Koronawirus: Państwowa Inspekcja Pracy w trybie awaryjnym

W okresie stanu epidemii Inspekcja Pracy prowadzi kontrole wyłącznie w przypadku śmiertelnych, ciężkich i zbiorowych wypadków przy pracy oraz bezpośredniego zagrożenia życia i zdrowia pracowników.

Publikacja: 06.05.2020 16:00

Koronawirus: Państwowa Inspekcja Pracy w trybie awaryjnym

Foto: AdobeStock

Praca znajduje się pod kontrolą i ochroną prawną. Z przepisów kodeksu pracy wynika, że nadzór i kontrolę przestrzegania prawa pracy, w tym przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, sprawuje Państwowa Inspekcja Pracy. Jest to organ powołany do sprawowania nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów dotyczących legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej w zakresie określonym w ustawie.

Zakres działań...

Zakres działań kontrolnych i nadzorczych przypisanych ustawowo do PIP jest bardzo szeroki. Inspekcja to nie tylko kontrola w zakresie bhp, ale również kontrole dotyczące stosunku pracy, wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, czasu pracy, urlopów, uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem, zatrudniania młodocianych i osób niepełnosprawnych. Do tego dochodzą wspomniane kontrole legalności zatrudnienia oraz liczna grupa kontroli wynikająca z przepisów szczególnych. Inspektorzy pracy to również organy odpowiedzialne za ściganie wykroczeń przeciwko prawom pracownika określonym w kodeksie pracy, wykroczeń, o których mowa w art. 119-123 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, a także innych wykroczeń, gdy ustawy tak stanowią.

... mocno ograniczony

W związku z ogłoszeniem stanu epidemii – zgodnie z informacją zamieszczoną na stronie internetowej Głównego Inspektoratu Pracy – wprowadzone zostały nowe zasady funkcjonowania PIP. W myśl § 10 rozporządzenia ministra zdrowia z 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii, w okresie stanu epidemii wykonywanie zadań przez urząd administracji publicznej lub jednostkę organizacyjną wykonującą zadania o charakterze publicznym może podlegać ograniczeniom polegającym na wykonywaniu wyłącznie zadań niezbędnych do:

- zapewnienia pomocy obywatelom,

- określonych zadań przez ten urząd lub jednostki w sposób wyłączający bezpośrednią obsługę interesantów.

Czytaj także: W 2020 roku inspekcja pracy prześwietli czas pracy i kontrakty

Pracodawca czy pracownik, który chciałby obecnie uzyskać poradę prawną PIP – zarówno z zakresu prawnej ochrony pracy, jak również bhp – może ją uzyskać bez możliwości złożenia osobistej wizyty w jednostce organizacyjnej PIP. To w pełni wpisuje się w możliwość przewidzianą w rozporządzeniu w sprawie ogłoszenia na obszarze RP stanu epidemii.

Poradnictwo prawne PIP nie jest jednak dominującą formą działalności tego urzędu. Podstawą, jak sama nazwa wskazuje, są działania inspekcyjne, czyli kontrolne. Kontrolę przeprowadza się w siedzibie podmiotu kontrolowanego oraz w innych miejscach wykonywania jego zadań lub przechowywania dokumentów finansowych i kadrowych. Poszczególne czynności kontrolne mogą być wykonywane także w siedzibie jednostki organizacyjnej PIP. Dotyczy to jednak czynności w ramach kontroli już rozpoczętej – trudno bowiem wyobrazić sobie rozpoczynanie i kompleksowe przeprowadzenie kontroli zza biurka z siedziby jednostki organizacyjnej PIP.

Zgodnie z informacją GIP zamieszczoną na stronie internetowej urzędu w okresie stanu epidemii czynności kontrolne przeprowadzane przez inspektorów pracy powinny być ograniczone wyłącznie do:

- przypadków bezpośredniego zagrożenia życia i zdrowia pracowników,

- badania śmiertelnych, ciężkich i zbiorowych wypadków przy pracy.

Z pewnością te zagadnienia kontrolne wpisują się w działania niezbędne do zapewnienia pomocy obywatelom, o których mowa w rozporządzeniu w sprawie ogłoszenia na obszarze RP stanu epidemii. Skoro zatem zakres kontrolny urzędu został ograniczony do działań niezbędnych do zapewnienia pomocy obywatelom, to kwestie takie jak niewypłacanie wynagrodzenia za pracę (w tym zleceniobiorcom), udzielanie urlopów wypoczynkowych poza obowiązującymi zasadami czy realizowanie uprawnień pracowniczych związanych z rodzicielstwem można uznać za niezaliczające się do kwestii istotnych z punktu widzenia obywateli – przynajmniej w czasie epidemii.

