Wypadek przy pracy - procedura po zdarzeniu

Jeśli w zakładzie pracy miało miejsce zdarzenie, w wyniku którego pracownik doznał urazu lub zmarł, rolą pracodawcy jest ustalenie jego okoliczności i kwalifikacja wypadku.

Publikacja: 14.01.2017 14:00

Wypadek przy pracy - procedura po zdarzeniu

Foto: 123RF

Nawet w najlepiej wyposażonej i zabezpieczonej firmie może się zdarzyć wypadek przy pracy. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego za I – III kwartał 2016 r., liczba wypadków przy pracy wyniosła 55 730, w tym 132 osoby uległy wypadkom ze skutkiem śmiertelnym.

Pracodawca musi być na takie okoliczności przygotowany. W razie wypadku ma obowiązek podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie, zapewnić udzielenie pierwszej pomocy, ustalić okoliczności i przyczyny wypadku oraz zastosować odpowiednie środki zaradcze na przyszłość. Tak stanowi art. 234 kodeksu pracy.

Kwalifikacja zdarzenia...

Nie każdy uraz, jakiego pracownik dozna w czasie pracy, ma związek z wypadkiem przy pracy. Za taki wypadek uważa się bowiem nagłe zdarzenie, które:

- zostało wywołane przyczyną zewnętrzną,

- spowodowało uraz lub śmierć,

- nastąpiło w związku z pracą.

Związek wypadku z pracą występuje wtedy, gdy miał on miejsce podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności czy poleceń przełożonych, albo czynności realizowanych na rzecz pracodawcy – choćby bez polecenia, bądź też w czasie pozostawania podwładnego w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą zakładu a miejscem świadczenia pracy.

...nie zawsze jednoznaczna

Na równi z wypadkiem przy pracy – w zakresie uprawnień do świadczeń – traktuje się też wypadek, któremu pracownik uległ:

- w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż wyżej określone, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań,

- podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony,

- przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.

Za wypadek przy pracy uważa się również nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu m.in. podczas:

- wykonywania odpłatnie pracy na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,

- odbywania szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego dorosłych lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy przez osobę pobierającą stypendium w okresie odbywania tego szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego dorosłych lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy na podstawie skierowania wydanego przez powiatowy urząd pracy lub przez inny podmiot kierujący, pobierania stypendium na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w okresie odbywania studiów podyplomowych,

- wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, lub też współpracy przy takich umowach,

- wykonywania pracy na podstawie umowy uaktywniającej, o której mowa w ustawie z 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat trzech (DzU nr 45, poz. 235),

- wykonywania zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych, lub też współpracy przy niej.

Krok 1. Zabezpieczenie miejsca i urządzeń

W razie wypadku postępowanie należy zacząć od zabezpieczenia miejsca wypadku w sposób wykluczający:

- dopuszczenie do niego niepowołanych osób,

- uruchomienie bez potrzeby maszyn i innych urządzeń technicznych, których praca została wstrzymana w związku z wypadkiem,

- dokonywanie zmiany położenia maszyn i innych urządzeń technicznych, jak też zmiany położenia innych przedmiotów, które spowodowały wypadek lub pozwalają odtworzyć jego okoliczności.

O niektórych wypadkach przy pracy firma musi zawiadomić właściwego okręgowego inspektora pracy i prokuratora. Dotyczy to zdarzeń, których skutkiem była śmierć pracownika (na miejscu lub w okresie sześciu miesięcy od dnia wypadku), wypadków zbiorowych (gdy ucierpiały co najmniej dwie osoby) oraz o charakterze ciężkim (gdy nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała). Niedopełniając tego obowiązku szef może się narazić nawet na odpowiedzialność karną, w tym ograniczenie wolności na podstawie art. 221 kodeksu karnego. Kara grzywny w takiej sytuacji wynosi od 1000 do 30 000 zł (art. 283 § 2 pkt 6 kodeksu pracy).

Krok 2. Powołanie zespołu

Przyczyny i okoliczności wypadku ustala powołany przez pracodawcę zespół powypadkowy. W jego skład wchodzi pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy oraz społeczny inspektor pracy.

Służbę bezpieczeństwa i higieny pracy tworzy pracodawca zatrudniający więcej niż 100 pracowników. Gdy w firmie pracuje do 100 etatowców, wykonywanie zadań służby bhp powierza się wybranemu pracownikowi albo specjalistom zewnętrznym.

Jeżeli np. ze względu na małą liczbę zatrudnionych pracowników zespół nie może być dwuosobowy, okoliczności i przyczyny wypadku ustala zespół w składzie: pracodawca i osoba spoza firmy, specjalizująca się w bhp.

