Działa kwakrów, czyli wojna na podstępy

Fortel bywał w historii ważniejszy niż przewaga liczebna armii lub stan jej uzbrojenia. Mityczna Troja pozostałaby niezdobyta, gdyby nie pomysł Odyseusza z koniem trojańskim.

Aktualizacja: 23.12.2018 15:14 Publikacja: 22.12.2018 23:01

W czasie wojny secesyjnej obrońcy twierdzy Centreville wpadli na pomysł, by odstraszać Jankesów drew

W czasie wojny secesyjnej obrońcy twierdzy Centreville wpadli na pomysł, by odstraszać Jankesów drewnianymi atrapami armat

Foto: Wikipedia

Blef bywa groźniejszą bronią niż sto armat. Dowodzi tego historia tzw. dział kwakrów, które do dzisiaj są symbolem skutecznej dezinformacji wojennej. Obserwowane z daleka, budziły w przeciwniku bojaźń. W 1862 r. generał unionistów George McClellan w czasie ofensywy nazywanej Peninsula Campaign skierował swe siły na twierdzę Centreville w stanie Wirginia. W mieście było niewiele wojsk konfederackich, ale obrońcy wpadli na pomysł, żeby umieścić kłody imitujące mocno ufortyfikowany pierścień obrony. Zwiadowcy wojsk Unii dali się nabrać i przekazali McClellanowi wiadomość, że fort jest naszpikowany działami. Generał postanowił poczekać na wsparcie i wstrzymać się z atakiem. Obrońcy wykorzystali ten czas na spokojne wycofanie się w kierunku rzeki Rappahannock we wschodniej Wirginii. Ten podstęp przeszedł do historii pod nieco ironiczną nazwą armaty kwakrów (Quaker gun). Religijne Towarzystwo Przyjaciół, którego członków nazywano kwakrami, powstało w połowie XVII wieku w Anglii. Była to wspólnota ekstremalnych pacyfistów. W Anglii byli prześladowani. Z kolei w Ameryce, gdzie mieli nadzieję znaleźć spokój, wierni swemu pokojowemu posłannictwu nie przyłączyli się do walk o niepodległość kolonii, budząc pogardę wśród amerykańskich patriotów. Armaty kwakrów były więc oszustwem, które okazało się skuteczniejsze od prawdziwych dział.

Innym ciekawym przykładem zastosowania podstępu psychologicznego w czasie wojny secesyjnej było oblężenie miasta Corinth w stanie Missisipi, gdzie stacjonowały wojska konfederackie pod dowództwem gen. Pierre'a Gustave'a Toutanta Beauregarda, który zdając sobie sprawę z miażdżącej przewagi wojsk Północy, zdecydował się na odwrót 29 maja 1862 r. To była niezwykła noc. Na przygotowanych do obrony pozycjach ustawiono drewniane działa kwakrów. W obozie robiono sztuczny tumult, by zwiadowcy wojsk Unii mieli wrażenie, że w mieście stacjonują znacznie większe siły. Płonęły ogniska, bito w bębny i wznoszono okrzyki radości na widok przyjeżdżających pociągów, w których rzekomo znajdowały się amunicja i prowiant. W rzeczywistości pociągi przyjeżdżały puste, a wszystko to było zasłoną dymną dla wycofujących się pod osłoną nocy konfederatów. To zdeprymowało unionistów. Kiedy następnego dnia ich patrole ostrożnie wkroczyły do pustego Corinth, zastały jedynie ludność cywilną.