Wydaje się jednak, że w sytuacji, gdy jednostki PIP wrócą do właściwego trybu w zakresie realizowania swoich ustawowych obowiązków w pełnym zakresie, wszelkie napływające do urzędu w czasie epidemii doniesienia o nieprzestrzeganiu przepisów prawa pracy zostaną rozpatrzone.

Bezpośrednie zagrożenie

Podejmowane w czasie epidemii kontrole PIP w zakresie wypadków przy pracy – ciężkich, śmiertelnych i zbiorowych – nie budzą wątpliwości. Co jednak rozumieć pod pojęciem kontroli związanych z bezpośrednim zagrożeniem zdrowia i życia, skoro przepisy nie definiują, czym jest takie zagrożenie? Czy kontrola w tym zakresie może dotyczyć np. tylko sytuacji, w której do PIP wpłynie skarga, że pracownicy wykonują pracę przy maszynach pozbawionych osłon, przez co mogą stracić kończynę? Czy może bezpośrednie zagrożenie to również to związane z zagrożeniem ze strony Covid-19? Czy jeżeli osoba pracująca w warunkach szczególnego narażenia na Covid-19 zgłosi do PIP telefoniczną skargę, że nie została wyposażona we właściwe środki ochronne lub pracuje w warunkach pominięcia obowiązujących ograniczeń, nakazów i zakazów, które mogą wpisywać się w naruszenia z zakresu bhp, ma prawo uznać, że PIP przeprowadzi kontrolę w tym zakresie?

Na to pytanie niestety nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Jednak w interesie pracobiorców leży przyjęcie, że warunki szczególnego narażenia na Covid-19 wpisują się w bezpośrednie zagrożenie zdrowia i życia.

W terenie nieliczni

Kontrole dotyczące wypadków oraz w zakresie bezpośredniego zagrożenia zdrowia i życia pracowników, zgodnie z rekomendacją GIP, mają przeprowadzać inspektorzy legitymujący się odpowiednią wiedzą w tej dziedzinie. Inspektorzy pracy, którzy nie znają się na wypadkach lub którzy nie potrafią dokonać oceny w przypadku bezpośredniego zagrożenia życia i zdrowia pracowników, a zwykle przeprowadzają kontrolę w bardzo licznych innych obszarach, mają świadczyć pracę zdalną w miejscu zamieszkania. W ramach tego mają wykonywać powierzoną pracę, odbierać telefony – od przełożonych, odbierać i wysyłać służbową pocztę elektroniczną, raportować bezpośrednim przełożonym o wykonywanych czynnościach w ramach pracy zdalnej.

Reasumując, w okresie epidemii zarówno pracodawcy, jak i pracownicy mają prawo uzyskiwać od PIP wszelkie informacje z zakresu prawnej ochrony pracy oraz bhp – zarówno w formie telefonicznej, jak i pisemnej. W tym szczególnym okresie pracodawcy nie muszą się jednak obawiać kontroli inspektorów pracy, za wyjątkiem sytuacji, gdy przytrafi się wypadek ciężki, zbiorowy lub śmiertelny albo gdy urząd uzyska informacje o bezpośrednim zagrożeniu zdrowia lub życia. Niezależnie od tego pracownicy, pracodawcy, organizacje związkowe mają na bieżąco możliwość kierowania do PIP korespondencji w obszarze działania Inspekcji. Wszelkie doniesienia o naruszeniach przepisów w czasie epidemii zostaną z pewnością zweryfikowane w ramach kontroli przeprowadzonych po odwołaniu szczególnych zasad funkcjonowania urzędu.

Autor jest prawnikiem, ekspertem prawa pracy

Praca znajduje się pod kontrolą i ochroną prawną. Z przepisów kodeksu pracy wynika, że nadzór i kontrolę przestrzegania prawa pracy, w tym przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, sprawuje Państwowa Inspekcja Pracy. Jest to organ powołany do sprawowania nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów dotyczących legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej w zakresie określonym w ustawie.

Pozostało 93% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Prawo karne
CBA zatrzymało znanego adwokata. Za rządów PiS reprezentował Polskę
Spadki i darowizny
Poświadczenie nabycia spadku u notariusza: koszty i zalety
Podatki
Składka zdrowotna na ryczałcie bez ograniczeń. Rząd zdradza szczegóły
Ustrój i kompetencje
Kiedy można wyłączyć grunty z produkcji rolnej
Sądy i trybunały
Sejm rozpoczął prace nad reformą TK. Dwie partie chcą odrzucenia projektów