Krok 3. Ustalenie okoliczności i przyczyn

Na początek zespół powinien obejrzeć miejsce wypadku, stan techniczny maszyn, innych urządzeń technicznych, stan urządzeń ochronnych – czyli zbadać wszystko to, co mogło mieć wpływ na zaistnienie wypadku, w tym warunki wykonywania pracy. Ustalający mogą ewentualnie sporządzić fotografie lub szkic miejsca wypadku.

Zespół podejmuje swoje prace niezwłocznie po otrzymaniu wiadomości o wypadku. Musi zebrać wyjaśnienia od poszkodowanego oraz świadków zdarzenia, zasięgnąć opinii lekarza w zakresie niezbędnym do oceny rodzaju i skutków wypadku, zebrać wszystkie dowody dotyczące zdarzenia, dokonać prawnej kwalifikacji wypadku (czy to wypadek przy pracy) oraz określić profilaktyczne środki i wnioski ze zdarzenia dotyczące oceny ryzyka zawodowego.

Krok 4. Sporządzenie dokumentacji

Po ustaleniu okoliczności i przyczyn zdarzenia zespół powypadkowy powinien sporządzić protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy. Termin na jego spisanie to 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku. Jeżeli zespół nie jest w stanie dokonać ustaleń w ciągu 14 dni, musi to uzasadnić w treści protokołu, wskazując przyczyny tych trudności. Wzór formularza protokołu określa rozporządzenie ministra właściwego do spraw pracy (z 2004 r. DzU nr 227, poz. 2298). Załącznikami do protokołu powinny być wyjaśnienia poszkodowanego, świadków oraz wszystkie zebrane i udokumentowane informacje.

Zespół przedstawia protokół pracodawcy do zatwierdzenia. Wcześniej udostępnia go jednak poszkodowanemu, który może zgłosić uwagi i zastrzeżenia co do poczynionych ustaleń.

Szef albo zatwierdza protokół powypadkowy w terminie 5 dni od jego sporządzenia albo zwraca go zespołowi w celu wyjaśnień i uzupełnienia. Dzieje się tak przypadku, gdy zastrzeżenia do protokołu zgłosi poszkodowany lub jego rodzina (jeżeli wypadek był śmiertelny) albo gdy protokół nie odpowiada warunkom formalnoprawnym. Zespół ma wówczas kolejne 5 dni na sporządzenie nowego protokołu i ponowne przedstawienie go pracodawcy.

Zatwierdzony protokół pracodawca doręcza poszkodowanemu pracownikowi lub jego rodzinie. Jeśli wypadek miał charakter ciężki, zbiorowy albo śmiertelny, protokół należy dostarczyć również właściwemu inspektorowi pracy.

Gdy zespół uzna, że zaistniałe zdarzenie nie było wypadkiem przy pracy, musi to szczegółowo uzasadnić w protokole i wskazać dowody takiego twierdzenia. Pracownikowi zawsze przysługuje prawo dochodzenia ustalenia, że był to jednak wypadek przy pracy, na drodze sądowej.

Zakład ma obowiązek przechowywać protokół i pozostałą dokumentacje związaną z wypadkiem przez 10 lat.

Wszystkie koszty działania zespołu powypadkowego ponosi pracodawca.

Krok 5. Uzupełnienie rejestru i karty

Dodatkowym obowiązkiem pracodawcy jest prowadzenie rejestru wypadków przy pracy. Musi on odzwierciedlać każdy wypadek przy pracy. Określa on:

- imię i nazwisko poszkodowanego,

- miejsce i datę wypadku,

- informacje dotyczące skutków wypadku,

- datę protokołu powypadkowego,

- stwierdzenie, czy wypadek jest wypadkiem przy pracy,

- datę przekazania do ZUS wniosku o świadczenie z tytułu wypadku przy pracy,

- liczbę dni niezdolności do pracy,

- inne informacje, jeżeli ich zamieszczenie w rejestrze jest celowe, w tym wnioski i zalecenia profilaktyczne zespołu powypadkowego.

Obok tego pracodawca musi też wypełnić tzw. statystyczną kartę wypadku przy pracy, której wzór określa rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 7 stycznia 2009 r.

