Obniżenie etatu rodzicowi nie zawsze zablokuje zwolnienie

Ochrona rodzica uprawnionego do urlopu wychowawczego, który wniósł o obniżenie mu wymiaru czasu pracy, nie jest bezwzględna. Więcej możliwości ma przy tym firma, do której stosuje się przepisy o zwolnieniach grupowych.

Publikacja: 15.02.2018 05:40

Obniżenie etatu rodzicowi nie zawsze zablokuje zwolnienie

Foto: 123RF

Kodeks pracy chroni zatrudnienie pracowników korzystających z uprawnień rodzicielskich. Dotyczy to także osób uprawnionych do urlopu wychowawczego, które złożyły wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracy. Ich zwolnienie jest dopuszczalne tylko w wyjątkowych sytuacjach.

Według art. 1867 § 1 k.p. pracownik uprawniony do urlopu wychowawczego może złożyć wniosek o obniżenie jego wymiaru czasu pracy do wymiaru nie niższego niż połowa pełnego etatu na okres, w którym mógłby korzystać z takiego urlopu. Pracodawca jest zobowiązany uwzględnić taki wniosek i obniżyć wymiar czasu pracy rodzica.

Maksymalnie 12 miesięcy

Ma to istotne konsekwencje dla ochrony zatrudnienia pracownika. Zgodnie bowiem z art. 1868 § 1 k.p. pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę od dnia złożenia przez pracownika uprawnionego do urlopu wychowawczego wniosku o obniżenie wymiaru czasu pracy do dnia powrotu do nieobniżonego etatu – nie dłużej jednak niż przez łączny okres 12 miesięcy.

Zatem ochrona zatrudnienia pracownika, który wystąpił do szefa o obniżenie wymiaru czasu pracy, trwa od dnia złożenia wniosku o udzielenie tego obniżenia przez maksymalnie 12 miesięcy. Oznacza to, że niezależnie od tego, przez jaki okres rodzic będzie korzystał z obniżonego etatu – np. 18 miesięcy czy 2 lata, będzie chroniony przez 12 miesięcy.

Falstart nie pomoże

Istotne jest przy tym, że jeśli pracownik złoży wniosek o obniżenie wymiaru wcześniej niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego uprawnienia, zakaz wypowiedzenia oraz rozwiązania umowy zacznie obowiązywać na 21 dni przed datą rozpoczęcia pracy w niższym wymiarze. Zatem nawet jeśli pracownik złoży wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracy z dużym wyprzedzeniem (np. 3 miesięcy), to i tak ochrona jego zatrudnienia obowiązuje tylko na 21 dni przez datą, w której ma dojść do tego obniżenia. Nie będzie obejmować wcześniejszego okresu.

Czasem można pożegnać

Rozwiązanie umowy przez firmę jest dopuszczalne tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, a także gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika (art. 52 k.p.). Przy czym likwidacja, o której mowa w art. 1868 § 1 k.p., musi dotyczyć likwidacji zakładu pracy jako całości. Wypowiedzenia umowy o pracę nie uzasadnia likwidacja miejsca pracy czy części firmy.

Mając na uwadze treść art. 300 Prawa restrukturyzacyjnego należy uznać, że wypowiedzenie byłoby dopuszczalne także w razie otwarcia postępowania sanacyjnego.

Redukcje grupowe...

W przypadku firm zatrudniających co najmniej 20 pracowników, kolejny wyjątek od ochrony zatrudnienia pracownika, który złożył wniosek o obniżenie jego wymiaru czasu pracy, wynika z regulacji ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (tekst jedn. DzU z 2016 r., poz. 1474 ze zm.). W orzecznictwie wskazywano bowiem, że przepisy tej ustawy mogą stanowić podstawę rozwiązania stosunku pracy z pracownikiem w okresie urlopu wychowawczego także wtedy, gdy nie zachodzą przesłanki przewidziane w art. 1861 § 1 zdaniu drugim k.p.

Zaznaczał to wyraźnie Sąd Najwyższy w uchwale z 15 lutego 2006 r. (II PZP 13/05). Przepis art. 5 ust. 1 powyższej ustawy przewiduje bowiem, że przy wypowiadaniu pracownikom stosunków pracy w ramach grupowego zwolnienia nie stosuje się art. 38 i 41 kodeksu pracy, z zastrzeżeniem ust. 2-4, a także przepisów odrębnych dotyczących szczególnej ochrony pracowników przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust. 5. Zasadniczo więc w przypadku zwolnienia grupowego wyłączone jest stosowanie przepisów ochronnych.

