Stan epidemii nie wstrzymuje terminów w stosunkach pracowniczych

Jeszcze przed ogłoszeniem stanu zagrożenia epidemicznego część sądów zaczęła pracować na zwolnionych obrotach. Na mocy zarządzeń prezesów odwoływane były rozprawy, początkowo w marcu, a następnie w kwietniu. W czasie epidemii składanie pozwów może być utrudnione. Ze względu na panujące obostrzenia pracodawcy mogą mieć również ograniczony kontakt z pełnomocnikami. W przestrzeni medialnej pojawiło się wiele informacji o wstrzymaniu biegu, zawieszeniu lub wydłużeniu licznych terminów w obrocie prawnym. U wielu pracodawców pojawia się zatem wątpliwość, czy trzeba się spieszyć ze składaniem pozwu w czasie epidemii, jeżeli roszczenie ulega przedawnieniu, czy też można zająć się ratowaniem firmy, a do zajmowania się pozwem wrócić, gdy minie zagrożenie epidemiczne?

Niestety, przyjęcie takiego założenia może się skończyć przegraną pracodawcy za kilka miesięcy już w przedbiegach. Terminy przedawnienia roszczeń w przypadku pracodawców są stosunkowo krótkie. Natomiast analiza tak dotychczasowych przepisów dotyczących przedawnienia roszczeń, jak i przepisów uchwalonych w związku z pojawieniem się epidemii Covid-19, nie pozwala stwierdzić, aby bieg terminów przedawnienia został zawieszony lub przerwany.

Czytaj także:

Koronawirus a zawieszenie biegu terminów: to sądy zdecydują, jak interpretować przepis

Terminy wstrzymane i zawieszone...

31 marca 2020 r. weszła w życie ustawa zwana potocznie tarczą antykryzysową, która zmieniła uchwaloną kilka tygodni wcześniej ustawę z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem Covid-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (dalej: tarcza). To właśnie z tą ustawą niektórzy pracodawcy wiązali swoje przekonanie o zawieszeniu biegu terminów przedawnienia roszczeń przeciwko pracownikom. W rzeczywistości nie wstrzymuje ona żadnych terminów w stosunkach pracowniczych.

... tylko w prawie administracyjnym...

W tarczy znalazł się przepis przewidujący wstrzymanie w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu Covid-19 rozpoczęcia oraz zawieszenie nie tylko biegu terminów przedawnienia, ale także terminów zawitych, dla których ustawa wiąże ujemne skutki dla strony. Mowa jest o tym w dodanym 31 marca 2020 r. do ustawy o Covid-19 art. 15zzr pkt 3 i 5. Ten przepis dotyczy jednak wyłącznie prawa administracyjnego, a nie prawa pracy.

W pierwotnej wersji projektu ustawy wprowadzającej ten artykuł była mowa o wstrzymaniu także terminów prawa cywilnego. Taki zapis słusznie nie znalazł się jednak w finalnej wersji ustawy. Pomijając fakt, czy regulacja wstrzymująca bieg terminów prawa cywilnego lub zawieszająca takie terminy objęłaby także terminy z prawa pracy, wprowadzenie takiej zasady mogłoby doprowadzić do niewyobrażalnego wręcz chaosu i paraliżu decyzyjnego w stosunkach pracy. Nie chodziłoby tu tylko o terminy przedawnienia, ale także te, od zachowania których jest uzależnione udzielenie ochrony prawnej przed sądem lub organem, lub terminy do dokonania przez stronę czynności kształtujących jej prawa i obowiązki. Zważając na to, jak wielką liczbę terminów w zakresie samych obowiązków konsultacyjnych zawiera kodeks pracy, ich zawieszenie praktycznie ubezwłasnowolniłoby pracodawców.

... oraz w procesie i w sądzie

Na bieg terminów przedawnienia roszczeń nie ma także wpływu kolejny nowy przepis ustawy o Covid-19 – tj. art. 15zzs. Przewiduje on, że w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu Covid-19 bieg terminów procesowych i sądowych w postępowaniach sądowych oraz egzekucyjnych nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu na ten okres. Z mocy tego przepisu nastąpiło wstrzymanie rozpoczęcia lub zawieszenie biegu wszystkich terminów, ale tylko procesowych i sądowych. Regulacja dotyczy zatem tylko tych spraw, które już są w sądach lub się zakończyły.

W kontekście przedawnienia ta regulacja nie ma zatem żadnego znaczenia. Pracodawca, który wniósł pozew do sądu, czynnością tą – zmierzającą do dochodzenia roszczenia – przerwał już bowiem bieg terminu jego przedawnienia. Zawieszenie biegu terminów procesowych w żaden sposób nie wpływa na jego sytuację prawną.

Od roku do 20 lat

Dodatkowe wątpliwości pracodawców związane z terminami przedawnienia mogą budzić duże zmiany, jakie nastąpiły w tym zakresie w prawie cywilnym. Przypomnijmy zatem, że w żaden sposób nie wpłynęły one na przedawnienie roszczeń w stosunkach pracy. Kodeks pracy w sposób autonomiczny reguluje długość terminów przedawnienia roszczeń. Są one odmienne niż te wynikające z kodeksu cywilnego.