Włóczęga, który uratował Sardynię

30 kwietnia 1943 r. na hiszpańskim wybrzeżu Oceanu Atlantyckiego w pobliżu miasta Huelva w Andaluzji rybak o nazwisku Jose Maria wyłowił dryfujące zwłoki mężczyzny. Na podstawie znalezionych przy topielcu dokumentów policja ustaliła, że są ciało majora Williama Martina, oficera sztabu generalnego brytyjskich sił zbrojnych. Hiszpanie nie domyślali się, że cała historia została spreparowana przez brytyjski kontrwywiad (MI5) w ramach akcji dezinformacyjnej „Mincemeat" (część operacji „Barclay"). Dowodzący specjalną sekcją Komitetu XX kmdr por. Ewen Montagu zaplanował podstęp w ten sposób, aby był on najbardziej wiarygodny w oczach Niemców. Zwłoki rzekomego oficera były w rzeczywistości rozkładającym się ciałem walijskiego włóczęgi, niejakiego Glyndwr Michaela, który zmarł w wieku 34 lat po zjedzeniu trutki na szczury. W najściślejszej tajemnicy stworzono fałszywą tożsamość Williama Martina, nie pomijając najdrobniejszych szczegółów, takich jak bielizna wojskowa, zdjęcia rodzinne w kieszeni itp. Topielec miał przy sobie teczkę z tajnymi dokumentami sztabowymi. Znajdowały się w nich plany inwazji aliantów na Grecję i Sardynię. Zwłoki rzekomego Martina wyrzucono w okolicy Huelvy z pokładu okrętu podwodnego HMS „Seraph". Podstęp się udał, gdyż kontrwywiad hiszpański już 8 maja przekazał te „tajne dokumenty" oficerowi Abwehry w Madrycie Adolfowi Claussowi. Naczelne dowództwo Wehrmachtu uwierzyło w plany koalicjantów. W rzeczywistości atak wojsk koalicji skierowany był na Sycylię i przeszedł do historii jako operacja „Husky". Konsekwencją tej mistyfikacji było bezowocne pospieszne umacnianie przez Niemców obrony Grecji i Sardynii. Odbywało się to m.in. kosztem zaopatrzenia frontu wschodniego przed bitwą na Łuku Kurskim. I tak bezdomny włóczęga, który nigdy nie wąchał prochu, po śmierci przysłużył się ojczyźnie. Pochowano go w Huelvie jako Williama Martina z pełnymi honorami wojskowymi. W 1998 r. rząd brytyjski zdecydował się odtajnić dokumenty dotyczące operacji „Mincemeat", która przyspieszyła zwycięstwo nad III Rzeszą.

Dmuchane czołgi pod Edynburgiem

Lądowanie aliantów w Normandii 6 czerwca 1944 r. także zostało poprzedzone akcją dezinformacyjną (o kryptonimie „Fortitude"). Była ona główną częścią operacji „Bodyguard", która miała przekonać dowództwo armii niemieckiej, że desant w Europie może się odbyć w dwóch miejscach tego samego dnia. W ramach tej akcji stworzono pod Edynburgiem i w południowej Anglii dwa ośrodki nieistniejących armii – Fortitude North i Fortitude South. Pierwszy miał przekonać Niemców, że lądowanie aliantów odbędzie się na słabo umocnionych wybrzeżach Norwegii, a drugi stwarzał iluzję, że inwazja nadejdzie od strony Calais. Pod gołym niebem w miejscu widocznym dla niemieckich samolotów zwiadowczych ustawiono dziesiątki nadmuchiwanych barek desantowych, samolotów i czołgów. Na zdjęciach lotniczych Niemcy ujrzeli groźnie wyglądający sprzęt wojskowy, który w rzeczywistości były XX-wieczną wersją dział kwakrów.

Alianci nieustannie nadawali komunikaty dla nieistniejących jednostek wojskowych. Kanałami dyplomatycznymi przez neutralne kraje przesyłano do III Rzeszy pochodzące z rzekomego przecieku informacje o siłach inwazyjnych gotowych uderzyć na Norwegię i Calais. Brytyjski kontrwywiad wojskowy uruchomił podwójnych agentów, wśród których byli Juan Pujola Garcia (ps. Garbo), Polak Roman Czerniawski (ps. Brutus) i jugosłowiański prawnik Dusan Popow (ps. Tricycle).

W kronikach wojennych i prasie, która docierała do Berlina, specjalnie pokazywano inspekcje nieistniejących jednostek przez brytyjskich i amerykańskich generałów, w tym głównie George'a S. Pattona, budzącego strach w Niemcach. Alianci doskonale wiedzieli, że wywiad niemiecki uważnie śledzi podróże inspekcyjne najwyższych dowódców alianckich. I tak narodził się kolejny pomysł na ogłupienie niemieckich sztabowców, czyli operacja „Copperhead".

