Zleceniobiorcy i samozatrudnieni: ewidencja czasu pracy na kontrakcie wywoła spory

Rz: Jak pan ocenia najnowszą wersję projektu wprowadzającego minimalne wynagrodzenie godzinowe dla zleceniobiorców i samozatrudnionych?

Grzegorz Ruszczyk: W nowym brzmieniu projekt jest łagodniejszy niż w pierwotnym, bo nie przewiduje już nałożenia na przedsiębiorców obowiązku prowadzenia ewidencji czasu pracy zleceniobiorców i prowadzących działalność gospodarczą. Bez takiej ewidencji inspektor pracy nie ukarze przedsiębiorcy. Mandat będzie możliwy, jedynie gdy inspektor uzna, że przedsiębiorca wypłaca wynagrodzenie zleceniobiorcy poniżej minimalnego. W praktyce mogą być jednak problemy z udowodnieniem, kto ma rację. Jeśli zleceniodawca i zleceniobiorca przedstawią dwie różne ewidencje ich czasu pracy, to inspektor będzie mógł weryfikować je tylko częściowo, w niespornym zakresie. Pytanie, czy będzie mógł wtedy nałożyć mandat na pracodawcę. Raczej taka sprawa nada się do rozstrzygnięcia przez sąd, a nie inspektora.

Może inspektor pracy będzie musiał zdecydować, komu ma wierzyć: zleceniodawcy czy zleceniobiorcy?

Inspektor nie dostanie narzędzi do stwierdzenia, która z tych ewidencji jest tą właściwą. Zgodnie z nowym brzmieniem przepisu strony mają uzgodnić w umowie, kto ma prowadzić ewidencję, a jeśli takiego uzgodnienia nie ma, to zleceniobiorca czy samozatrudniony ma przedstawić własną ewidencję. Ten przepis nic nie mówi o sytuacji, gdy obie strony przedstawią własne rozbieżne ewidencje.

Wszystko wskazuje więc na to, że nowe przepisy dadzą zleceniobiorcom podstawę do pozywania przedsiębiorców z żądaniem wypłaty dodatkowego wynagrodzenia za godziny pracy, które nie zostały ujęte w ewidencji. Zazwyczaj takie pozwy pojawiają się po zakończeniu współpracy.

Nie mam wątpliwości, że takie pozwy po zmianach się pojawią.

Jaki sąd: cywilny czy pracy, będzie się zajmował takimi roszczeniami?

To sąd cywilny powinien zajmować się ich rozpatrzeniem. Sądy cywilne zajmowały się, zajmują się i będą się zajmowały takimi sprawami. Choć nowe przepisy mówią o czasie i miejscu pracy zleceniobiorcy, to nie można uznać, że spory o minimalne wynagrodzenie ze zlecenia powinny być rozpoznane przez sądy pracy. To zbyt daleko idące podejście.

Na czym polegają różnice w postępowaniu przed sądem cywilnym i przed sądem pracy?

W postępowaniu pracowniczym przyjmuje się, że zatrudniony jest słabszą stroną postępowania i gdy jego roszczenia nie przekraczają 50 tys. zł, nie wnosi opłat za złożenie pozwu, a na kolejnych etapach opłaty sądowe są symboliczne. W normalnym postępowaniu cywilnym, które ma zastosowanie do zleceniobiorców, powód jest traktowany na równi z przedsiębiorcą i musi w pełni udowodnić swoje racje. Zleceniobiorca więcej zapłaci za złożenie sprawy do sądu, gdyż opłata wynosi 5 proc. wartości przedmiotu sporu. W razie przegranej zleceniobiorca straci te pieniądze.

Nowe przepisy powodują jednak, że zlecenie i samozatrudnienie zaczynają się upodabniać do pracy na etacie. Po zmianach przedsiębiorca będzie mógł wyznaczyć takiej osobie miejsce i godziny pracy. Stąd już tylko krok do uznania umowy za etat w myśl art. 22 kodeksu pracy. Co jeśli zleceniobiorca złoży pozew do sądu pracy o uznanie jego umowy za etat? Czego przedsiębiorcy powinni unikać, by tak się nie stało?