Czy można zwolnić pracownika przed wydaniem wyroku przez sąd jeśli przestępstwo jest oczywiste

W koncepcji tzw. miękkiego doradztwa osobistego (nie wiem, czy jest takie określenie, ale jest dużo podręczników na temat, jak żyć i one w sumie tworzą pewną filozofię) istnieje taki pogląd, że o problemie można mówić wtedy, gdy jest on rozwiązywalny. Tak podobno powiedział kiedyś premier Wielkiej Brytanii Harold McMillan na temat konfliktu bliskowschodniego – Problem, jaki problem? Przecież tam nie ma rozwiązania.

Ale prawo jako system nie może stać na takim stanowisku i „jakoś" musi rozwiązać każdą sytuację. Co najwyżej są to rozwiązania połowiczne i „nieczyste" w sensie teoretycznym. Za to takie właśnie sytuacje mają szansę ujawnić i pokazać zarówno całą inteligencję i siłę kreatywną zawartą w systemie prawnym (jako opcję, możliwe rozwiązanie), jak też równocześnie wrażliwość i mądrość samych sędziów.

Szef nie ma wątpliwości...

Do klasycznych dylematów tego rodzaju należy problem współzależności postępowań. Klasyczna sytuacja w prawie pracy może polegać na tym, że rozwiązujemy dyscyplinarnie umowę o pracę z pracownikiem, który „popełnił przestępstwo". Nie chcę w tym miejscu wywijać teoretycznym dylematem domniemania niewinności, który sam w sobie jest interesujący. Według mnie domniemanie niewinności można traktować jedynie jako konstrukt teoretyczny, a nie wymagać, by stało się elementem naszego myślenia.

Tak postanowił ustawodawca jeszcze w 1974 r. Pozwala bowiem na dyscyplinarne zwolnienie pracownika nie tylko wtedy, gdy przestępstwo jest już stwierdzone prawomocnym wyrokiem, ale także wtedy, gdy jest ono „oczywiste".

Tylko dla kogo oczywiste? Co to znaczy oczywiste przestępstwo? Prawo karne takim pojęciem, rzecz jasna, się nie posługuje. Nie ulega wątpliwości, że za taką redakcją przepisu stała konieczność, a nie mądrość wyboru. Gdyby pracodawca miał czekać na prawomocny wyrok, żeby zwolnić pracownika dyscyplinarnie, to życie jego, pracodawcy, stałoby się koszmarem.

Teoretycznie więc sąd może uznać, że albo doszło do ciężkiego naruszenia obowiązków pracowniczych, albo że doszło do popełnienia przez pracownika przestępstwa, które co więcej było oczywiste.

Sytuacja, w której przestępstwo jest stwierdzone prawomocnym wyrokiem, jest obiektywnie tak rzadka, że właściwie można jej nie rozpatrywać. Postępowania przed sądem pracy też nie są nadzwyczaj rychliwe, ale w porównaniu z postępowaniami karnymi rozwijają prędkość zawrotną. Ponadto, przecież przesłanka powinna być spełniona już w momencie złożenia pracownikowi oświadczenia o dyscyplinarnym rozwiązaniu umowy.

...ale sąd nie podziela tego zdania

Jeżeli jednak pracodawca chce dać świadectwo prawdzie i zwalnia pracownika z powodu „oczywistego" przestępstwa, następnie może być zmuszony do stawienia czoła problemowi polegającemu na tym, że pracownik zostanie w toku postępowania karnego uniewinniony. Wtedy powstanie przesłanka do wznowienia postępowania przed sądem pracy, dochodzenia przez zwolnionego odszkodowania itd.

Problem wszechstronnych związków między postępowaniem przed sądem pracy zainicjowanym pozwem pracownika z tytułu wadliwości rozwiązania umowy o pracę a postępowaniem karnym rozważał ostatnio bardzo szeroko Sąd Najwyższy w sprawie II PK 278/16. Taki wyrok warto i należy przeczytać choćby z tego powodu, żeby dowiedzieć się, jak złożony, przy pewnym poziomie wyrafinowania analizy, jest w gruncie rzeczy ten temat.

Zawieszenie postępowania

Sąd skoncentrował się głównie na problemie dopuszczalności zawieszenia postępowania przed sądem pracy w sytuacji, gdy równolegle prowadzone jest postępowanie karne. Prawomocny wynik takiego postępowania pozwoliłby uniknąć ryzyk związanych z orzekaniem w sprawie, w której przesłanką dyscyplinarnego rozwiązania umowy jest popełnienie przestępstwa oczywistego dla pracodawcy, ale nie dla postępowania karnego.

Urzekające w tych rozważaniach jest to, że ostatecznie o wszystkim musi zdecydować sąd orzekający, bazując na własnej inteligencji i rozeznaniu. Taka jest jedyna sensowna konkluzja Sądu Najwyższego w przedmiocie, czy postępowanie przed sądem pracy należy zawiesić do czasu prawomocnego zakończenia postępowania karnego. Czyli wtedy, kiedy mamy prawdziwy dylemat prawny, bardzo często niczego nie da się przesądzić, a odpowiedź (będąca częstym powodem żartów z prawników udzielających takiej odpowiedzi) brzmi ostatecznie i najczęściej „to zależy".