...i indywidualne

W razie zwolnień indywidualnych, gdy przyczyny niedotyczące pracownika stanowią wyłączny powód rozwiązania umowy o pracę, wypowiedzenie jest możliwe od warunkiem niezgłoszenia sprzeciwu przez zakładową organizację związkową reprezentującą pracownicę w terminie 14 dni od dnia otrzymania zawiadomienia o zamierzonym wypowiedzeniu (art. 10 ust. 2 ww. ustawy).

Można przyjąć, że te zasady mają odpowiednie zastosowanie do pracownika uprawnionego do urlopu wychowawczego, który złożył wniosek o obniżenie etatu. Wynika to także z podobieństwa regulacji sytuacji prawnej takiego pracownika i pracownika korzystającego z urlopu wychowawczego.

Firma zatrudniająca co najmniej 20 pracowników jest więc uprawniona do wypowiedzenia umowy o pracę takiemu rodzicowi, jeśli zachodzą zwolnienia grupowe lub indywidualne z przyczyn niedotyczących pracowników na zasadach określonych w art. 5 i 10 ww. ustawy. Podobny pogląd zaprezentował SN w uzasadnieniu wyroku z 12 maja 2011 r. (II PK 6/11). Przy zwolnieniach indywidualnych należy jednak pamiętać, że gdyby powodem wypowiedzenia miały być okoliczności związane z osobą pracownika, np. jego nieudolność lub brak dyspozycyjności, to firma nie może rozwiązać z nim umowy o pracę za wypowiedzeniem w tym trybie.

Za porozumieniem

Strony mogą także rozwiązać umowę w drodze porozumienia stron. Na mocy porozumienia dopuszczalna jest także zmiana dotychczasowych warunków zatrudnienia rodzica.

Przykład

Pani Jolanta będąca pracownikiem spółki budowlanej zatrudniającej 40 pracowników, jest uprawniona do korzystania z urlopu wychowawczego. Złożyła jednak wniosek o obniżenie jej wymiaru czasu pracy do 3/4 etatu. Po upływie 4 miesięcy korzystania z obniżonego wymiaru czasu pracy otrzymała wypowiedzenie umowy o pracę z powodu zmian organizacyjnych powodujących konieczność przeprowadzenia zwolnień grupowych w firmie. Pani Jolanta nie zgadzała się z tym wypowiedzeniem i skierowała sprawę do sądu. Domagała się przywrócenia do pracy. Sąd oddalił jej powództwo. Uznał bowiem, że w takiej sytuacji pracodawca był uprawniony do wypowiedzenia umowy o pracę. Mimo że zatrudnienie pracownika uprawnionego do urlopu wychowawczego, który złożył wniosek o obniżenie etatu, podlega szczególnej ochronie, to jednak w wyjątkowych sytuacjach można mu wypowiedzieć umowę o pracę. Dotyczy to także zwolnień grupowych.

Spóźniony wniosek

Jeżeli pracownik złoży wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracy już po dokonaniu czynności zmierzającej do rozwiązania z nim umowy o pracę, umowa rozwiązuje się w terminie wynikającym z tej czynności (art. 1868 § 4 k.p.). Jeśli więc pracownik otrzymał już wypowiedzenie umowy o pracę, a następnie złożył wniosek o obniżenie mu etatu, to jego wniosek nie ma znaczenia dla biegu wypowiedzenia i nie powstrzyma rozwiązania umowy o pracę, które prawidłowo nastąpi po upływie okresu wypowiedzenia. Spóźniony wniosek pracownika nie zapewni mu zatem żadnej ochrony przed zwolnieniem. Potwierdzał to SN w uzasadnieniu wyroku z 24 października 2012 r. (I PK 126/12).

Autor jest sędzią Sądu Okręgowego w Kielcach

Zmiany też zakazane

W okresie ochronnym wynikającym z obniżenia wymiaru czasu pracy przez rodzica pracodawca nie może mu również złożyć wypowiedzenia zmieniającego jego warunki pracy i płacy. Wynika to z art. 42 § 1 k.p., według którego przepisy o wypowiedzeniu umowy o pracę stosuje się odpowiednio do wypowiedzenia wynikających z umowy warunków pracy i płacy.

Nieruchomości
Odszkodowanie dla Agnes Trawny za ziemię na Mazurach. Będzie apelacja
Materiał Promocyjny
Tajniki oszczędnościowych obligacji skarbowych. Możliwości na różne potrzeby
Sądy i trybunały
Wierzyciel powinien sprawdzić, czy dłużnik jeszcze żyje
Za granicą
Polacy niewpuszczeni na obchody wyzwolenia obozu w Ravensbrück
Sfera Budżetowa
Setki milionów dla TVP po cichu. Posłowie w Komisji Finansów Publicznych zdecydowali
Zawody prawnicze
Prokuratura Krajowa podjęła kolejne działania ws. Ewy Wrzosek