Przykłady z orzecznictwa

Stres przy zwolnieniu

- Fakt występowania u pracownika schorzeń samoistnych nie wyklucza uznania zdarzenia za wypadek przy pracy, jeśli w środowisku pracy zaistniały czynniki przyspieszające bądź pogłębiające proces chorobowy. (...) W przypadku przeżyć psychicznych, ujmowanych w kategoriach czynników przyspieszających proces chorobowy i w rezultacie będących współprzyczyną zdarzenia, akcentuje się pewną typowość zjawisk stresogennych związanych z realizacją obowiązków pracowniczych, a w niektórych zawodach wręcz stanowiących ich cechę charakterystyczną. Dlatego też tylko w razie wyjątkowo dużego nawarstwienia się niekorzystnych dla poszkodowanego okoliczności, przekraczających przeciętne normy wrażliwości psychicznej człowieka i wywołujących silne, negatywne emocje, można upatrywać w tych zjawiskach zewnętrznej przyczyny zdarzenia. W związku z tym nie uważa się za wypadek przy pracy nagłego pogorszenia stanu zdrowia wskutek zdenerwowania wywołanego przeniesieniem pracownika do innej pracy nieodpowiadającej jego oczekiwaniom, lub innych z natury rzeczy stresujących zdarzeń, jak odwołanie z zajmowanego stanowiska bez podania przyczyny, czy wręczenia pisma o rozwiązaniu umowy o pracę. – wyrok Sądu Najwyższego z 21 czerwca 2016 r. (I UK 236/15).

Stan nietrzeźwości

- To okoliczności konkretnej sprawy decydują o tym, czy spożywanie alkoholu w czasie i miejscu świadczenia pracy lub w drodze z pracy do domu prowadzi do zerwania normatywnego związku z pracą lub z odbywaniem drogi z pracy do domu. – postanowienie Sądu Najwyższego z 9 stycznia 2014 r. (I UK 390/13)

Zawał serca

- Nie można wykluczyć zasadności uznania zawału serca za wypadek przy pracy, pod warunkiem jednakże stwierdzenia, że zdarzenie to nastąpiło w związku z pracą, na skutek przyczyny zewnętrznej w znaczeniu nadanym temu pojęciu w ustawie wypadkowej (...) do uznania tego zdarzenia za wypadek przy pracy, istotne znaczenie ma rodzaj przyczyny zewnętrznej i jej rola w wystąpieniu zawału. – wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 18 kwietnia 2013 r. (III AUa 909/12)

Pobicie przed pracą

- Firma musi uznać za wypadek przy pracy zdarzenie, w trakcie którego doszło do pobicia pracownika przez innego zatrudnionego. Nie ma znaczenia, że miało to miejsce przed przystąpieniem do pracy, np. w przebieralni. Nie jest też kwestionowane w orzecznictwie (por. wyrok z 11 sierpnia 1978 r., III PKN 25/78, OSNC z 1979 r. Nr 3, poz. 57), że pobicie pracownika podczas wykonywania przez niego zwykłych czynności pracowniczych w miejscu wskazanym przez pracodawcę jako miejsce świadczenia pracy (także w przebieralni czy łaźni) wystarczy do przyjęcia związku zdarzenia z pracą, gdy się weźmie pod uwagę, że bezpośrednią przyczyną pobicia było kwestionowanie przez poszkodowanego pracownika sposobu wykonywania pracy przez sprawcę. – wyrok Sądu Najwyższego z 8 listopada 2012 r. (II PK 80/12).

Nawet w najlepiej wyposażonej i zabezpieczonej firmie może się zdarzyć wypadek przy pracy. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego za I – III kwartał 2016 r., liczba wypadków przy pracy wyniosła 55 730, w tym 132 osoby uległy wypadkom ze skutkiem śmiertelnym.

Pracodawca musi być na takie okoliczności przygotowany. W razie wypadku ma obowiązek podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie, zapewnić udzielenie pierwszej pomocy, ustalić okoliczności i przyczyny wypadku oraz zastosować odpowiednie środki zaradcze na przyszłość. Tak stanowi art. 234 kodeksu pracy.

Pozostało 95% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Nieruchomości
Trybunał: nabyli działkę bez zgody ministra, umowa nieważna
Materiał Promocyjny
Wykup samochodu z leasingu – co warto wiedzieć?
Praca, Emerytury i renty
Czy każdy górnik może mieć górniczą emeryturę? Ważny wyrok SN
Prawo karne
Kłopoty żony Macieja Wąsika. "To represje"
Sądy i trybunały
Czy frankowicze doczekają się uchwały Sądu Najwyższego?
Materiał Promocyjny
Jak kupić oszczędnościowe obligacje skarbowe? Sposobów jest kilka
Sądy i trybunały
Łukasz Piebiak wraca do sądu. Afera hejterska nadal nierozliczona