Aktor, który przechytrzył Abwehrę

Siedem tygodni przed D-Day, czyli lądowaniem aliantów w Normandii, podpułkownik J.V.B. Jervis-Reid zauważył, że jeden z oficerów korpusu królewskiego, podporucznik Meyrick Clifton James, jest łudząco podobny do generała Bernarda Montgomery'ego. James był Australijczykiem i z zawodu aktorem. Miał za sobą udział w bitwie nad Sommą oraz występy w grupie teatralnej Freda Karno. Skontaktowano go z podpułkownikiem Davidem Nivenem, słynnym brytyjskim aktorem, który wówczas kierował wojskową jednostką filmową. Tam z podporucznika James stał się niespodziewanie marszałkiem Montym. Pełen południowego temperamentu James miał osobowość całkowicie odmienną od marszałka i długo uczył się jego chłodnego i nieco flegmatycznego zachowania. Aby się uwiarygodnić, musiał rzucić palenie, a zwłaszcza alkohol, którego nadużywał. Prawdziwy Montgomery nie palił i był abstynentem. Gdyby dubler mimowolnie sięgnął po szklaneczkę trunku czy papierosa, zostałby natychmiast zdekonspirowany. Środkowy palec prawej ręki, który stracił w bitwie nad Sommą, zastąpiono mu doskonałą protezą.

25 maja 1944 r. „nowy" Monty został przetransportowany prywatnym samolotem Winstona Churchilla z bazy RAF w Northolt na Gibraltar i tam zamieszkał w rezydencji brytyjskiego gubernatora. Licząc na to, że jest pod ciągłą obserwacją niemieckich szpiegów, „pracował" na tzw. planem 303, przygotowanym przez kontrwywiad fikcyjnym planem inwazji aliantów na południową Francję. Udał się do Algieru, gdzie kilkakrotnie pokazywał się w towarzystwie marszałka polnego Henry'ego Maitlanda Wilsona, głównodowodzącego wojsk alianckich w basenie Morza Śródziemnego. Potem został w tajemnicy przewieziony do Kairu, a jego misja skończyła się 6 czerwca 1944 r. po lądowaniu aliantów w Normandii. Tam dublera zastąpił prawdziwy Bernard Montgomery. Podporucznik James mógł więc powrócić do niezdrowych nawyków. Z kilkutygodniowej misji pozostała mu z pewnością wielka satysfakcja i najlepsza wówczas proteza palca.

Blef bywa groźniejszą bronią niż sto armat. Dowodzi tego historia tzw. dział kwakrów, które do dzisiaj są symbolem skutecznej dezinformacji wojennej. Obserwowane z daleka, budziły w przeciwniku bojaźń. W 1862 r. generał unionistów George McClellan w czasie ofensywy nazywanej Peninsula Campaign skierował swe siły na twierdzę Centreville w stanie Wirginia. W mieście było niewiele wojsk konfederackich, ale obrońcy wpadli na pomysł, żeby umieścić kłody imitujące mocno ufortyfikowany pierścień obrony. Zwiadowcy wojsk Unii dali się nabrać i przekazali McClellanowi wiadomość, że fort jest naszpikowany działami. Generał postanowił poczekać na wsparcie i wstrzymać się z atakiem. Obrońcy wykorzystali ten czas na spokojne wycofanie się w kierunku rzeki Rappahannock we wschodniej Wirginii. Ten podstęp przeszedł do historii pod nieco ironiczną nazwą armaty kwakrów (Quaker gun). Religijne Towarzystwo Przyjaciół, którego członków nazywano kwakrami, powstało w połowie XVII wieku w Anglii. Była to wspólnota ekstremalnych pacyfistów. W Anglii byli prześladowani. Z kolei w Ameryce, gdzie mieli nadzieję znaleźć spokój, wierni swemu pokojowemu posłannictwu nie przyłączyli się do walk o niepodległość kolonii, budząc pogardę wśród amerykańskich patriotów. Armaty kwakrów były więc oszustwem, które okazało się skuteczniejsze od prawdziwych dział.

Pozostało 84% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Historia
Tortury i ludobójstwo. Okrutne zbrodnie Pol Pota w Kambodży
Historia
Kobieta, która została królem Polski. Jaka była Jadwiga Andegaweńska?
Historia
Wiceprezydent, który został prezydentem. Harry Truman, część II
Historia
Fale radiowe. Tajemnice eteru, którego nie ma
Historia
Jak Churchill i Patton olali Niemcy