Istotą działania związków zawodowych jest reprezentowanie i obrona praw, interesów zawodowych oraz socjalnych ludzi pracy. Związki zawodowe to organizacje dobrowolne, samorządne i niezależne. Większość uprawnień związkowych, m.in. wpływanie na proces tworzenia prawa, prowadzenie rokowań zbiorowych czy kontrola nad przestrzeganiem prawa, służy realizacji celów związkowych. Mimo że związki zawodowe mają uprawnienie do prowadzenia działalności gospodarczej, taka działalność nie mieści się w szeroko rozumianej podstawowej funkcji związku.
Przykład 1
Związek zawodowy w ramach prowadzonej działalności gospodarczej zajmuje się handlem detalicznym. Usługi w zakresie handlu, na podstawie umowy o współpracy wolontariackiej, świadczy Anna Z., która jest jednocześnie członkiem związku. Anna Z. wykonuje pracę podporządkowaną, w miejscu i w czasie wyznaczonym przez związek.
Przykład 2
W dużej fabryce narzędzi prężnie działa związek zawodowy. Pracodawca udostępnił władzom związku osobne pomieszczenie oraz komputer, telefon i drukarkę w celu wykonywania działalności związkowej w zakładzie pracy. Związek, który równocześnie prowadzi działalność gospodarczą w zakresie PR-u i marketingu, drukuje swoje ulotki oraz hasła reklamowe dla klientów na drukarce, którą udostępnił mu pracodawca.