Art. 291 § 1 kodeksu pracy przewiduje trzyletni termin przedawnienia roszczeń ze stosunku pracy, biegnący od dnia ich wymagalności. Jako regułę można przyjąć, że w takim terminie przedawnią się praktycznie wszystkie roszczenia zgłaszane przez pracowników przeciwko pracodawcy. Większość roszczeń szefów przeciwko etatowcom przedawni się natomiast szybciej. Dotyczy to roszczeń pracodawcy o naprawienie szkody wyrządzonej przez pracownika wskutek:

- nieumyślnego niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych,

- nieuzasadnionego rozwiązania przez pracownika stosunku pracy w trybie natychmiastowym z winy pracodawcy,

- naruszenia zakazu konkurencji.

Żądania tego typu ulegają przedawnieniu z upływem roku od dnia powzięcia przez pracodawcę wiadomości o wyrządzeniu szkody, jednak nie później niż z upływem trzech lat od dnia wyrządzenia tej szkody.

Do przedawnienia roszczenia o naprawienie szkody wyrządzonej umyślnie stosuje się natomiast przepisy kodeksu cywilnego. Przy umyślnym wyrządzeniu szkody przedawnienie następuje z upływem trzech lat od dnia, w którym poszkodowany pracodawca dowiedział się o szkodzie i o osobie zobowiązanej do jej naprawienia. Jednak ten termin nie może być dłuższy niż 10 lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.

Jeżeli jednaki szkoda wynika z przestępstwa, termin przedawnienia roszczenia jest dłuższy i wynosi 20 lat liczonych od dnia popełnienia przestępstwa – i to bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia (art. 4421 § 2 k.c.). Przy czym w przypadku szkód umyślnych obecnie faktyczne przedawnienie może nastąpić kilka miesięcy później z uwagi na zmianę sposobu ustalania zakończenia biegu terminu przedawnienia.

Inaczej przedawnia się roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem organu powołanego do rozstrzygania sporów, jak również roszczenie stwierdzone ugodą zawartą w trybie określonym w kodeksie przed takim organem. Kodeks pracy zawiera w tym zakresie samodzielną regulację zawartą w art. 291 § 5, zgodnie z którym takie roszczenie ulega przedawnieniu z upływem 10 lat od dnia uprawomocnienia się orzeczenia lub zawarcia ugody. Tego przepisu nie zmieniono skracając terminy przedawnienia w kodeksie cywilnym. Wyrok, który zapadł w sprawie cywilnej czy gospodarczej, trzeba wyegzekwować w ciągu 6 lat, natomiast ten w sprawie pracowniczej można egzekwować 4 lata dłużej.

podstawa prawna: art. 291-295, art. 300 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn. DzU z 2019 r., poz. 1040 ze zm.)

podstawa prawna: art. 117-125, art. 390 § 3 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jedn. DzU z 2019 r., poz. 1145 ze zm.)

Jak liczyć termin przedawnienia

Dotąd – tak w prawie cywilnym, jak i prawie pracy – przedawnienie zaczynało bieg z datą wymagalności roszczenia i kończyło po upływie okresu przedawnienia. W prawie cywilnym te zasady istotnie zmodyfikowano. Data rozpoczęcia biegu terminu przedawnienia pozostała taka sama, natomiast całkowicie zmieniono sposób ustalenia daty jego upływu. W przypadku roszczeń cywilnoprawnych przedawnienie następuje obecnie zawsze z końcem roku kalendarzowego. Ta zmiana nie wpłynęła na bieg przedawnienia większości roszczeń w sprawach pracowniczych. Kodeks pracy reguluje bowiem kompleksowo tak kwestię terminów przedawnienia, jak i ich obliczania, bez potrzeby nawet posiłkowego sięgania do kodeksu cywilnego. Modyfikacja zasad w kodeksie cywilnym nie wpływa w żaden sposób na obliczanie terminów przedawnienia z kodeksu pracy. Taką interpretację potwierdza także orzecznictwo Sądu Najwyższego. W wyroku z 10 kwietnia 2013 r. (II PK 272/12) SN stwierdził, że „przedawnienie roszczeń w sprawach mających swe źródło w przepisach prawa pracy jest kwestią uregulowaną w prawie pracy, a tym samym nie ma podstaw do sięgania w tym zakresie do art. 117 i nast. k.c.". Od tej zasady istnieje wyjątek. Dotyczy roszczeń, w stosunku do których kodeks pracy odsyła wprost do kodeksu cywilnego, czyli roszczeń pracodawcy przeciwko pracownikowi, który umyślnie wyrządził szkodę (popełniając czyn niedozwolony), a także wtedy, gdy ta szkoda jest wynikiem popełnienia przestępstwa.