne). Natomiast pełnomocnictwa tylko do pobierania pensji można udzielić także ustnie, gdyż w tym przypadku pisemna forma jest wskazana wyłącznie dla celów dowodowych. Jednak w razie ustnego upoważnienia pracodawca może żądać, aby pracownik potwierdził je na piśmie. Zarówno ogólne, jak i szczególne pełnomocnictwo może być jednorazowe, okresowe (np. na rok) lub bezterminowe.

Do odbioru wynagrodzenia pracownika są umocowane także osoby, na rzecz których pracodawca dokonuje potrąceń.

Wyjątkowo weźmie mąż

Jeżeli pracownik nie upoważni małżonka do odbioru pensji, nie można mu jej wypłacić. Wyjątek przewiduje art. 29 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Zgodnie z nim w razie przemijającej przeszkody dopuszczalna jest wypłata wynagrodzenia małżonkowi, jeżeli pozostają oni we wspólnym pożyciu, a pracownik, którego przeszkoda dotyczy, nie sprzeciwił się. Nie ma przy tym znaczenia, czy ustrojem małżeńskim jest wspólność, czy rozdzielność majątkowa. Nie trzeba też przedstawiać żadnych pełnomocnictw. Natomiast współmałżonek upoważniony do odbioru pensji na mocy art. 29 k.r.o. może udzielić osobie trzeciej pełnomocnictwa do tej czynności.

Przyjmuje się, że co do zasady wspólne pożycie oznacza wspólne zamieszkiwanie i prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego. Jednak pracodawca nie może domagać się przedstawiania dowodu od małżonka działającego za współmałżonka, którego dotyczy przemijająca przeszkoda, potwierdzającego fakt wspólnego pożycia. Zgodnie bowiem z ogólną regułą dowodową wskazaną w art. 6 k.c., ciężar udowodnienia braku wspólnego pożycia spoczywa na osobie, która twierdzi, że to wspólne pożycie nie istnieje.

Z kolei o tym, czy istnieje „przemijająca przeszkoda", należy rozstrzygnąć, analizując wszystkie okoliczności sytuacji, w której znalazł się pracownik. Może to być: jego choroba, wyjazd (zarówno planowany, jak i nieplanowany) w dniach wypłaty, tymczasowe aresztowanie. Wypłata wynagrodzenia małżonkowi jest więc dopuszczalna wyjątkowo, choć może się powtarzać.

Ostatnim warunkiem upoważniającym współmałżonka do odbioru pensji jest brak jego sprzeciwu, wyraźnego albo dorozumianego (np. wskutek ustanowienia pełnomocnika od odbioru pensji albo pełnomocnictwa ogólnego). Sprzeciw musi być przy tym znany pracodawcy. Jeżeli firma wypłaci wynagrodzenie współmałżonkowi mimo sprzeciwu pracownika, ten może żądać wypłaty pensji. Pod warunkiem że udowodni, że szef wiedział o sprzeciwie (art. 6 k.c.).

Gdy trafi do niewłaściwego adresata

W razie wypłaty wynagrodzenia osobie nieuprawnionej, np. na inne konto, pracownik ma prawo dochodzić należnej mu pensji od pracodawcy, a nie od osoby nieuprawnionej. Natomiast pracodawca może domagać się zwrotu nienależnej kwoty od nieuprawnionego. Ponadto szef, który wypłacił wynagrodzenie takiej osobie, znajduje się w zwłoce w spełnieniu świadczenia (art. 476 k.c.). Pracownik, który jest wierzycielem, ma prawo żądać oprócz wypłaty pensji także:

- ustawowych odsetek za opóźnienie (zawsze) oraz

- naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki (musi udowodnić szkodę i związek przyczynowy między zwłoką a szkodą).

Jeżeli jednak pracodawca wpłacił wynagrodzenie nieuprawnionemu, ale pracownik skorzystał z tych pieniędzy, firma nie będzie musiała wypłacać wynagrodzenia pracownikowi, pod warunkiem że:

- etatowiec oświadczy (najlepiej na piśmie), że przyjął bądź przyjmie wynagrodzenie albo